Kıdem Tazminatı kalkıyor mu, Kıdem Tazminatı fonu ile neler değişecek, yeni kıdem tazminatı düzenlemesi nasıl olacak? 2 gündür vatandaşlar tarafından merak ediliyor. Önceki gün açıklanan reform paketinde, Kıdem Tazminatı Fonu’nun gerçekleştirileceği ve Bireysel Emeklilik Sistemi’yle (BES) ilgili yeni adımların atılacağı açıklandı. Söz konusu açıklama sonrası çalışma hayatının en hassas konularından biri olan kıdem tazminatı tekrar gündeme geldi. Kıdem tazminatı konusunda mevcut sistemin sorunlarını çözebilecek ve işçi-işveren-devlet sacayağındaki bütün tarafların mutabakatını sağlayacak bir düzenleme yapılması gerekiyor. İşte 5 soruda kıdem tazminatı fonunun ayrıntıları...
5 SORUDA KIDEM TAZMİNATİ FONU İLE İLGİLİ EN ÇOK MERAK EDİLENLER
1- KIDEM TAZMİNATINDA TAKVİM NASIL İŞLEYECEK?
Kıdem tazminatı reformu için takvim yıl sonu olarak belirlenmiş durumda. Ayrıca tüm paydaşların katılımı da programda vurgulanmış. Bu konuda daha önce kanun taslakları hazırlanmış ve bazı taslaklar sosyal taraflarla paylaşılmıştı. Hatta Çalışma Meclisi’nde de konu masaya yatırılmıştı. Ancak sosyal taraflar bir metin üzerinde mutabakata varamayınca konu rafa kalkmıştı. Özellikle işçi kesimi daha önce pek çok kez kıdem tazminatını ‘kırmızı çizgisi’ olarak ifade etmişti. Bu hassasiyetler de dikkate alınarak, geniş katılımlı ve şeffaf bir süreç yürütülerek reformun hayata geçirilmesi çok kritik.
2- KIDEM TAZMİNATINDA NASIL BİR FON HAYATA GEÇMELİ?
Mevcut sistemin sorunlarını aşacak bir yapı oluşturulmalı. Şu anda işçilerin en büyük endişesi kıdem tazminatını işverenden tahsil etmek. Bu endişelerin önüne geçilmesi gerekiyor. Bireysel hesaba dayalı, şeffaf bir fon yapısının kurulması çok önemli. Fonun elektronik altyapısı da sağlam kurulmalı ve işçiler fonda biriken parayı sürekli takip edebilmeliler. Fonun yönetiminin bağımsız olması, fondaki paraya devlet garantisi sağlanması da çok önemli.
3- YENİ KIDEM TAZMİNATINDA MEVCUT ÇALIŞANLAR NASIL ETKİLENECEK?
Fon hayata geçerse, bu konuda bir tarih belirlenmesi ve bu tarihten sonra işe girenlerin kapsama alınması söz konusu olacaktır. Hali hazırda çalışanlar için ise şu anki düzenleme uygulanmaya devam edecektir. Dolayısıyla belirlenen takvime sadık kalınabilir ve yılsonunda fon hayata geçerse, 2020’den itibaren işe giren çalışanlar için fon sistemi uygulanacaktır. Bu tarihten önce çalışmaya başlayanlar için ise ikili bir ayrıma gidilebilir. Mevcut sistemde aynı işverene bağlı en az bir yıl çalışması olan kişiler kıdem tazminatına hak kazanabiliyor. Fon hayata geçtiğinde henüz kıdem tazminatına hak kazanmamış işçiler, sisteme dahil olabilir. Her halükarda fon, belirlenen tarihten sonra ilk kez çalışmaya başlayan kişilere otomatik uygulanacak, hali hazırda çalışan kişiler için hak kaybı sağlanmayacaktır. Hali hazırda çalışan ve kıdem tazminatına hak kazanmış işçiler için fona geçişi cazip kılacak düzenlemeler öngörülebilir.
4- KIDEM TAZMİNATI KAYIP OLMADAN GERÇEKLEŞİR Mİ?
