Kompozisyon diğer tüm yazım türlerinde olduğu gibi çeşitli, kurallar çerçevesinde yazılmaktadır. İyi bir kompozisyon yazmak için iyi bir yazar olmanıza gerek yok. Yazmak bir süreçtir. Yazmayı tek seferde büyük bir sihirbazlık numarası yerine bir dizi küçük adım olarak ele almayı öğrenmek, bir kompozisyon yazmayı çok daha kolay ve çok daha eğlenceli hale getirecektir. Yazmaya başlamadan önce ana fikirleri beyin fırtınası yapmayı öğrenebilir, bu ana fikirlerin bir taslağını hazırlayabilir ve kompozisyonunuzu şık bir denemeye dönüştürebilirsiniz.
KOMPOZİSYON NEDİR?
Kompozisyon, duygu ve düşüncelerimizi belirlenen bir plana uygun olarak ortaya koyup açık, etkili bir şekilde yazma çalışmasına denir.
Yazma ile konuşma birbirlerinden ayrı şeylerdir. Konuşurken ifadeler kısa ve öz veya uzun olabilir. Konuşmada kurallı veya devrik cümleler ve hatta vücut dili kullanılabilir. Yazma işi ise bir disiplin gerektirir. Okullarda yazma disiplinini kazandırmak için kompozisyon dersleri verilmektedir.
Ancak, bir hususa özellikler dikkati çekmek gerekiyor: Kompozisyon bir yazım şekli veya yazı türü değildir. Her şekilde ve her türdeki yazılı ifadenin ortaya konulmasında uyulacak kuralların bütünüdür. Kısacası; kompozisyon nazım da olabilir, nesir de. Masal da olabilir, roman da.
Yazılı kompozisyon 3 bölümden oluşur. Bunlar; giriş, gelişme ve sonuç bölümleridir.
GİRİŞ BÖLÜMÜ
Verilen bir konuyu açıklayabilmek için önce açıklanması gereken düşünceyi bulunur ve bu düşünce giriş bölümünde belirtilir. Giriş bölümü kompozisyonun en kısa bölümlerinden biridir. Bu bölümde sadece açıklanması gereken düşünce belirtilir. Bu bölümde örnek verilmez ve açıklama yapılmaz. Kısa ve öz bilgi verilmelidir. Ayrıca giriş cümlelerinde noktalama işaretlerine de dikkat edilmelidir.
GELİŞME BÖLÜMÜ
Gelişme bölümünde, giriş bölümünde belirtilen düşünce geniş bir şekilde açıklanır. Bu bölümde örnek verilmesi gerekiyorsa örnek verilir. Ancak örneğin diye başlanılmaz, örneğin sözcüğü kullanılmaz. Verilen örnek birden fazla olmamalıdır. Gelişme bölümü bir paragraftan fazla olabilir. 1.paragrafta anlatılan konunun devamı gibidir ama daha geniş ve açıklayıcı bir şekilde olmalıdır
SONUÇ BÖLÜMÜ
Sonuç bölümünde, giriş ve gelişmenin ortak düşüncesi yani ana düşünce yazılır. Bu bölüm yazılı anlatımın diğer kısa bölümünden biridir. Bu bölümde de dikkat edilmesi gereken önemli özellik fazla ayrıntıya girmemektir.Yine kısa ve öz olmalıdır.
Kompozisyonda sadece 3 bölüm olmak zorunda değildir. Birden fazla gelişme bölümüde olabilir. Ancak en az 3 paragraftan oluşmak zorundadır.Vekompozisyonlar uzun olacak şekilde olmalıdır.
KOMPOZİSYON YAZMA PLANI
Konunun belirlenmesi: Konu; üzerinde söz söylenen, yazı yazılan her şeydir. Bu yüzden açıklayacağınız konuyu net olarak belirlemelisiniz.
Konunun Sınırlandırılması: Kompozisyonda konunun sınırlandırılması en önemli adımdır. Örneğin, "tasarruf" la ilgili bir yazı yazacaksınız. "Tasarruf" oldukça kapsamlı bir konu. Siz, kendinize göre açıklayabileceğiniz yönü belirleyin. Çünkü tasarrufun birçok türü var: zaman tasarrufu, enerji tasarrufu, para tasarrufu, ekmek tasarrufu, güç tasarrufu...
