Dünyada doların egemenliğine alternatif arayışlar hız kazanıyor. Başta Rusya'nın girişimleriyle BRICS ülkeleri nezdinde devam eden, son olarak Suudi Arabistan'ın katıldığı 'ticarette dolarsızlaşma' adımları arttı. Rusya ve Çin, ticarette dolardan uzaklaşmaya başlarken, Suudi Arabistan ve Latin Amerika'dan da bu yönde adımlar geldi.
* BAŞI RUSYA ÇEKİYOR: Rusya, ticarette attığı çok sayıda adımla küresel dolarsızlaştırma sürecinin başını çeken ülkelerin arasında yer alıyor. Özellikle Çin'le gerçekleştirdiği ticarette son 10 yıldır dolar kullanımını azaltmaya çalışan Rusya, Batılı ülkelerin yaptırımları ile birlikte 2022'de bu adımlarını ekonominin tüm alanlarında atmaya başladı. Ülkenin ithalat ve ihracatında doların payı 2022'in üçüncü çeyreğinde yılın ilk çeyreğine kıyasla yüzde 51.7'den 33.9'a geriledi, yuanın payı yüzde 0.4'ten 14.1'e çıktı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Eylül 2022'de yaptığı açıklamada, ülkesindeki dolarsızlaşma sürecinin kaçınılmaz olduğunu ve buna yönelik adımlar atmaya devam edeceklerini söylemişti.
* EMTİADA DOLARSIZLAŞMA ARTTI: Başta Rusya olmak üzere küresel emtia ticaretinin de dolar dışı para birimleriyle yapılmasına yönelik eğilim de hız kazanıyor. Rusya, Ukrayna savaşının ardından Batılı ülkelere doğal gazını ruble cinsinden ödeme karşılığında satmaya başlarken Çin'le yaptığı anlaşma kapsamında gaz için gerekli ödemeyi yine ruble ve yuan cinsinden alıyor. BRICS ülkelerine katılmayı değerlendiren Suudi Arabistan Mart 2022'de, BRICS'in önemli üyesi Çin'e yönelik petrol satışlarında ödemeleri yuanla kabul etmeye hazır olduğunu duyurmuştu. Çin, halihazırda kapsamlı yaptırımların uygulandığı İran'dan aldığı petrol için yuan cinsinden ödeme yapıyor. Rusya ile Hindistan arasında başta petrol olmak üzere karşılıklı ticareti ağırlıklı olarak ruble ve rupi üzerinden gerçekleştirebilmek için müzakereler aktif şekilde devam ediyor.
* LATİN AMERiKA'DAN ORTAK PARA: Ticarette dolara bir alternatif yaratmaya yönelik önemli bir adım da Latin Amerika'nın iki önemli ekonomisi Brezilya ve Arjantin'den geldi. İki ülke liderleri, "Sur" adıyla planlanan ortak bir para birimini yürürlüğe koyarak önce iki ülke arasında, ardından tüm Latin Amerika'da ticaretin ortak bir para birimiyle yürütülmesi konusunda çalışmalar yürüttüklerini duyurdu. Ortak bir para biriminin oluşturulmasıyla, ekonomik krizler nedeniyle dolara erişmekte zorlanan Arjantin'in Brezilya'dan gerçekleştireceği ithalat için yapacağı ödemelerde daha az zorlanması hedefleniyor. Uzmanlar, bu adımın başarılı olması halinde dünyadaki başka bölgeler için de benzer hamlelerin gelmesini sağlayacağına işaret ediyor.
* GÖZLER AĞUSTOSTA: Uzmanlar, başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin uyguladığı mali yaptırımların, küresel dolarsızlaşma sürecini daha da hızlandırdığına işaret ediyor. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise 25 Ocak'ta yaptığı açıklamada, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'dan oluşan BRICS ülkeleri grubunun ağustos ayında düzenlenecek zirvesinde, ortak bir para birimi kurulması konusunun ele alınacağını söylemişti.
ABD Kongre Üyesi Marjorie Taylor Green, 29 Ocak'ta yaptığı uyarıda, Rusya-Ukrayna savaşından en önemli faydayı Çin'in sağladığını belirterek, "Bu süreç aynı zamanda doların artık dünyanın para birimi olmamasıyla da sonuçlanabilir. Kendi kibrimiz ve NATO üyesi olmayan Ukrayna'daki 'demokrasiyi kurtarma mücadelemiz' nedeniyle, ağır yaptırımlara maruz kalan Rusya, ABD doları'na ihtiyaçları olmadığını dünyaya kanıtlıyor" ifadesini kullanmıştı.
REZERVLERDEKİ PAYI 11 PUAN DÜŞTÜ
Uluslararası Para Fonu (IMF) raporunda, doların dünyadaki merkez bankalarının döviz rezervlerindeki payının 2021 sonu itibarıyla yüzde 59'a gerilediği belirtildi. Söz konusu seviyenin son 25 yılın en düşük seviyesi olduğuna işaret edilen raporda, doların merkez bankaları rezervlerindeki payının 70 seviyelerinden sonra 11 puan düştüğü vurgulandı.
TL İLE 129 MİLYARLIK İHRACAT
TÜRKİYE'NİN ihracat 2022'de bir önceki yıla göre yüzde 12.9 artarak 254 milyar dolar, ithalat da yüzde 34.3 yükselişle 364 milyar dolar olurken Türk Lirası'yla ihracat geçen yıl 197 ülke ve bölgeye ulaştı. Geçen yılın tamamında TL ile ihracat, önceki yıla göre yüzde 93 artarak 129 milyar 91 milyon lira oldu. İthalat ise bu dönemde 269 milyar 277 milyon liraya ulaştı.