Fon, işçilerin hak kaybına ve istihdam daralmasına neden olmadan hayata geçirilebilir; şanslı azınlık yerine bütün işçilerin kıdem tazminatından yararlanabilmesi, birikimlerin sürekli bir şekilde takip edilebilmesi, işçi-işveren uyuşmazlıklarının azalması sağlanırsa tam anlamıyla bir reform olacaktır. Bu şekilde çalışma hayatının sosyal tarafları tüm senaryoları değerlendirip, bu yapıyı oluşturabilecek metni ilgili tüm kurumlarla birlikte hazırlayıp değerlendirirse, söz konusu reform metni hayata geçirilebilir.
5- BES'İN DESTEĞİ NE SAĞLAYACAK?
Kıdem Tazminatı Fonu'nun Bireysel Emeklilik Sistemi'yle (BES) entegre edilmesi de gündemde. Bireysel Emeklilik Sistemi'nde sağlanan devlet desteğiyle çalışanların hesaplarında biriken tutarlara, kıdem tazminatı fonundaki miktarın da eklenmesi öngörülüyorsa, bu durumda işçilerin çok daha yüksek bir birikim elde etmeleri söz konusu olacaktır. Bu açıdan fon işçiler açısından daha cazip hale gelebilir.
Çalışanları koruma altına alan kıdem tazminatı olası durumlar karşısında sizin mağdur olmanızı önlüyor. Kıdem tazminatı almak için öncelikle şirket tarafından haklı olmayan sebeplerle çıkartılmış olmanız gerekiyor. Yani kendiniz isteyerek iş yerinden ayrılırsanız kıdem tazminatı alamazsınız. Tabii bazı istisna durumlarda işten kendi isteğinizle çıksanız bile kıdem tazminatından yararlanabiliyorsunuz.
Kıdem tazminatı alabilmeniz için belli bir süreyi doldurmanız gerekiyor. Eğer aynı iş yerinde çalışıp bir yıl boyunca orada kalırsanız kıdem tazminatı alabilirsiniz. Vefat etmeniz durumunda kıdem tazminatı hakkınız varislere geçiyor. Sakatlık geçirmeniz durumunda da kıdem tazminatı alabilirsiniz. İş yerinizin taşınması ya da iflas etmesi durumunda kıdem tazminatı alma hakkı doğmuş oluyor.
Ne gibi durumlarda tazminat istenerek işten çıkılabilir?
Cevap: Bunlar 1475 sayılı Kanunda belirtilmiştir. Örneğin işçinin ücretinin sürekli geç ödenmesi, fazla mesai ödenmemesi veya eksik yapılması, SGK’ya gerçek ücret üzerinden bildirilmemek, kreş açma yükümlülüğüne uyulmaması gibi nedenler işçiye istifa ederek kıdem tazminatı alma hakkını verir. Ancak bu gibi durumlarda işçinin istifa nedenini açıkça ortaya koyması ve işverene gerekli uyarıları yapması gerekir. Özellikle ücretin eksik ödenmesi, gerçek ücretten bildirilmemek gibi durumlarda işçinin fesih hakkını kullanmadan önce ihtar çekmesi gerekir. Erkek işçiler askerlik görevini yapmak için istifa ederlerse kıdem tazminatına hak kazanırlar. Kadın işçiler de evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde istifa ederek kıdem tazminatı alabilirler.
12 Ekim 1945 doğumlu amcam memur olarak emekli olduktan sonra, 1998’te özel sektörde gece bekçisi olarak çalışmaya başladı. Diz problemi nedeniyle işinden ayrılmak istiyor. Kıdem tazminatı alabilir mi?
Cevap: Amcanız tam teşekküllü bir hastaneden yaptığı işi sürdürmesinin sağlığını olumsuz etkilediği yönünde bir rapor alabilirse işinden sağlık nedenleriyle istifa ederek kıdem tazminatını alabilir. Örneğin dizindeki rahatsızlığın ayakta çalışmasına engel teşkil ettiği, mevcut rahatsızlığın yaptığı işten kaynaklandığı yönünde bir heyet raporu alırsa bu durumda işveren kıdem tazminatı ödemek zorundadır. Diğer yandan amcanız eğer sosyal güvenlik destek primine tabi olarak yani emekli aylığını kestirmeden çalışmıyorsa bir ay bu şekilde çalıştıktan sonra emeklilik nedeniyle istifa ederek kıdem tazminatını talep edebilir. Ayrıca, işverenle ikale sözleşmesi imzalayıp, bir rakam üzerinde anlaşarak işten ayrılabilir.