AA
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Azerbaycan ve Türkiye'nin stratejik ittifak ve ortaklığının bölgede barış ve güvenliğin sağlanmasına ve iş birliğinin geliştirilmesine katkıda bulunan önemli bir faktör olduğunu bildirdi.
AA'nın aktardığı habere göre, Aliyev, Bakü'nün Kafkas İslam Ordusu tarafından Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtarılışının 102. yıl dönümü münasebetiyle Başkan Recep Tayyip Erdoğan'a mektup gönderdi.
Kardeş Türkiye'nin 102 yıl önce dönemin zorluklarına rağmen yardımını Azerbaycan'dan esirgemediğini belirten Aliyev, Bakü'yü kurtaran Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu'nun şehitlerinin anısını her zaman kalplerinde yaşattıklarını ifade etti.
Cumhurbaşkanı Aliyev, 15 Eylül'ün Azerbaycan halkı için çok önemli bir gün olduğunu, bu tarihte Bakü'nün kurtarılarak ülkenin başkenti ilan edildiğini belirtti.
Bakü'nün kurtuluşunun 100. yıl dönümünde gerçekleştirilen askeri geçit törenini Başkan Erdoğan'la izlediğini hatırlatan Aliyev, mektupta şu ifadelere yer verdi:
"Bugün Azerbaycan-Türk kardeşliği ve dostluğu tüm dünyaya örnektir. Kardeş Türkiye, Ermenistan'ın Azerbaycan'a karşı 12 Temmuz'daki askeri provokasyonuna karşı sert bir tavır aldı. Azerbaycan halkı Tovuz'daki olaylarla ilgili net açıklamalarınızı takdir ediyor. Azerbaycan da her zaman kardeş Türkiye'nin yanındadır ve tüm konularda tereddütsüz desteğini göstermektedir. Azerbaycan-Türkiye stratejik ittifakı ve ortaklığı bölgede barış ve güvenliğin sağlanmasına ve iş birliğinin geliştirilmesine katkıda bulunan önemli bir faktördür."
AZERBAYCANLI AKADEMİSYENLERDEN OSMANLI KOMUTANI NURİ PAŞA'NIN ANITININ DİKİLMESİ ÖNERİSİ
Azerbaycanlı akademisyenler, Bakü'yü 1918'de Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtaran Kafkas İslam Ordusu Komutanı Nuri Paşa'nın (Killigil) anıtının dikilmesini önerdi.
Türkiye'nin Bakü Büyükelçiliğince, Bakü'nün Kafkas İslam Ordusu tarafından Ermeni ve Bolşevik çetelerinden kurtuluşunun 102. yıl dönümü dolayısıyla video konferans yoluyla anma etkinliği düzenlendi.
İstiklal Marşı ve Azerbaycan Milli Marşı'nın okunduğu, şehitlerin saygı duruşuyla anıldığı etkinlikte Türkiye'nin Bakü Büyükelçisi Erkan Özoral, Azerbaycanlı siyasetçiler, emekli askerler, sivil toplum kuruluşu temsilcileri ve akademisyenler yer aldı.
Büyükelçi Özoral, bundan tam 102 yıl önce Osmanlı devletinin can çekişirken, kardeşlerinin çağrısı üzerine Kafkas İslam Ordusunu kurarak Azerbaycan'a gönderdiğini anlattı.
Bugünkü Azerbaycan'ın o dönemde Kafkas İslam Ordusunun katkılarıyla kurulan cumhuriyetin temelleri üzerinde geliştiğini ifade eden Özoral, şu şekilde konuştu:
"Türkiye, bundan 102 sene önce olduğu gibi her zaman kardeşi Azerbaycan'ın yanındadır. Türkiye ve Azerbaycan bugün sevincini de kederini de paylaşan iki ülke ve bu birlikten güç alıyoruz."
Prof. Dr. Nesiman Yakuplu, 28 Mayıs'ta istiklalin sözle ilan edildiğini, 15 Eylül'de ise fiilen sağlandığını kaydetti.
Yakuplu, bir vefa örneği olarak "Bakü Fatihi" diye anılan Kafkas İslam Ordusu komutanı Nuri Paşa'ya Bakü'nün güzel yerlerinden birinde anıt yapılması için Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e başvuruda bulunmayı önerdi.
Milletvekili Hikmet Babaoğlu, 15 Eylül tarihinin Türkiye ile Azerbaycan kardeşliğinin ebediyete kadar yaşayacağının göstergesi olduğunu vurguladı.
Babaoğlu, Yakuplu'nun önerisini desteklediğini, Nuri Paşa'nın hatırasını yaşatmak için Bakü'de anıt yapılması gerektiğini kaydetti.
Etkinliğin moderatörlüğünü üstlenen Prof. Dr. Anar İskenderli ve Azerbaycan Türk Ocağı Başkanı Akif Aşırlı da anıt yapılması önerisini desteklediklerini bildirdi.
