Şifa Akdoğan / Analiz
Osmanlının Bosna'ya gelişinden önce Bosnalılar tek tanrılı bir Hristiyan mezhebi olan Bogomilizm inancına mensuptu. Ortaçağ'da ortaya çıkan Bogomilizm, baba-oğul-kutsal ruh üçlemesine karşı olduğu için Hristiyanlığın temel anlayışına göre sapkın bir din ve Hristiyanlığa hakaret olarak kabul edilmişti. Bunun üzerine Bogomil olmaları sebebiyle Katolik Sırp ve Ortodoks Sırp/Hırvatlar tarafından kafir kabul edildiler.
Slav dillerinde 'bog' tanrı, 'o' nın, 'mil' ise sevimli demek olup 'Bogomil' kelimesi 'tanrının sevdiği' anlamına gelir. Bogomiller de Müslümanlar gibi putperestliğe karşıydı ve tek bir tanrının hakimiyetine inanmaktaydı.
HEP BASKI ALTINDAYDILAR
Bogomilleri 'Hristiyanlaştırmak' için çaba sarfeden din adamları ve krallar bu inancı yasaklamak üzere mahkemeler kurmuş, Bogomilleri 'Kafir Babunlar' diye lanetlemiş ve onları destekleyenleri diri diri ateşe atmıştı. Ortodokslar tarafından Ortodoks inancını benimsemeye zorlananlar olmuş, kabul etmeyenler binlerce yıllık topraklarından Doğu Balkanlar'a sürülmüştü. Sırplar tarafından kulakları, dilleri ve kafaları kesilerek çeşitli zulümlere maruz bırakılmış Bogomil liderleri kazığa saplanarak yakılmış; kiminin kafaları kesilerek Bosna Nehrine atılmış, kimi ise köle olarak satılmıştı.
Böylece 2 asır boyunca Bosnalı Bogomiller özgürlük hayaliyle istemedikleri bir din savaşı içinde yaşadılar.
FATİH ÖZGÜRLÜK VERDİ
1463'te Fatih Sultan Mehmet'in Bosna'yı fethetmesiyle yerli halkın kendi inançlarını sürdürmelerine izin veren bir ferman çıkarıldı. Bu fermanda her inançtan kesimin kiliselerinin devlet tarafından korunacağı yazıyordu. Kendi hükümdarları tarafından baskı gören Bogomiller, özgürlüklerini garanti altına alan Osmanlı'yı kurtarıcı olarak gördüler. İslam'daki 'Dinde zorlama yoktur' anlayışı, Bogomillerin beklentileriyle örtüşüyordu.
İSLAM'A YÖNELDİLER
Zaman içinde bu yaklaşım, Bogomilleri İslam'ı benimsemeye yöneltti. Osmanlı'nın Bosnalılara sıcak yaklaşımı ve özgürlüklerini sağlaması, Balkan tarihindeki geniş çaplı değişimin de ana sebeplerinden biri oldu. Bosna'nın kalesi Jajce (Yaytse) fethedildiğinde yaklaşık 36 bin Bogomil ailesi, buraya giderek Fatih'e saygı gösterisinde bulundu ve topluca İslam'ı kabul etti.
'OSMANLI TORUNLARI'
Özetle, Bosna halkı, 'ana kilise'nin politik emelleriyle çatışan inançları nedeniyle bütün asırlarda özgürlüklerine ve hayatlarına mal oldu. Bogomil inancına sahip olduklarında da, Müslüman olduklarında da... Ve nihayet, bu süreç, özgürlüklerini sağladığı için, tüm Bosnalıların 'Osmanlı torunları' olarak görülmesine de neden olmuştur.