Konunun, anlatacağınız yönünü belirledikten sonra giriş, gelişme ve sonuç paragraflarında nelerden bahsedeceğinizi düşünün. Bu planı yaparken konudan uzaklaşmamaya çalışmalıyız.
Başlık ve giriş paragrafı: Başlık, bir yazının kimliğidir. Parçada anlatılanları çağrıştırır nitelikte olmalıdır. Konuya ve ana düşünceye paralel olmalıdır. Fazla uzun olmamalı, birkaç kelimeden oluşmalıdır. Giriş bölümü okuyucuya konuyu tanıtmak, okuru konuya yöneltmek amacı taşır. Bu yüzden giriş paragrafının etkili olması gerekir.
Gelişme paragrafı veya paragrafları: Giriş paragrafını açıklayıp geliştiren paragraftır. Birden çok paragraftan oluşabilir. Gelişme paragrafında konuyla ilgili örnekler, atasözleri veya vecizeler verilebilir.
Sonuç paragrafı: Önceki paragraflarda anlatılan düşüncelerin toparlanıp bir iki cümle ile ifade edildiği paragraftır.
İmla ve noktalama: Bir yazıya estetik nitelik kazandıran, yazının görünümüdür. Büyük harflerin yerli yerinde kullanılmasına, ayrı veya bitişik yazılması gereken kelimelere dikkat edilmelidir. Noktalama işaretleri, yazıya hem canlılık verdiğinden, hem de yazıda ifade karışıklığını önlediğinden bu işaretleri yerli yerinde kullanmalıyız.
KOMPOZİSYON YAZARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR
Şekil yönünden
• Kompozisyon yazdığımız kağıdın kenarlarında uygun boşlukları bırakmalıyız.
• Adımızı, sınıfımızı, şubemizi, numaranızı ve günün tarihini yazmalıyız.
• Gerekli malzemelerinizi hazırlamalıyız.
• Amacımızı, ana düşüncemizi iyi tespit etmeliyiz.
• Hitap edeceğiniz insanların eğitim ve kültür seviyesini göz ardı etmemeliyiz.
• Kompozisyonunuzu el yazısıyla yazacaksak düzgün ve okunaklı bir el yazısıyla yazmalıyız.
• Paragraf başlarını biraz içeriden (1–2 cm.) başlatmalıyız.
• Satırların arasını ne fazla açmalı ne de fazla sıkıştırmalıyız.
Muhteva yönden
• Kompozisyon konusunu oluşturan temel kavramlar üzerinde durmalıyız.
• Düşüncelerimizi ilgi ve önem derecesine göre sıraya koymalıyız.
• Yazımıza konuya uygun bir başlık koymalıyız. Başlıksız yazı olmaz. Başlık ilgi çekici ve kısa olmalıdır.
• Öne sürdüğünüz ana fikri iyi vurgulamalıyız.
• Düşünceyi geliştirme yollarından (örnekleme, karşılaştırma, şahit gösterme) faydalanmalıyız.
• Cümlelerinizi kısa tutmalı, tek yargı bildiren basit cümleler kurmaya çalışmalıyız. Böylece akıcı bir üslup geliştirebiliriz.
• Yazınızda gereksiz bölümler ve tekrarlar varsa atınız.
• Okuyucunun kafasında resim yaratacak kelimeler kullanmaya çalışınız.
• Noktalama işaretlerini doğru ve yerinde kullanmalıyız.
SÖZLÜKTE "KOMPOZİSYON" NE DEMEK?
1. Ayrı ayrı parçaları bir araya getirerek bir bütün oluşturma biçimi ve işi: renk kompozisyonu. işık kompozisyonu .
2. Öğrencilere duygu ve tasarımlarını sıraya koyup açık, etkili bir biçimde anlatmalarını öğretmek amacını güden ders, bu dersle ilgili yazılı çalışma, tahrir, kitabet.
KOMPOZİSYON KELİMESİNİN İNGİLİZCESİ
n. composition
Köken: Fransızca