1
Soruşturmayı 2009-2011 yılları arasında yürüten emekli bürokrat Sir John Chilcot, 2 milyon 600 bin kelimelik raporunun önemli bulgularını basın toplantısıyla duyurdu.
İngiltere'nin ABD öcülüğündeki Irak istilasına "barışçıl seçenekler tükenmeden katıldığını" belirten Chilcot, "Askeri eylem o an için son şans değildi." ifadesini kullandı.
Irak'ın sahip olduğu iddia edilen kitle imha silahlarıyla ilgili Tony Blair başbakanlığındaki İngiliz hükümetinin değerlendirmelerinin yeterli gerekçeye sahip olmadığını ifade eden Chilcot, Saddam Hüseyin'in kimyasal ve biyolojik silah üretimine devam ettiğiyle ilgili istihbaratın sağlam dayanaktan yoksun olduğunu vurguladı.
Irak'a askeri müdahalenin doğuracağı sorunlara ilişkin uyarıların Blair tarafından dikkate alınmadığını belirten Chilcot, "Saddam Hüseyin sonrası Irak'la ilgili planlamalar yetersizdi. Hükümet, ilan ettiği hedeflerin hiçbirini gerçekleştiremedi." dedi.
Chilcot, Irak’ın istilasına ilişkin Mart 2003’teki bakanlar kurulu kararından 18 ay önce Blair’in bu yönde dönemin ABD Başkanı George W. Bush ile görüşmelere başladığını kaydetti.
"Blair, ocak ayı sonunda ABD’nin askeri operasyonla ilgili takvimini kabul etmişti.” ifadesini kullanan Chilcot, İngiliz hükümetinin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) desteğini almayan bir askeri müdahaleye katılarak kurulun yetkisinin altını oyduğunu kaydetti.
"Mart ayında ABD askeri operasyonuna BMGK'da çoğunluk desteği olmayacağı açıktı." diyen Chilcot, "Blair ve (Dışişleri Bakanı Jack) Straw, BMGK’deki durum nedeniyle Fransa’yı suçladı ve İngiliz hükümetinin uluslararası toplum namına ‘BMGK’nın yetkisinin çökmesini önlediklerini’ iddia ettiler. Askeri operasyona çoğunluk desteği mevcut değilken bu yaptıkları aslında BMGK’nın yetkisinin altını oymaktı.” diye konuştu.
885 bin kelimelik Shakespeare’ın toplu eserlerinin yaklaşık 3 katı hacmiyle de gündeme gelen 12 ciltlik rapor, çok sayıda tanıklık ve belge içeriyor. Ancak raporun herhangi bir yaptırım gücü bulunmuyor.
7 yıl sürdü
İngiltere'de Kasım 2009'da başlatılan "Chilcot soruşturmasında", ülkenin 2003'teki Irak işgaline katılma kararının kilit isimlerinden eski Başbakan Blair başta olmak üzere çok sayıda politikacı, bürokrat, diplomat ve yetkili ifade verdi.
Chilcot raporu, tamamlandıktan sonra “ulusal güvenlik kontrolünden” geçti ve bazı belgeler ile tanıklıklar hükümetin redaksiyonuna uğradı.
Son üç yıldır açıklanması beklenen rapor, Bush ile Blair arasında Irak'a ilişkin telefon görüşmelerinin dökümleri ile yazışmaların yayımlanmasına İngiltere Dışişleri Bakanlığının izin vermemesi nedeniyle ertelenmişti. Geçen yıl yaz aylarında ise bu belgelerin bir kısmının kamuoyuyla paylaşılacağı duyurulmuştu.
Blair’in Irak istilası gündeme gelmeden çok önce Bush’a destek sözü verdiği ve İngiliz parlamentosuna ve kamuoyuna Irak’ın kimyasal ve biyolojik silah kapasitesiyle ilgili yanlış bilgi verdiği uzun süre önce ortaya çıkmıştı. Chilcot raporu, bu olguları bir kez daha doğruladı.
Blair, yanlış olduğunu kabul ettiği bilgilerin kendisine istihbarat servislerince sağlandığını iddia etmiş, istihbarat görevlileri ise Blair’in kendisine verilen bilgileri abarttığını ve çarpıttığını açıklamıştı.
Irak’ın kitle imha silahları ve bunların 45 dakika içinde kullanılabileceği iddiasında bulunan hükümet raporunun yanlış olduğunu basına sızdıran savunma bakanlığı bürokratı mikrobiyolog David Kelly, konuyla ilgili parlamentoda ifade verdikten 2 gün sonra, 17 Temmuz 2003’te ölü bulunmuştu.?
İngiltere 179 asker kaybetti
İngiltere, ABD öncülüğündeki Irak istilasına 30 bin askerle katılmıştı. Askeri harekatta 179 İngiliz askeri hayatını kaybederken, bölünen, etnik ve mezhepsel çatışmadan halen kurtulamamış Irak'ta ölenlerin sayısı hakkında net bir kayıt yok ancak 100 bin ile 1 milyon arasında değişen sayımlar mevcut.
Chilcot raporu, hayatını kaybeden İngiliz askerlerinin ailelerine bu sabah, kamuoyuna resmen açıklanmadan önce ulaştırıldı.
Chilcot soruşturması, Blair’in halefi Gordon Brown tarafından başlatılmıştı.
Raporun açıklanmasında önce Blair’in Londra'daki evi önünde toplanan protestocular “Blair savaş suçları nedeniyle yargılanmalı” yazılı pankart açtılar.
11 Eylül 2001 saldırılarının ardından ABD'nin giriştiği küresel askeri operasyonlara karşı kurulan ve Irak'ın 2003'teki istilasına karşı da kampanya yürüten Savaşı Durdur Koalisyonu, Chilcot Raporunun açıklandığı Queen Elizabeth II Kongre Merkezi önünde protesto düzenledi.AA