BAKÜ FATİHİ NURİ PAŞA
Azerbaycan'ın başkenti Bakü'yü, 15 Eylül 1918'de Ermeni çeteleri ve Bolşevik birliklerinden kurtaran, Kafkas İslam Ordusu komutanı Nuri Paşa, 102 yıl sonra bile Azerbaycanlılar tarafından saygı ve minnetle anılıyor.
Ağabeyi Enver Paşa'nın talimatıyla henüz 28 yaşındayken, 12 bin kişilik ordunun başına geçen ve kısa zamanda başta Bakü olmak üzere Azerbaycan'ın çeşitli bölgelerini düşman işgalinden kurtaran Nuri Paşa (Killigil) tüm Azerbaycanlıların gönlünde taht kurdu.
1890'da Manastır'da doğan Nuri Bey, ilkokul ve lise eğitimini burada tamamladıktan sonra, 1909'da Manastır Harbiyesinden üsteğmen olarak mezun oldu. Balkanlar'da çeşitli bölgelerde görev yapan Nuri Bey, 1911'de Trablusgarp Savaşı'na katıldı.
Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'na katılmasının ardından Nuri Bey'e padişah yaverliği rütbesi verildi. Nuri Bey, 1917'ye kadar Trablusgarp ve Bingazi'de görev yaptı, İngiliz, İtalyan ve Fransız kuvvetlerine karşı birçok savaşa girdi.
Enver Paşa, Azerbaycan ve Dağıstan'ın Osmanlı'dan yardım talep etmesi üzerine kurdurduğu Kafkas İslam Ordusunun kumandanlığına kardeşi Nuri Paşa'yı getirdi.
Gence'ye 25 Mayıs 1918'de ulaşan Kafkas İslam Ordusundaki asker sayısı, Azerbaycan kolordusundan yapılan bin kişilik takviyeyle 12 bine ulaştı. Güzergahındaki Göyçay, Salyan, Ağsu ve Kürdemir'i de Bolşevik birlikleri ve Ermeni çetelerinden temizleyen Kafkas İslam Ordusu, 15 Eylül 1918'de Bakü'yü kurtardı. Kafkas İslam Ordusu, Bakü'nün kurtuluşu için bin 130 şehit verdi.
Nuri Paşa, Azerbaycan'da gittiği her yerde saygı ve hürmetle karşılandı. Azerbaycanlılar, kurtarıcıları olan ordunun kumandanını evlerinde misafir etmek için birbirleriyle yarıştı.
Bakü'de büyük coşku ile karşılanan Nuri Paşa, Tezepir Camisi'nde minbere çıkarak halka hitap etti. Söz konusu minber, "Nuri Paşa minberi" diye anılıyor ve camide korunuyor. Paşanın Gence'de konakladığı ev de müze olarak faaliyet gösteriyor.
Mondros Mütarekesi imzalandıktan sonra Kafkas İslam Ordusu Bakü'yü terk etmek zorunda kalırken, Nuri Paşa İngilizler tarafından Batum'da tutuklandı. Nuri Paşa, 8 Ağustos 1919'da yargılanmak üzere götürülürken Kafkasyalıların yardımıyla hapisten kaçmayı başardı.
Kurtardığı Bakü'nün daha sonra Bolşevikler tarafından işgal edilmesi Paşa'yı çok üzdü. Azerbaycanlı Cabbar Ertürk, 1956'da kaleme aldığı "Anayurtta Unutulan Türklük" isimli kitabında Nuri Paşa'nın şu ifadesine yer verdi:
"Ağabeyimin (Enver Paşa) şehit olması kalbimi ne kadar sızlattıysa, Azerbaycan'ın istilası kalbimi ondan daha çok sızlattı. Ağabeyim bir faniydi. Fakat Azerbaycan'daki Türklük ebedidir. Keşke hayatımı kaybetseydim de Azerbaycan Türklüğün dışında kalmasaydı."
NURİ PAŞA, FİLİSTİN HALKINI DESTEKLEDİ
1921'de Berlin'e giden Nuri Paşa, burada çiniciliği öğrenerek 1924'te İstanbul'a döndü ve Kütahya Çinicilik Anonim Şirketini kurdu. Askerlik hayatı kahramanlıkla geçen Nuri Paşa, bir süre sonra fabrikasını devrederek savaş sanayisine yöneldi.
Sütlüce'de bulunan bir fabrikayı satın alarak ordu için silah ve cephane üreten Nuri Paşa, "Nuri tabancası" adını verdiği Türkiye'nin ilk 9 milimetrelik silahının seri imalatını gerçekleştirdi.
Nuri Paşa, Arap-İsrail Savaşı'nda Arap ordularını ve Filistin halkını destekledi. İsrail'in kuruluşundan sonra da Arap direnişçiler için silah ve cephane üreten Nuri Paşa, Sütlüce'deki fabrikasında 2 Mart 1949'da meydana gelen büyük patlamada can verdi.
Patlama, kimileri tarafından kaza, kimileri tarafındansa İsrail istihbaratı tarafından organize edilen suikast olarak değerlendirildi.