ŞENAY BÜYÜKKÖŞDERE
senay.kosdere@aksam.com.tr
Türkiye'nin karşı karşıya kaldığı hain darbe kalkışmasının üzerinden bir hafta geçti. Millet hâlâ her akşam, sokaklarda, meydanlarda tek yürek darbelere karşı 'birlik' mesajı veriyor, demokrasiye sahip çıkıyor. Bu arada herkes tam olarak neler olduğunu anlayabilmek için okuyor, araştırıyor. Bir yandan da senaryolar havada uçuşuyor. Bu girişimin arkasında Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) var. Peki FETÖ bu işte yalnız mı? Kredi derecelendirme kuruluşlarının yangından mal kaçırırcasına Türkiye'ye ilişkin açıklamaları ne anlama geliyor? Uluslararası yayın organlarında Türkiye aleyhtarı yazılıp çizilenlere 'yorum' deyip geçebilir miyiz? Ekonomist Kaan Sarıaydın'ın bu sorulara ilginç yanıtları var…
BU BİR İŞGAL HAREKETİYDİ
Bu aralar en çok duyduğumuz söz 'bu iş ciddi'. Hepimiz ciddi olduğunu biliyoruz ama nedir burada kastedilen?
Nedir bu üst akıl, nasıl çalışır?
BOMBALARIN ARDINDA KİM VAR?
Peki kimdir bunu yapanlar?
FETÖ'nün rolü ne?
2013’te notumuz arttı, Gezi, 17/25 Aralık ve 15 Temmuz’u yaşadık
Bu arada S&P de hemen notumuzu düşürdü…
John Perkins’in 'Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları' diye bir kitabı vardır. Burada IMF gibi Dünya Ticaret Merkezi gibi ulusüstü kuruluşların bir ülkeyi önce borçlandırdığı, devletler o borca karşı gelmeye başladığında da nasıl kaos yaratıldığı anlatılır. Şimdi S&P bizim notumuzu düşürdü ama Türkiye’nin yani bizim hazinemizin bu kurumla bir anlaşması yok. Alelacele, daha ne olduğunu görmeden ‘indiriyorum’ dedi. Bunların tamamı algı yönetimi. Türkiye’de kredi notu yatırım yapılabilir seviyeye gelmeden önce biz bunun tehlikelerini TV’lerde uzun uzun anlattık. O zaman insanlar bize, 'ne diyorsunuz' diye bakıyordu.
NEDEN TEHLİKELİ?
Not artışı neden tehlikeli?
Notumuzun arttığı 2013'ten beri Türkiye’de neler olduğuna bir bakın… Önce Gezi olayları, ardından 17-25 Aralık…
EKONOMİK SUİKAST TİMİ DEVREDE
Finansal tetikçiler mi devreye girdi?
Evet kaos öyle oluşur. Siz paniklediniz mi ekonomi çöker. İstenen de o zaten. Şimdi de finans piyasalarında sarsıntı yaratmaya çalışıyorlar. Ama her kriz bir fırsattır.
FED’in sahipleri kimse..
Bunlar not artışıyla mı ilgili?
Bunlar ekonomik tetikçilerin çalışma metotları. Size bir ipucu vereyim S&P'nin arkasında kim var bir bakın. FED’in sahipleri kimse S&P’nin sahipleri de onlardır. Bunlar bağımsız kuruluşlar değil. Tabii ki çıkarlarına göre karar verecekler.
Notumuz düşükken yatırım yağıyordu
Az önce 'fırsat da var' dediniz Bu dönem nasıl fırsatlar barındırıyor olabilir?
79 milyonluk bir milletiz değil mi, ekonomi işliyor, dolar yükseldi. Yatırım yapmak çok cazip gelmeye başlayacak. Hareketler başlayacak. 2003-2009 arasını düşünün. Not artışı olmadan Türkiye’ye nasıl yatırımlar geldi. Bu durum 2013’e kadar da devam etti. Çünkü beklenti satın alınıyordu. Özetle yatırım gelmesi için not artışı gerekmiyordu.
Bu yılın konusu altın
Vatandaş parasını ne yapacağını da bilmiyor bu ortamda...
Para duygusal değildir ve belirsizliği sevmez. Bakın belirsizlik sayesinde ne oldu döviz birimi düştü ama dünyada altın rağbet görmeye başladı. Zaten bu yılın konusu da altın. Böyle durumlarda paranızı koruma altına almak için belirli miktarda altın tutmak iyi olabilir. Dünyada doları da bu ara herkes güvenli liman olarak görüyor.
Üst akıl turboda gaz pedalına bastı
OHAL etkiler mi ekonomiyi?
Fransa’da altı aydır OHAL var. İstenilen darbe girişiminden sonra yeni bir kaos yaratmaksa tabii ki dikkatli olmalıyız. Nice’de adam 84 insanı kamyonla katletti, Türkiye’de darbe girişimi ardından Ukrayna’da patlama oldu. Bunlar tesadüf değil. Sanki kısa bir süre önce turboda gaz pedalına basıldı. Kesinlikle şu anda her Türk vatandaşı uyanık olmalı.İnsanları birbirine düşürürlerse istediklerini başarırlar. Önümüzde örnekler var… Suriye Libya, Irak var.
2018'de yeni bir para birimi oluşturulabilir
Dolara dair beklentiler nasıl?
Dolar 2.90’dan 3.07’ye geldi. Negatif notlar devam eder veya Türkiye’de bir şeyler daha olursa yükseliş sürebilir. Ancak ben rakamları ifade etmeyi doğru bulmuyorum. Grafiklerle ilgilenmiyorum. Ben hep şunu söylüyorum. Dolar altı ay hareket etmez bir gecede 2.80'den 3'e çıkar. Malesef, bizim bölgede döviz hareketleri böyle oluyor. Şu anda da öyle ve trend daha bitmedi. Öngörüm şudur gelecek sene kritik olacak ve 2018 yılı dünyada bir döviz reformuna gidilebilir.
Nasıl bir reform?
Nasıl euro birimi yarattıysanız yepyeni döviz birimleri yaratabilirsiniz.
Türkiye’nin de içinde olduğu bir oluşumdan mı bahsediyoruz?
Türkiye de içinde olabilir Biz batıyla birlikte değil belki bundan sonra hiç düşünülmese de doğuyla birlikte, belki Rusya ile birlikte hareket ederiz. Barış hareketlerimiz başladı, önceki yıllarda aramızı bozduğumuz komşularla artık barışa doğru gidiyoruz. Suriye’yle bile farklı bir yola gidiliyorken darbe girişimi oldu. Bunun zamanlaması manidâr.