Yaşar Kızılbağ
Çocuklar için bir "dünya", anne-babalar için "boş cüzdan" anlamına gelen oyuncak, tüm dünyada 100 milyar dolar değere dayanmış bir sektör. Bu sektörün Türkiye'deki büyüklüğü ise 450 milyon dolar. Bir dönem Türkiye'nin dış ticaret açığı verdiği önemli bir ithalat kalemi olan oyuncak bugün artık 'fazla veriyor. İthalat yüzde 70'lerden yüzde 30'lara düşmüş durumda. Öyle ki bu durum Oyuncakçılar Derneği'nin yapısına da yansımış. 1994'te kurulduğunda üyelerinin yüzde 80'i ithalatçı olan derneğin bugün artık yüzde 85'i yerli üretici konumunda. 20 Mart'ta yapılan seçimlerde Oyuncakçılar Derneği (OYDER) Başkanlığı'na seçilen Raşit Akar'la sektörü ve projelerini konuştuk.
■ OYDER'den bahseder misiniz?
1994 yılında kurulduk. O dönem çok farklıydı. Üyelerimizin yapısı ithalat ağırlıklıydı. Fakat değişen konjonktürle birlikte yapı çok değişti. Pek çok ithalatçı firma yerli üretime başladı. Üretim ciddi anlamda arttı. Şu anda 189 üyemizin yüzde 85'i üretici. Oysa derneğin kurulduğu tarihte yüzde 80 ithalatçıydı. Şu anda tam tersine döndü.
■ İç pazar büyüklüğü ne kadar?
Oyuncak pazarının hacmi 500 milyon dolar. Pandemiyle birlikte ciddi bir ivme yakaladık.
İthalatın payı bugün yüzde 70'lerden yüzde 30'lara kadar düştü. İhracatımız bugün 107 milyon dolar. İhracatımız her yıl ciddi anlamda artıyor. Hedefimiz ihracatımızı 450-500 milyon dolar seviyesine taşımak. 2018'de 35 milyon dolarlık ihracatımız vardı. 1984'lere gidersek sadece 1-2 milyon dolarlık bavul ticareti yapıyorduk. Tabii 1980 öncesi ise sektör bir buhran yaşadı ve o dönemde 150'nin üzerinde yerli üretici sayısı ithalatla birlikte bir arda 8-10 firmaya kadar düştü.
■ Sanırım yerli üretimdeki artış mağazalaşmaya da yansıdı?
Evet, yerli perakende zincirlerimiz var artık. 1000'e yakın mağaza vardır. Toyzz Shop 250 mağaza, e-Bebek 210, Armağan 60-70 mağazaya ulaştı. Ayrıca 3-5 mağazası olanlar da var. Zincir marketler, benzin istasyonları bile artık oyuncak satıyor. İndirim marketleri her hafta bir kampanya yapıyor.
■ İhracat pazarlarınız hakkında bilgi verir misiniz?
En fazla ABD, İngiltere, Fransa, Yunanistan, Rusya ile Ortadoğu pazarına ihracat yapıyoruz. Ancak dış pazar rotalarını çeşitlendirirken, mevcut pazarlarda da etkinliğimizi güçlendirme yolunda adımlar atacağız. Bu konuda da tüm sektör paydaşlarını sinerji yaratacak işbirliklerine davet ediyoruz.
■ İthalatta Çin 1 numara mı?
Evet Çin'in ardından, Çek Cumhuriyeti, Endenozya, İtalya ve Vietnam geliyor. 2022'de 198 milyon dolarlık ithalat yapılırken 357 milyon dolarlık üretim gerçekleştirdik. Sektör her yıl yüzde 30 büyüyor. 2022'de yurtiçinde yapılan oyuncak satışı ise 448 milyon dolar seviyesini geçti.
■ Yerli üretimi ve yerli üretici sayısını artırmak için neler yapılmalı?
Öncelikle ihtisas OSB kurulmasın istiyoruz. Tüm paydaşların toplanabileceği bir yer tahsisi yapılmalı. Önceliğimiz Marmara. Tabii Karadeniz sahili de olabilir. Çünkü oyuncak sektörünün katma değer açısından yarıştığı tek sektör otomotiv. Bugün akülü arabaların perakende fiyatı 4-9 bin lira. İhracatta kilogram fiyatımız 7 dolara geldi. Ancak bugünlerde ithalat yeniden ucuzladı. 1980'lerde sektörün yaşadığı buhranı yeniden yaşamamak için birtakım önlemler alınmalı.
