Okan Güray Bülbül
Hafta sonu Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişikliğiyle kayıtdışı istihdamla mücadelede bir adım daha atıldı ve ücretlerin banka kanalıyla ödenmesi zorunluluğunda kapsam daha da genişledi. Artık beş kişi istihdam eden bir işyeri de ücretleri bankadan ödemek zorunda. Şubat 2016 verilerine göre kayıtdışı istihdam oranı yüzde 32. Yani yaklaşık her üç kişiden birisi sigortasız çalışıyor. Diğer yandan kadınlarda kayıt dışı istihdam oranı yüzde 42.5’e yükseliyor. Yani neredeyse her iki kadından bir tanesi sigortasız çalışıyor.
KAYIT İÇİNDE KAYITDIŞI
Kayıt dışı istihdam sigortasız adam çalıştırma olarak karşımıza çıkıyor. Bunun dışında bir de, kayıt içinde kayıt dışılık olarak ifade edilen durum var. Sigortası işveren tarafından yatırılan ancak SGK’ya prime esas kazancı, gerçek ücreti üzerinden bildirilmeyen pek çok kişi var. İşte bu kişilerin durumu kayıt içinde kayıtdışılık olarak ifade ediliyor. Bu durum ilk başta çalışanlar tarafından çok büyük bir sorun değilmiş gibi algılanıyor. Hâlbuki durum öyle değil. SGK’ya gerçek ücreti üzerinden bildirilmeyen bir kişi hasta olduğunda SGK’dan rapor parasını olması gerekenden az alır. Diğer taraftan en büyük sorun emeklilik döneminde yaşanır. Yıllarca çalışıp alın teri döken kişiler emekli olduklarında çok düşük aylıklarla karşılaşabilirler.
Emekli maaşı düşer
Bunun nedeni işverenlerin çalışanları SGK’ya gerçek ücretlerinden bildirmemesidir. Özellikle ustabaşı, kalfa gibi çalışanların gerçek ücretleri yerine asgari ücretten SGK’ya bildirildiklerini sıkça görürüz. Bu durumda gerçek ücreti 3.000 – 3.500 TL civarında olan ve emekli olduğunda en az 2.000 TL aylık alacağını düşünen bir ustabaşı, işveren tarafından SGK’ya asgari ücret üzerinden bildirildiği için 1.200 TL civarında bir emekli aylığı alabilir.
Haziranda başlıyor
Yönetmelik değişikliğinin yürürlük tarihi haziran ayının başı olarak belirlenmiş. Dolayısıyla haziran ayından itibaren pek çok işveren çalışanlarına maaş ödemek için bankalara müracaat edecek. Kapsam genişlemesi sonrası bankalar da en az 5 çalışanı bulunan işverenlere yönelik çalışmalar yürütmeye başlayacaklardır. Bu nitelikteki işverenlere ulaşıp avantajlı koşullarla ödemeleri kendi bankaları aracılığıyla yapılması konusunda teklifler sunacaklardır.
Her işçi için ayda 161 lira
Ücretlerin bankadan ödenmesi zorunluluğu kapsamında olan ve bu zorunluluğa uymayan işverenlere, ücreti bankadan ödenmeyen her bir işçi için her ay 161 TL idari para cezası uygulanıyor. Dolayısıyla 5 çalışanı olan ve yıl sonuna kadar ücretleri bankadan ödemeyen bir işverene Ocak 2017'de 5 bin 635 TL idari para cezası uygulanabilecek. Çalışan sayısı arttıkça cezanın miktarı da artıyor.
Prim ve ikramiye de...
Cumartesi gününe kadar 10 ve daha fazla çalışanı bulunan işverenlerin işyerlerinde ücretlerin banka kanalıyla ödenmesi zorunluluğu söz konusuydu. Yönetmelik değişikliğiyle kapsam en az 5 çalışana genişledi. Ayrıca prim, ikramiye, sosyal yardım gibi yardımların da banka kanalıyla ödenmesi şart.