Star Tv ekranlarında yayın hayatına başlayan Babil dizisinde geçen Ponzi sistemi izleyicilerin dikkatini çekmeyi başardı. “Ponzi sistemi nedir?” sorusunun yanıtını merak eden binlerce kişi konuyla ilgili bilgi sahibi olmak istiyor. Halit Ergenç’in ekonomi profesörü İrfan karakterini canlandırdığı Babil dizisinde geçen bu sistem yatırımcıları dolandırma üzerine kuruludur. Peki, Ponzi sistemi ne demek, nasıl işler? İşte merak edilenler…
PONZİ SİSTEMİ NEDİR, NASIL İŞLER?
İlk kez Charles Ponzi tarafından 1910 yılında uygulanan hileli bir yatırım şekli olan Ponzi sistemi ya da diğer adıyla ‘Saadet Zinciri’ sisteme dahil edilen insanların kendi yatırımlarıyla veya sonraki katılımcılardan gelen paralarla ödemenin yapıldığı bir dolandırıcılık yöntemidir.
Her zaman ortalamanın üzerinde kazanç sağlamayı vaad eden sistem ilk önce bu beklentileri karşılamayı sağlar. Bu durumda yeni gelen yatırımcıların paralarını eski yatırımcılara ödeyerek kullanır ve ponzi sisteminin gelişmesi sağlanır.
Kişide ilk olarak çok büyük bir fırsat yakalamış izlenimi oluşturulur ve güven sağlanır. Sistemin çöküşü artık piramidin çok büyüyüp dengesiz bir hal almasıyla başlar. Temelde yeni katılımcılara muhtaç olan Ponzi sisteminde yeterli yeni katılımcı bulunmazsa zincir çöker.
Türkiye'de saadet, titan zinciri, çiftlikbank adıyla bilinen yöntemler ponzi oyununa örnek olarak verilebilir.
WALL STREET TARİHİNİN EN BÜYÜK YOLSUZLUĞU
Dünyada ise bu yöntem ile dolandırıcılığın en bilinen örneği Wall Street tarihinin en büyük yolsuzluğunu yapmakla suçlanan Bernard Madoff'dur.
Washington'da, yıllarca bir dizi düzenleyici kurallar konusunda tavsiye isteyen piyasa düzenleyici kurumlar tarafından aranan bir uzman olan ve 2000 yılında, yatırımcıları korumak için kurulan Piyasa Enformasyon Danışma Komitesi'nde hizmet veren Madoff'un, küçük- büyük herkesi dolandırdığı ortaya çıkmıştı.Finansal uzmanların, biri 1999 yılının başında Madoff'un Ponzi Oyunu yönettiği suçlamasıyla SEC'e yazılan bir mektup olmak üzere, son 10 yılda Madoff'un faaliyetleri hakkında sık sık kaygılarını dile getirdiği, ancak SEC'in, yaptığı yolsuzluk ortaya çıkıncaya kadar Madoff'un yatırımlarına ilişkin rutin bir inceleme yapmadığı da belirlenmişti.
Madoff'un kurbanları arasında Kuzey ve Güney Amerika ile Avrupa'da hedge fonlar, bankalar, Yahudi vakıflarının yanı sıra zengin ve küçük yatırımcılar bulunuyor. Floridalı emeklilerle birlikte aktörler Kevin Bacon ve Kyra Sedgwick ile Nobel Barış Ödülü sahibi Elie Wiesel de, Madoff'a para kaptıranlardandı.