SELİM KARAHAN
ABD Adalet Bakanlığı sadece Moody’s özelinde ciddi bir soruşturma yürütüyor. Moody’s’in 2008 krizindeki rolünü inceleyen bakanlığın, kuruluşa 2 milyar dolara yakın bir ceza vermesi bekleniyor.
Türkiye’nin kredi notunu yatırım yapılabilir seviyenin altına düşüren Moody’s, bozuk sicilinin yeniden tartışılmasına yol açtı. Karar sadece Türkiye’de değil, tüm dünyada şaşkınlıkla karşılandı. Uluslararası finans çevrelerine göre bu karar, önümüzdeki günlerde de tartışılmaya devam edecek. Moody’s’in geçmişine bakıldığında, sayısız skandala ve etik dışı karara imza attığı görülüyor.
DÜNYAYI YANGIN YERİNE ÇEVİRMİŞTİ
Bu yanlış değerlendirmelerden en bilineni 2008 kriziyle ortaya çıktı. O yıl Lehman Brothers’ın çökmesiyle patlak veren kriz tüm Avrupa’dan Çin’e kadar dünyaya dalga dalga yayıldı. ABD’de mortgage kredileri teker teker batarken Moody’s ve diğer kredi derecelendirme kuruluşları mortgage kredilerini içeren finansal ürünlere ‘Aaa’ notunu vermeye devam etti. Aynı şekilde batık kredilerin en fazla risk yarattığı yatırım bankalarına da en üst seviye notları vermeyi sürdürdü. Batık finansal ürünlere verilen bu yüksek notlar yüzünden denetleyici kurumlar herhangi bir önlem alma gereği dahi duymadı. Finans çevreleriyse büyük krizin patlak verip dünyayı ateşe vermesinin ardından, Moody's gibi reyting kuruluşlarına "Finansal kitle imha silahları" lakabını taktılar.
11 TRİLYON $'IN SUÇLUSU: MOODY'S
2011 yılında iki senelik bir araştırma sonunda ABD Senatosu, Moody’s ve S&P’yi ele alan bir rapor açıkladı. Raporda bu iki kuruluşun emlak piyasasındaki çöküşe rağmen 2007 başında mortgage ürünlerine yüksek notlar vermeye devam ettiği belirtildi. Raporda en dikkat çekici detay ise bu kuruluşların 2007 Temmuz ayında aldığı kararlarla krizi tetiklediğinin tespit edilmesi oldu. Rapora göre S&P ve Moody’s o yıl temmuz ayına kadar bol keseden not dağıtırken bu tarihten sonra bir anda çeşitli mortgage ürünlerini ‘çöp’ seviyesine düşürdü. Bu seri indirimler zaten zordaki piyasayı iyice krize soktu. 2008 krizini araştıran komite Moody’s ve S&P’nin ABD’de hane halkının toplam servetinin 11 trilyon dolar erinmesinde önemli bir katkısı olduğu sonucuna vardı.
DOĞRU SÖYLEYENİ İŞTEN KOVDU
Senato’nun araştırması Moody’s’in en büyük önceliğinin ‘not satmak’ olduğunu gösterdi. Araştırma kapsamında bilgisine başvurulan eski şirket yöneticilerinin açıklamaları ise finansal piyasalarda şok etkisi yarattı. Eski yöneticilerin ifadeleri ışığında Moody’s’in 2007 yılından önce mortgage pazarı konusunda uyarılarda bulunmaya çalışan uzman ve analistleri kovduğu anlaşıldı. Moody's'de yönetici olarak çalışan Eric Kolchinsky bazı not kararlarını sorguladığı için kovulduğunu açıkladı.
KADERİ BELLİ OLACAK
Yatırımcıları yanılttığı için Moody’s’e birçok dava açıldı. Ancak kuruluş, tarihinin en önemli davasıyla karşı karşıya. ABD Adalet Bakanlığı uzun süredir Moody’s’in 2008 krizindeki rolünü inceliyor. Soruşturmanın bu yıl sona ermesi ve Moody’s’in 2 milyar dolarlık cezaya çarptırılması bekleniyor.
