YAŞAR KIZILBAĞ
Turizmdeki gelişmeler, kamunun okul ve şehir hastanesi yatırımları, endüstriyel mutfak sektöründe çıtanın da yükselmesine neden oldu. Endüstriyel mutfak, çamaşırhane, servis ve ikram ekipmanları sektörü, 6.5 milyar dolarlık genel mutfak eşyaları ihracatının yüzde 40'ını tek başına yaparken daha da büyümek için TOKİ ile işbirliği istiyor. Endüstriyel Mutfak, Çamaşırhane, Servis ve İkram Ekipmanları Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TUSİD) Başkanı Güçlü Kaplangi "TOKİ tarafından 200 fabrika yapılarak 49 yıllığına sanayiciye kiralansın. Biz ihracatı yüzde 100, istihdamı da 20 bin artırmayı taahhüt ediyoruz" dedi. Güçlü Kaplangi ile endüstriyel mutfak sektörünü konuştuk.
Öncelikle TUSİD'den bahseder misiniz?
En eski STK'lardan biriyiz. 1991 yılında kurulduk. Dernek bugün itibarıyla 355 üyesiyle endüstriyel mutfak cirosunun yüzde 92'sini temsil ediyor.
İhracatınız ne durumda?
Tüm mutfak eşyalarında 6.5 milyar dolarlık ihracata sahibiz. 2 milyar dolar ithalat var. Endüstriyel mutfakta ise 2.5 milyar dolar ihracata karşılık 250 milyon dolar ithalat var. Türkiye toplam 6.5 milyar dolarlık ihracatla dünya pazarından yüzde 2.8 pay alıyor. Oysa Türkiye'nin toplam dünya ticaretinden aldığı pay yüzde 1.08. Rekabetçi ve güçlü bir sektörüz. İhracatta kilogram fiyatımız 4.1 dolardan 4.5 dolara çıktı. Sektör olarak dünyada 5. sıradayız. Çin lider. Onu ABD, Almanya ve İtalya takip ediyor. Çin'in 147 milyar dolar ihracatla yarısını yapıyor. Yüzde 60'ını ise ABD pazarına yapıyor.
Sizin o pazara dönük çalışmalarınız var mı?
Rakipten pay almak üzere bir hedefimiz var. Şu anda çok zayıfız. Çin'in pazar payından yüzde 10 bile alsak ihracatımızı yüzde 150 artırmış oluyoruz. O yüzden ABD pazarına dönük özel üretimlere başlamak lazım. Ürünlerimizi değiştirmemiz lazım. Çünkü voltaj farkı var, ebatlar farklı. Ölçü birimi olarak inç kullanılıyor. Ayrıca ETL ve NSF belgeleri alınmadan bu pazara ihracat yapmamız mümkün değil ve bu belgeleri verenler yabancılar. Örneğin; bu belgeleri almak için bir ürünümüzü teste göndermemiz gerekiyor. Bu belgeyi almak için de 1.5 yıl sürüyor ve 50 bin dolar masraf ödememiz gerekiyor. Bu belgelerin Türkiye'de verilebilmesi için akredite laboratuvar oluşturma çalışmalarımız da tamamlanmak üzere.
İhracatı artırmaya dönük başka ne gibi çalışmalarınız var?
İhracatımızın yüzde 51'i Avrupa'ya. Daha önce yüzde 54 idi. Diğer ülkelerde büyümeye başladık. Sepeti çeşitlendiriyoruz. Yılbaşından bu yana İtalya, Almanya gibi ülkelerde 7 fuara milli katılım yaptık. Ayrıca dünyanın en büyük ikinci fuarı özelliği taşıyan Hostech by TUSİD Fuarı'nı yapıyoruz. Bu yıl 26. fuar 20-24 Eylül'de olacak. Şu anda 460 firma yer ayırdı. 1200'e yakın alıcıyı uçak bileti ve 3 gün konaklamalı olarak getiriyoruz. Geçen sene 570 kişi getirmiştik.
Sorunlarınız neler?
İhracat odaklı olduğumuz için fiyat rekabet azalmıştı. Ancak dövizde son dönemdeki artışla soluk aldık. İç pazardaki ana sorunumuz ise sermaye ihtiyacı. Çünkü bizim sektörün yüzde 95'i KOBİ. İki türlü sermaye ihtiyacımız var. Finansal ve beşeri sermaye. Bu ikisinin eksikliği çarkların dönmesini olumsuz etkiliyor..
Beşeri sermayeden kastınız kalifiye eleman sanırım...
Yüzde 10 işsizlik olmasına rağmen personel bulamıyoruz. Beyaz yaka çok fazla ama mavi yaka yok. Her yıl 1 milyon üniversiteli genci piyasaya sunuyoruz. Hepsi müdür olayım istiyor. Haklılar, ona göre eğitim aldılar. Ama bizim de eli tornavida tutan, kaynakçı, makineci veya montajcıya ihtiyacımız var.
