Gezi parkı eylemleriyle başlayan 17-25 Aralık operasyonları ile devam eden Türkiye ekonomisini krize sokma girişimi ve artan terör saldırılarının faturası, hem ekonomiye hem de vatandaşa çıktı.
Gezi ile başlayan son 3 yılda yaşananların ekonomiye faturası, pazar günü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun katıldığı törenle son tabliyesi konarak İstanbul boğazını üçüncü kez birleştiren Yavuz Sultan Mehmet Köprüsü başta olmak üzere mega projelerin neredeyse hepsinin toplamına eşit.
Ekonomi yönetiminin hesaplamalarına göre 17 ve 25 Aralık darbe girişiminin döviz, borsa, ihracat, yatırım, enflasyon, yüksek faiz ve borçlanma maliyetine toplam olumsuz etkisi 120 milyar doları buluyor. Gezi parkı eylemlerinin piyasalar başta olmak üzere ülke ekonomisine verdiği zarar 50 milyar dolara yaklaşıyor.
HER KESİMİ VURDU
Son yaşanan terör olaylarının bilançosu ise netlik kazanıyor. Sadece Sur, Cizre, Silopi, İdil gibi yerleşim yerlerinde imara verilen zararın bilançosu 15 milyar TL. (5 milyar dolar).
Terörün yatırım, komşu ülkelere ihracat, kamu harcamalarının yanı sıra Kobani olayları ile birlikte verdiği toplam zararının ilave 15 milyar dolarlık daha zarar oluşturduğu hesaplanıyor.
Böylece Gezi, 17-25 Aralık ve terör olaylarının faiz, borsa, döviz ve borç stoku üzerinden hesaplanabilir faturasının toplamda 200 milyar dolara çıkabileceği belirtiliyor. Oysa 200 milyar dolar ile 80 boğaz köprüsü, 10 nükleer santral, 18 üçüncü havalimanı daha yapmak mümkün. Ekonomiye saldırıların sonucu sadece bunla sınırlı olmadığını belirten uzmanlar, esnafından işçisine, yatırım ve istihdama kadar her alanda olumsuz etkilerinin olduğunu belirtiyor.
MERKEZ REZERVİ 15 MİLYAR DOLAR ERİDİ
Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş da Gezi olayları, 17 Aralık operasyonu ve faiz artırımının Türkiye ekonomisine toplam maliyetini iki yıl önce o dönemin piyasa verilerini göz önünde bulundurarak 167.9 milyar TL olarak açıklamıştı. Gezi parkı eylemleri öncesinde Hazine yüzde 5.93 ile borçlanırken sonrasında faizler çift haneye çıktı. 2012’de yüzde 8 olan işsizlik oranı bugün yüzde 10.5. Aynı dönemde yüzde 6.16 olan yılık enflasyon şimdi çift haneyi zorluyor. 2013’te 114 milyar dolar olan Merkez Bankası rezervlerinde de geçen yıl sonu itibariyle 15 milyar dolarlık azalma meydana geldi. 2012 yılında 339 milyar dolar olan toplam brüt borç stoku ise 2015 406 milyar dolara yükseldi.
318 BİN KİŞİLİK İSTİHDAMA TERÖR ENGELİ
Terör olaylarının en büyük faturası bölge halkına yönelik oldu. Sadece terör saldırılarından olumsuz yönde etkilenen Silvan Barajı’nın tamamlanmaması nedeniyle 318 bin kişilik yeni istihdam oluşamıyor. Şanlıurfa’da da 5 bin kişiye istihdam sağlayacak tekstil adasında 10 firma fabrika kurmayı planlarken sadece 1 şirket yatırıma başladı. Yine Urfa’da 10 bin kişiye istihdam sağlayacak ayakkabıcılık üssü de gelişmelerden olumsuz yönde etkilendi. Van ve bölgedeki terör olayları turizmi bitme noktasına getirdi.
Ekonomi Bakanlığı verilerine göre Doğu ve Güneydoğu illerinden oluşan 6. Bölgeye yönelik yatırımlarda geçen yıl radikal düşüş yaşandı. 2013 yılında 6.7 milyar liralık yatırım öngören 423 teşvik belgesi alınırken, 2014 yılında Kobani bahanesiyle çıkarılan terör olaylarının ardından 4.2 milyar liralık yatırım öngören 458 teşvik belgesi alındı. Geçen yıl ise 6. Bölgeye yönelik toplamda 2.3 milyar liralık yatırım teşvik belgesi alındı.
15 MİLYAR TL’LİK İNŞA MALİYETİ
Sur, Cizre, Silopi, İdil gibi yerleşim yerlerinde imara verilen zararın bilançosunun 15 milyar TL olduğu hesaplanıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Kalkınma Bakanlığı bürokratlarının Maliye Bakanlığı verileri göz önünde bulundurularak yaptıkları hesaplamalara göre terörle mücadelenin sürdüğü ilçelerde yeniden yapılacak konut, iş merkezi, alt yapı gibi yerlerin yeniden yapılması, tarihi eserlerin restorasyonu ile birlikte hastane, okul gibi yatırımlar için yaklaşık 14-15 milyar liralık bir fatura ortaya çıkıyor.
İnşaat süreci çatışmaların tam olarak bittiği Silopi ve Derik’ten başlıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın sahaya inerek yaptığı hasar tespit çalışmalarına göre 500 konutun yerle bir olduğu Silopi’de toplamda 3 bin yeni konut inşa edilecek. Cizre’nin yeniden inşası için 3-4 milyar liralık bir maliyet ortaya çıkıyor. Diyarbakır’ın Sur ilçesinin yeniden inşa edilerek Toledo’ya çevrilmesinin maliyeti ise 5 milyar lira. (Star)