Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın himayelerinde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 2017 yılından bu yana yürütülen 'Sıfır Atık Projesi'nin önemli ayaklarından biri olan Depozito Yönetim Sistemi'nde (DYS) tüm hazırlıklar tamamlandı. 2022 yılında pilot uygulaması Ankara'nın Kızılcahamam ilçesinde başlayan ve 2 yılda başarılı sonuçların alındığı depozito sistemi, 2025 yılından itibaren Türkiye genelinde zorunlu olacak. DYS ile ilk etapta yılda 25 milyara yakın ambalaj geri dönüşüme kazandırılırken, 20 milyar liralık tasarruf sağlanacak. İthal edilen hammaddelerin yeniden üretimde kullanılmasıyla, üretime ve istihdama katkı sunulacak.
DÜNYAYA ÖRNEK OLACAK
DYS, dijitalleşme ve yaygınlık anlamında tüm dünyaya örnek olacak. Türkiye, Almanya ve Danimarka'dan sonra Avrupa'da sistemi kapsamlı olarak uygulamaya alan üçüncü ülke olacak. Yeni ülkeler de benzer sistemleri hayata geçirmek için hazırlık yapıyor. 2026'da 70 ülke veya eyalette 750 milyon nüfusa ulaşacak şekilde depozito sistemlerinin kapsamının hızla genişlemesi ve yayılması bekleniyor. Avrupa Birliği'nde ise 2027'ye kadar tüm ülkelerin depozito iade sistemine geçmesi hedefleniyor. Bu nedenle DYS'nin Türkiye'nin teknoloji ihracatına da büyük katkı yapması bekleniyor.
SİSTEM NASIL İŞLEYECEK?
İlk olarak içecek ambalajı üreticisi firmalar DYS'ye kaydolacak. Standartları karşılayan, Darphane tarafından yetkilendirilmiş bu firmalar, DYS işaretini özel güvenlikli mürekkep ve basım tekniğiyle ambalajları üzerine uygulayacak.
Üretici firmalar, piyasaya sürecekleri ürünün depozito bedelini TÜÇA'ya ödeyecek.
Firmalar sisteme aktardıkları depozito bedelini market, bakkal gibi satış noktalarından ürün satışı sırasında tahsil edecek. Satış noktaları da depozito ücretlerini ürünlerin satışı sırasında tüketicilerden tahsil edecek.
Boş ambalajların teslim alındığı ve depozito bedellerinin iade edildiği 'toplama noktaları' ile 'depozito iade makinesi' ambalajları ayrıştırarak depolayacak.
Bu ambalajlar, TÜÇA'nın yetkilendirdiği ambalaj taşıyıcılarınca depo/aktarma merkezlerine, doğrulama tesislerine ve geri kazanım tesislerine teslim edilecek.
E-CÜZDANA YÜKLENECEK
Tüketiciler ise depozito ücretini ödeyerek aldıkları tek kullanımlık ambalajlı ürünleri tükettikten sonra boş ambalajları 'depozito iade makineleri'ne iade ettiklerinde 'Depozito Yönetim Sistemi Mobil Uygulaması'ndaki 'e-cüzdan'a aktarılması yoluyla depozito bedellerini geri alabilecek.
Depozito Mobil Uygulaması, App Store, Huawei Store ve Google Play Store'dan bu aydan itibaren akıllı telefonlara yüklenebilecek.
Tüketici e-cüzdanındaki bedeli, başta marketler olmak üzere belirlenen noktalarda kullanabilecek.
'TÜRKİYE YÜZYILI' PROJELERİNDEN
Türkiye Yüzyılı'na yakışır projelerden biri olarak gösterilen Depozito Yönetim Sistemi, hem altyapısı ile hem de sistemin uygulanmasıyla dünyaya örnek olacak.
DYS öncelikli olarak tek kullanımlık 1-3 litre arasındaki cam, polietilen tereftalat (PET) türünde plastik, alüminyum ve metalden üretilmiş içecek ambalajları için zorunlu olacak.
Çok sayıda firma Depozito Yönetim Sistemi işareti ile ambalaj üretimine geçti ve DYS işaretli ürünler market raflarında yer almaya başladı.
300 BİN İADE NOKTASI KURULACAK
DYS kapsamında Türkiye genelinde 300 bin adet toplama (iade) noktası kurulması planlanıyor. DYS işaretli boş ambalajları almakla yükümlü olacak bu noktalar içinde zincir marketler, bakkallar, büfeler ve benzeri geleneksel satış noktaları yer alacak. Zincir marketler ve yoğun noktalarda ise ayrıca 50 bin 'depozito iade makinesi' (DİM) kurulacak.
İADE BEDELİ 2 LİRA OLACAK
Depozito iade bedeliyle ilgili düzenlemeleri, sistemin yürütücüsü olan Türkiye Çevre Ajansı (TÜÇA) yapacak. Depozito bedeli uygulanan 70'ten fazla ülkede en düşük depozito bedeli 3.1 lira. Uygulama Türkiye'de 2025'te zorunlu olduğunda da depozito bedelinin 2 lira olması bekleniyor. Bu yıl da süren pilot uygulama döneminde ise her ambalaj için 25 kuruş iade bedeli ödeniyor.