Brezilya'nın notunu düşürdü, BOVESPA yüzde 36 yükseldi
Moody’s, 2016'da aslında tüm gelişmekte olan ekonomiklerle ilgili tartışmalı ve ciddiye alınmayan kararlara imza attı. Kuruluş, 25 Şubat 2016'da Brezilya'yı yatırım yapılabilir seviyeden çöp seviyeye indirdi. Ülkedeki borsa endeksi (BOVESPA) o tarihten sonra yüzde 36 yükseldi. Moody's düşük petrol fiyatları nedeniyle borç ödeme kabiliyetindeki zayıflığı sebep göstererek 5 Mart 2016'da Rusya ile Suudi Arabistan'ın notunu düşürdü. Brent petrol o günden sonra yüzde 56 arttı.
Ash: Kesinlikle adil karar değil
Moody’s’in Türkiye’nin notunu düşürmesi, yabancı analistlerin de tepkisine yol açtı. Nomura Stratejisti Timothy Ash, sosyal medya hesabından "Moody's'in kararı bana göre hiç de adil değil” yorumu yaptı. Türkiye'nin makro verilerde ya da ödemelerde bozulma içermeyen son derece uzun bir sicili olduğunun altını çizen Ash, "Moody's'in kararı subjektif" dedi.
İki eyalet ve 14 müşteriye karşı suçunu kabul etti
ABD Adalet Bakanlığı’nın Moody’s soruşturması, kuruluşun boğuştuğu tek dava değil. Birçok müşterisi, yanlış yönlendirdiği için Moody’s’e dava açıyor. Kaliforniya Kamu Çalışanları Emeklilik Sistemi (Calpers), 2009'da mortgage'a kasten yanlış not verdiği gerekçesiyle kuruluşa dava açtı. Moody’s, martta Calpers’e özel bir anlaşmayla 130 milyon dolar tazminat ödemeyi kabul etti. Moody's'in, anlaşma yolunu seçmesi, suçunu kabul etmesi olarak kabul edildi. 2013'te 14 büyük müşterisi de benzer bir sebeple 638 milyon dolarlık tazminat davası açtı. Moody’s söz konusu müşterilerle yine anlaşma yoluna gitmiş ancak anlaşma miktarı açıklanmamıştı. 2011 yılında ise Moody’s ve S&P Connecticut eyalet tahvillerine hakkettiğinden düşük not verdiği için 900 bin dolar ödemek zorunda kalmıştı.
Rasyonal bir yanı bulunmuyor
Maliye Bakanı Naci Ağbal: Türkiye'nin bugün ortalama büyüme potansiyelinin yüzde 4 civarında olduğunu içeride, dışarıda herkes biliyor. Bütün yapısal reformlar devam ediyor, faiz, enflasyon göstergeleri iyi… Moody's'in almış olduğu kararının kendi içinde bir rasyonalitesi yok.
Ismarlama bir karar
Adalet Bakanı Bekir Bozdağ: Sipariş üzerine subjektif değerlendirme yaparak Moody's'in, güçlü Türkiye ekonomisini zayıflatma kararına desteğidir. Türkiye ekonomisi, ısmarlama, subjektif ve kurgu Moody's'in not düşürme raporuyla çökecek, krize girecek bir ekonomi değildir.
Türkiye hâlâ diri
DEİK Başkanı Ömer Cihad Vardan: Moody's'in açıklamış olduğu not düşürümü adil değil. Seçimlere ve darbe girişimine rağmen ülkemiz 27 çeyrektir büyümesini sürdürüyor. G20, AB, OECD ülkelerine kıyasla da ekonomik performansı, hâlâ diriliğini ve dinamizmini muhafaza ediyor.
Komşu'ya bela olmuştu
Yunanistan'a en büyük darbe 2010'da Moody’s’den geldi. IMF heyetinin Atina’da görüşmeler yaptığı sırada Moody’s, Yunanistan’ın notunu çöp seviyesine indirince görüşmeler zora girdi. Avrupa Mali İşlerden Sorumlu Üyesi olan Olli Rehn kararın talihsiz olduğunu belirtti.
Toparlanmayı sabote etti
Bir diğer örnek de İrlanda'dan. Fitch, krizin yaralarını üzerinden atan İrlanda’nın notunu indirmediğini açıkladı. Bu karar İrlanda tahvillerine destek sağladı. Ancak Fitch açıklamasından sadece 1 hafta sonra Moody’s ülkenin notunu çöp seviyesine düşürdü.