■ Başkanlığa yeni seçildiniz. Öncelikli projeniz nedir?
Önceliğimiz deprem bölgesine dönük çalışmalar ve bir 'Oyuncak Haftası ve Günü' düzenlemek. Planladığımız tüm etkinlikleri Ticaret Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ile koordineli bir şekilde yürüteceğiz. Pazarı canlandırmak, oyuncağın sadece bir oyuncak değil çocuğun gelişiminde önemli olduğunu anlatacağımız etkinliklerimiz olacak. Merkezi noktalarda stantar kuracağız, kampanyalar yapacağız. Bu kampanyaların ve etkinliklerin 23 Nisan odaklı olması için çalışacağız.
■ Oyuncak seçiminde ağırlık tercihler ne yönde?
Genelde 0-3 yaş oyuncaklar en çok rağbet gören ürünler. 3 yaş sonrası oyuncakta ise tercih dijitale kayıyor. Çocuğun eline ver telefonu bir şey istemiyor. Ancak top da bisiklet de bir oyuncak. Çocuğun gelişiminde bu tür oyuncakların payı çok daha büyük. Okul öncesi öğrenimi kolaylaştırıcı ürünler tercih edilmeli.
Yeni dönemde oyuncak sektörünü daha da iyi seviyelere taşımak için 'Türkiye Oyuncak Haftası' düzenleyeceğiz. Planladığımız tüm etkinlikleri Ticaret Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ile koordineli bir şekilde yürüteceğiz.
DEPREM BÖLGESİNE OYUNCAK YAĞMURU
■ Deprem bölgesine dönük neler yapıyorsunuz?
Deprem döneminde oyuncağın ne kadar önemli olduğunu gördük. Çünkü deprem bölgesinde barınma, yeme-içme ve sağlık ürünlerinin ardından 4'üncü olarak istenen şey oyuncaktı. Bu noktada bölgeden çok önemli talepler oldu. Oyuncak firmalarımız elinden geldiğince yardım etti. Kızılay ve AFAD üzerinden hem firmalarımız hem de OYDER üzerinden yardımlar yapıldı ama tabii yeterli değil. Çok yakında o bölgeye yeni bir oyuncak yardımı yapacağız. Üyelerimizle birlikte TIR'larla gidip bire bir dağıtım yapacağız. Bazı sivil tolum kuruluşlarını da yanımıza alacağız. Derneğimizin seçimi vardı. Daha ilk yönetim kurulu toplantımızı yapmadık. Bölgeye yapacağımız ziyaretin tarihini orada netleştireceğiz.
ÇOCUK BAŞINA HARCAMA 50 DOLAR
Dünya genelinde ortalama oyuncak harcaması 56 dolarken, Avrupa'da çocuk başına 200 euro. Bu rakam Türkiye'de 50 dolara yaklaşıyor. 20 yıl önce 5-6 dolardı. Tabii Türkiye'de çocuk oranı da düşmeye başladı. Yaşanan bunun da etkisi var.
OYUNCAK SEÇERKEN SOLUK RENKLİ ÜRÜNLERE DİKKAT
■ Oyuncak seçiminde anne babalara tavsiyeleriniz var mı?
Oyuncak seçerken kesinlikle soluk renkli ürün seçmesinler. Geri dönüşüm malzemelerden yapılanlar soluktur. Ayrıca üretici firma bilgisi, CE işarete gibi önemli kriterler var. Onlara dikkat edilmeli. Bu arada biz OYDER olarak internet sitemiz oyuncağın güvenliği açısından 'referans site' haline getireceğiz. Test raporları ve belgeleri paylaşacağız. Anne babalar sorun yaşadığı zaman bizimle iletişime geçecek. Oyuncakla alakalı herkes OYDER'e mail atabilir, dilek, istek ve şikayetlerini bildirebilir. Çünkü 'oyuncak geleceği belirler.' Minikler için 'hayat merdivenlerini tırmanmaktır.'