Ürdün'de tartışmalı gelir vergisi yasa tasarısının neden olduğu protestolar neticesinde istifa eden Hani el-Mulki yerine yeni hükümeti kurmakla görevlendirilen Ömer er-Rezzaz'ı ciddi ekonomik sorunların beklediği ve halkı reform konusunda tatmin etmesi gerektiği belirtiliyor.
Ürdün'de yılbaşında gelen zamlar ve Mulki hükümetinin ekonomi politikaları sorunlara yol açtı. Temel ihtiyaç maddelerindeki yüksek oranlı fiyat artışları vatandaşın tepkisini çekerken, son olarak hükümet tarafından onaylanan vergi yasası geniş çaplı protestolara neden oldu.
Hükümetin bütçe açığını azaltmak için başvurduğu vergi politikaları, halkı sokaklara dökerek kitlesel gösterilerin düzenlenmesine yol açtı.
Vatandaşın yapılan zamlara karşı öfkesi devam ederken gelen vergi yasa tasarısı, ülkeyi siyasi krize sokarak Başbakanın istifasını getirdi.
Süreç nasıl gelişti?
Hükümet bu yıl uygulamalarına 90 oktan benzinin vergisini yüzde 4'ten yüzde 10'a, 95 oktan benzinin vergisini ise yüzde 24'ten yüzde 30'a çıkarmakla başladı.
Yaklaşık 164 kalem ticari ürünün vergisini de yüzde 4'ten yüzde 10'a çıkardı. Vergiden muaf olan bazı ürünleri de yüzde 4 ile 5 arasında vergiye tabi tuttu.
Hükümet bu yıl, toplu taşıma, servis otobüsleri ve taksiler de dahil olmak üzere toplu taşıma ücretlerine yüzde 10 zam yaptı. Geçen şubat ayında da hükümetin ekmeğe desteğini kaldırması üzerine ekmek fiyatları yüzde 100 arttı.
Hükümet ayrıca yurt dışından ithal edilen araçlara bir defalığına ağırlık ve motor gücüne göre 500 dinar (704,4 dolar) ile bin 500 dinar (2 bin 113,2 dolar) arasında değişen vergi koyarken, gazlı içeceklerin vergisini yüzde 10'dan yüzde 20'ye çıkardı, her bir paket sigaradan da 200 fils (28,1 sent) vergi alınmasını kararlaştırdı.
Ürdün'ün 2018 yılı genel bütçesi, Aralık 2017'de kabul edilmiş ve 1,753 milyar dolar cari açık vereceği öngörüsünde bulunulmuştu.
Kraliyetin talimatı gereği hükümet, yüzde 5,5'lik yakıt zammından vazgeçmiş, aynı zamanda gösterilerin şiddeti artınca elektrik zammında da geri adım atmıştı.
Vergi yasasıyla gelen kitlesel eylemler
Tüm bunların gölgesinde hükümetin onayladığı vergi yasa tasarısı, geniş çaplı protestoların fitilini ateşledi.
Ürdün hükümeti, 100 milyon dinar (yaklaşık 141 milyon dolar) gelir getireceğini savunduğu vergi yasa tasarısını mayıs ayının sonunda Temsilciler Meclisi'ne sevk etti.
IMF'nin diktesi olarak görülen tasarı, pek çok kesim tarafından tepkiyle karşılandı ve başkent Amman'ın yanı sıra birçok kentte gösteriler düzenlendi.
Başbakan Mulki, yoğun protestolar üzerine pazartesi günü istifa etti ancak, ülkedeki gösteriler durulmadı.
Kral 2. Abdullah, Mulki'nin istifasının ardından kabinede Eğitim Bakanı olarak görev yapan Ömer er-Rezzaz'ı yeni hükümeti kurmakla görevlendirdi.
Rezzaz'ı ciddi sorunlar bekliyor
Ekonomi uzmanları, yeni hükümeti kurmakla görevlendirilen Ömer er-Rezzaz'ı ciddi ekonomik sorunlar beklediğini ifade ediyor. Uzmanlar tüm bu yaşananların ardından "vatandaşların hükümetten yaşam seviyesinin iyileştirilmesi ve yeni bir ekonomi sistemi benimsemesi" beklentisi taşıyacağını savunuyor.
Ürdünlü ekonomi uzmanı Samir er-Rucub, AA muhabirine yaptığı açıklamada kurulacak hükümetten adil ve dengeli bir vergi sistemiyle ekonomiyi iyileştirmesi ve vatandaşların hayat şartlarının düzeltilmesinin istendiğini belirtti.
Rezzaz'ı ciddi ekonomik sorunlar beklediği görüşünü vurgulayan Rucub, yeni hükümetteki ekonomi ekibinin çok iyi olması, ayrıca önceki hükümette bulunan kişilerin yenisinde yer almaması gerektiğini kaydetti.
Rucub, "Kurulacak hükümetin, yolsuzluk davalarını sonlandırmak, ekonomik suçlarla mücadele etmek ve eski hükümetin özellikle de tüketiciyle alakalı bazı uygulamalarını kaldırmak suretiyle reform konusunda istekli olduğuna dair halkı tatmin etmesi gerek." dedi.
"Fakirlik ve işsizlik meseleleri kökten çözülmeli"
Yermük Üniversitesinin ekonomi alanındaki öğretim görevlilerinden Kasım el-Hamuri, hükümetin gerçekleştirmesi gereken vergi adaletinin sağlanması için satış vergisi dahil tüm vergi sisteminin kontrolden geçirilmesi gerektiğini ifade etti.
"Fakirlik ve işsizlik meseleleri kökten çözülmeli" diyen Hamuri, bunun da iş fırsatları oluşturmak, fakirlere istihdama yönelik eğitimler verilmesi ve üretim projelerine dahil edilmeleri, ulusal ihracat için yeni pazarların açılması ve yenilenebilir enerji yatırımlarının güçlendirilmesi yoluyla yapılabileceğini kaydetti.
Hamuri, "Bölgede siyasi ittifakların yeniden değerlendirilmesi ve Ürdün'ün çıkarına uygun olacak şekilde yeniden inşa edilmesi yoluyla ekonomi dosyasının, siyasi dosya ile desteklenmesi gerekiyor." ifadelerini kullandı.
"31 Mayıs sonrası hükümet"
Ekonomi uzmanı Husam Ayiş de Ömer er-Rezzaz başkanlığında kurulması beklenen hükümeti "31 Mayıs sonrası hükümet" şeklinde nitelendirdi.
Bu hükümetin öncekilerden farklı olacağını, vatandaşların taleplerine cevap vermek ve yeni bir merhaleyi başlatma sorumluluğu taşıyacağını aktaran Ayiş, yeni hükümetin sadece gelir vergisi değil, tüm vergi sorunları ve Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) istekleri ile karşı karşıya olduğunu kaydetti.
Ayiş, ekonomiye hizmet eden sonuçlar üretmeyen bağımsız kuruluşların entegre edilmesi gibi konuların da gözden geçirilmesi gerektiğini aktardı.
(AA)