Kaç kişilik ek istihdam sağlama potansiyeliniz var?
En az 20 bin kişi daha istihdam edebiliriz. Daha fazlasını edemeyiz. Çünkü yerimiz yok. Yatırım yapmamız lazım. Bu konuda da TUSİD İhtisas OSB'si için 3 yıldır çalışıyoruz. Kamu ile ön görüşmeler yapıldı. Dernek olarak büyümeye yönelik yatırımın devletle birlikte istiyoruz. Nasıl daha önce turizm için yer ihtisasları sağlanmıştı, bize de aynısı yapılabilir. TOKİ tarafından fabrikaların yapılarak 49 yıllığına sanayiciye kiralanarak bunun karşılığında istihdam ve ihracat garantisi verilerek yapılabilir. KOBİ'lerimiz arsaya ve binaya para harcamadan bir anda büyüme sağlar. 400 milyon dolarlık bir harcamayla 200 fabrika kurulsun biz ihracatı yüzde 100, istihdamı da 20 bin artırmayı taahhüt ediyoruz. Fizibilite raporumuz hazır. Devletin sadece istihdamdan aylık vergi geliri 4 milyon doları buluyor.
Nereye düşünüyorsunuz?
Biz ilk başa Edirne-Tekirdağ arasında bir yer düşünmüştük. Ama devlet Balıkesir derse oraya da gideriz. Yeter ki yatırımın yükü üzerimizden alınsın. Biz karşılığını veririz.
Endüstriyel mutfak, çamaşırhane, servis ve ikram ekipmanları sektörü olarak dünyada tercih edilen marka haline geldik. Dünyanın 5 ekol ülkesinden birisiyiz. Çin, ABD, Almanya, İtalya'nın ardından biz geliyoruz.
YATIRIM İŞTAHI VAR
İç pazarda durum nasıl?
Bizim sektörün turizmle ilintisi çok büyük. Dolayısıyla sektör, elde ettiği kârı pandemide kaybetmişti. O yüzden yeni yatırım yapamamıştık. Bu yıla ise büyük beklentiyle girmiştik. Maalesef deprem endişe yarattı. Açıkçası korkmuştuk. Ancak şimdi beklentilerimiz gerçekleşiyor. Yatırıma yansımaya başladı. 2022'de 110 yeni otel hizmete girerken bu yıl 67'si 5 yıldızlı toplam 65 bin yatak kapasiteli 148 yeni otel hizmete girecek. Yine pandemi sonrasında otel, restoran ve yemek hizmeti veren işletmelerde yapılan ev dışı tüketimin 150 milyar TL'ye ulaştığını düşünürsek hem otel yatırımları hem ev taşı tüketim hem de gelen yabancı turist sayısı bakımından endüstriyel mutfak sektörü için hareketlilik başladı. Turizmin yanı sıra iki sektörle daha çalışıyoruz. Carteng sektörü, çalışan nüfusun artmasıyla bizim sektörü güçlendiriyor. Ayrıca kamuda da şehir hastaneleri, okullar, hastaneler gibi ihtiyaç sürekli artıyor. Bu da bizim sektörü büyütüyor. Yani yatırım iştahı var.
TÜRK MALI İMAJI ON NUMARA
Türk Malı'nın dünyadaki imajı nasıl?
Hiçbir sıkıntımız yok. Sadece biz değil tüm Türk üreticilerin hiçbir sıkıntısı yok. Fiyat ve kalite anlamında on numara noktasındayız. Göğsümüzü gere gere ürünlerimizi sergiliyoruz, talep de görüyoruz.
ASGARİ ÜCRETTE 360 DOLAR TEHLİKE SINIRI
Asgari ücret konusunda beklentiniz nedir?
Asgari ücret her yıl açıklandığında 440-460 dolar seviyesinden başlayıp 360 dolara iniyor. 360 dolar tehlike sınırı. Bu rakama indiğinden düzeltme gerekiyor. Bu doğrultuda gideceğini düşünüyorum.
EYT'nin etkisi oldu mu?
EYT'den dolayı bizim sektör olarak yüzde 7-8 iş gücü kaybımız oldu. ABD'de bir fuara gittim 60-70 yaşında barkod okutan insanlar vardı. Çalışıyor. Bizim de çalışma iştahını artıracak formüller üretmemiz lazım. Türkiye'de 31 milyon kişi çalışıyor. 40-45 milyon istihdama ulaşmamız lazım. Oysa çalışabilir yaştaki insan sayısı 60 milyon. Part time, yarı zamanlı veya sezonsal birtakım politikalar üretmemiz lazım.