Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların emekliliği hak etme koşullarının değiştirilmesiyle ortaya çıkan emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) konusunu gündemine aldı. Sorunun çözümü için farklı formülleri masaya yatıran Bakanlığın, yıl sonuna doğru çalışmasını tamamlaması bekleniyor. Düzenlemenin yıl sonunda netleşmesi, 2023'ün ilk aylarında da yasalaşması bekleniyor. İşte 5 soruda EYT rehberi...
1999'DA BAŞLADI
EYT sorunu nasıl ortaya çıktı, süreç nasıl gelişti?
1999 yılında 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların emekliliği hak etme koşulları değiştirildi. Bu tarihten sonra emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık süresi ve prim gün sayısının yanında, yaş koşulu da aranmaya başlandı. Değişiklik öncesinde kadınlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün koşulunu yerine getirenler emekli olabiliyordu.
1999'daki değişiklik emeklilik koşullarını nasıl etkiledi?
1 Temmuz 1994'te ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlayan 1 Ocak 1972 doğumlu erkek işçi, çalışmaya başladığı dönemde yürürlükteki kanuna göre 25 yıl sigortalılık süresini ve 5000 prim gününü tamamladığında emekli olabiliyordu. Yani bu işçi 47 yaşında emekli olabilecekti. 1999'daki değişikliğin ardından aynı işçi, çalışmaya ilk defa 1 Temmuz 1994'te başladığı için 25 yıl sigortalılık süresi, 55 yaş ve 5750 gün prim ödeme koşulunu yerine getirdiğinde emekli olabilme hakkı kazanabilir duruma geldi. Bu işçinin emekliliği 8 yıl ötelendiği gibi 750 gün de fazladan prim ödemesi istendi.
Mevcut koşullarda nasıl emekli olunuyor?
1 Ekim 2008'de yürürlüğe giren kanunla emeklilik yaşı kademeli olarak yükseltilirken, prim ödeme gün sayısı işçilerde (SSK) 7200, esnaf ve çiftçilerde (Bağ-Kur) ise 9000'e çıkarıldı. Kanun yürürlüğe girdiğinde kadınlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşı kademeli olarak 2048'de cinsiyet ayrımı yapılmadan 65 yaşa yükselecek. Örneğin ilk defa çalışmaya Ağustos 2022'de başlayacak bir kişi, hiç ara vermeden 7200 gün çalışması halinde prim koşulunu Ağustos 2042'de yerine getirecek. Prim koşulunu yerine getiren erkek sigortalı 64 yaşında, kadın sigortalı ise 62 yaşında emekli olacak.
6 MİLYON KİŞİ BEKLİYOR
EYT'liler ne istiyor, sorun yaşayan kaç kişi?
Emeklilikte yaşa takılanlar, 1999'da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş şartı aranmadan, sigortalılık süresi ve prim günü koşullarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor. Nisan 2022 itibarıyla Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) kayıtlı 4/a (SSK) kapsamında 16 milyon 406 bin, 4/b (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon 32 bin sigortalı bulunuyor. Tahminlere göre, 4/a ve 4/b olmak üzere toplam 19 milyon 726 bin sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonu EYT sorunu yaşıyor.
Hükümetin tavrı ne, hangi senaryolar gündemde?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT'lilerin durumunun çözümüyle ilgili ilk olarak 4 Temmuz'da yaptığı açıklamada sinyal vermişti. Açıklama EYT'lileri umutlandırırken, kamuoyu EYT sorunuyla ilgili somut adımlar beklemeye başladı. Sonraki süreçte, bakanlık bünyesinde, EYT'lilerin durumuyla ilgili hızlı bir şekilde çalışma grubu oluşturuldu. Kamuoyunda, yaş koşulunun kademeli düşürülmesi, aylıklarda belirli oranda kesinti yapılarak emeklilik tarihinin öne çekilmesi, erkeklerde 9000, kadınlarda 7200 prim gün sayısını yerine getirenlerde yaş koşulunun aranmaması gibi senaryolar konuşuluyor.