İş sözleşmelerine işverenler çoğu kez işçinin belirli bir süre işten ayrılmamasını sağlamak için cezai şart koyarlar. Bunun yanında işçiye yapılan eğitim masraflarının işçinin istifa etmesi halinde işçiden alınması, işçinin sektördeki rakip başka bir firmaya geçmesinin engellenmesi için de şartlar konuluyor. İş sözleşmesine uymayan taraf cezai şarta maruz kalır.
İKİ TARAFLI OLMAK ZORUNDA
Yargıtay’a göre cezai şartlar tek taraflı olamaz. Yalnızca işçiye uygulanacak bir cezai şart Yargıtay tarafından geçerli sayılmaz. Örneğin iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesi halinde işçinin 10 bin lira tazminat ödemesi şeklindeki bir cezai şartın geçerli olabilmesi için, 10 bin liralık tazminatın işçi işveren tarafından kovulursa da ödenmesinin kararlaştırılmış olması gerekir. Aksi taktirde bu geçerli kabul edilmez.
EĞİTİMDE TEK TARAFLI MÜMKÜN
Yargıtay yalnızca işçiye yapılan eğitim masraflarının işçiden tahsili için cezai şartın tek taraflı uygulanabilir olduğunu kabul ediyor. Buna göre işçisine eğitim veren işveren, eğitim karşılığında işçinin belirli bir süre işyerinde çalışmasını şart koşabilir. İşçiden eğitimin masraflarının talep edilebilmesi için eğitimin mutlaka belgelendirilebilmesi gerekir.
EVLİLİK CEZAİ ŞARTI OLMAZ
İşverenler özellikle kadın çalışanlar için sözleşmelere evlilik veya çocuk sahibi olma nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde cezai şart koymak istiyorlar. Kadın işçi çalıştıran işverenler bu yönde cezai şartlara daha çok başvurmaya başladılar. Ancak geçerliliği yok. Yani işveren işçisine ‘evlenme veya çocuk yapma’ diyemez. Yargıtay konuyla ilgili kararlarında işçinin evlilik nedeniyle iş sözleşmesini feshetmesi halinde cezai şartın uygulanamayacağına işaret ediyor.
Başka şirkette çalışma denebilir
İşveren işçisine rekabet etmeme borcu kapsamında işten ayrıldıktan sonra belirli bir süre bazı işlerde çalışmama şartı getirebilir. Ancak bu şartın mutlaka belirli bir iş, yer ve süre ile sınırlı olması gerekir. İşten ayrıldıktan sonra “tüm Türkiye’deki bankalarda 5 yıl boyunca çalışamaz” gibi bir şart geçerli olamaz. Özellikle bankacılık sektöründe çok sık görülen bu yöndeki sözleşmeler konusunda Yargıtay, süre ve çalışma alanı açısından sınırlı olmayan şartları kabul etmiyor.
Yargıtay kararı var
İş sözleşmesine cezai şart koyan işveren işçinin iş sözleşmesini feshederken çok dikkatli olmalı. Yargıtay bir kararında belirli bir tarihe kadar iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız nedenle feshedilmesi halinde 5 bin euro tazminat ödenmesi yönündeki maddenin fesih haksız nedene dayandığı için işçiye ödenmesine karar verdi.