Hurri-Mitanniler, Urartular, Persler, Romalılar, Emeviler, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular ve Artukluların da aralarında yer aldığı birçok medeniyete ev sahipliği yapan Diyarbakır'ın tarihi Sur ilçesindeki 10 bin yıllık Amida Höyük'teki arkeolojik kazılar devam ediyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesindeki Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen çalışma kapsamında, Amida Höyük'te bulunan Artuklu Sarayı'nın ve onlarca medeniyete ait izlerin ortaya çıkarılması için yapılan kazılar, Amida Höyük Kazı Başkanı Prof. Dr. İrfan Yıldız ve beraberindeki arkeologlarla yürütülüyor.
Kazı Başkanı ve Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız, çalışmalarda, Çanakkale Savaşı'nda gazi olan bir askere ait rozet bulunduğunu belirterek, "Diyarbakır İçkale Artuklu Sarayı kazısı 2024 çalışmaları devam etmektedir. Çalışmalar özellikle 'Geleceğe miras' projesi kapsamında Kral Yolu olarak adlandırdığımız höyüğün batısıyla, batı surları arasında kalan kısımda devam ediyor.
Bu yıl yaptığımız çalışmalarda birçok buluntuya rastladık. Özellikle Amida Höyük, milattan önce 8 binden başlayıp günümüze kadar kesintisiz yaşamın devam ettiği, 10 bin yıllık yaşam serüveniyle dünyadaki ikinci kent olması bakımından önem arz ediyor. Son çalışmalarda bulduğumuz Çanakkale Savaşı rozeti Osmanlı dönemine ait olup, güncel bir veri olması yani son Osmanlı ile Cumhuriyet dönemi arasındaki döneme ait bir veri olması açısından önem arz ediyor. Aynı zamanda buradaki yaşamın kesintisiz olarak devam etmesi bakımından da önemlidir" dedi.
'MUHTEMELEN SAVAŞA KATILAN GAZİ, ROZETİNİ BURADA DÜŞÜRDÜ'
Rozetin Diyarbakırlı bir gaziye ait olduğunu değerlendirdiklerini ifade eden Prof. Dr. Yıldız, "Çanakkale Savaşı rozeti, Birinci Dünya Savaşı sırasında Çanakkale'nin kara ve deniz savaşlarında savaşıp, gazi veya şehit olmuş kişilere verilen bir rozettir. Tabii bu rozetin piyasada özgünleri çok az bulunuyor.
Daha çok replikaları yapılmış. Amida Höyük Artuklu Sarayı kazısından gelen bu özgün rozet, Osmanlı dönemi Çanakkale Savaşı rozeti olması açısından önem arz ediyor. Rozet 4,2 santimetre boyunda, 2,7 santimetre genişliğinde ve 6 gram ağırlığındadır. Rozetin ön yüzünde Çanakkale kara ve deniz savaşlarında Çanakkale Boğazı'nı bekleyen, ellerinde silahları, sırtlarında çantasıyla 2 Osmanlı askeri resmedilmiş. Gökyüzünde ise bayrağı temsil eden parlayan ay ve yıldız bulunmaktadır.
Rozetin alt kısmında Osmanlıca yazılmış 'Çanakkale savaşı yadigarı' ibaresi yer almaktadır. Sağ tarafında '21 teşrinievvel 1330' yani 3 Kasım 1914 tarihi, düşmanın Çanakkale'ye saldırış tarihi yer alıyor. Sol tarafta ise '21 kanunuevvel 1331' tarihi, yani 3 Ocak 1916 tarihi, düşmanın Çanakkale cephesini terk ettiği tarih' yazılıdır.
Tabii bu rozet, özellikle Amida Höyük Artuklu Sarayı kazısında 2021 yılı çalışmaları kapsamında ele geçen, 1'inci Dünya Savaşı'na ait 782 el bombasıyla beraber bu alanda gelmesi, o günkü 'Diyarbekir', bugünkü Diyarbakır şehrinin Çanakkale Savaşı'na verdiği desteğin ve bu milli mücadele, kurtuluş mücadelesi bakımından şehrin aynı zamanda oynadığı önemli rolü de göstermesi bakımından önem arz etmektedir.
Muhtemelen bu madalya Çanakkale savaşlarına katılıp, gazi olarak memleketi Diyarbakır'a dönen bir gazi askerimize verilen bir madalyadır. O da Amida Höyük'ün olduğu alanda düşürmüştür. Madalya, Diyarbakırlıların, Çanakkale Savaşı'na sağladıkları katkıyı göstermesi bakımından önem arz etmektedir" diye konuştu.