1
Nesli ÖZKAY / aksam.com.tr
Makedon Ortodoks Kilisesi’nden İlginç İstek
19 Kasım Pazar günü Makedonya Kilisesi’nin Bulgar Kilisesi’ne resmi bir yazı gönderdiği ortaya çıktı. Bu yazıyla Bulgar Kilisesi’nin onların “ana kilisesi” olması ve Makedon Kilisesi’nin diğer Ortodoks kiliseler arasında kabul edilmesi için arkalarında olmasını talep ettiği öğrenildi.
Makedon Kilisesi, Sırp Ortodoks Kilisesi'nden ayrılması konusundaki uzun süren anlaşmazlık nedeniyle diğer Ortodoks Kiliseler tarafından tanınmadı. Diğer Ortodoks kiliseleri ile yakın bağı olan Sırp Kilisesi, 1960’ların sonlarında tek taraflı olarak dini bağımsızlığını ilan eden Makedon Kilisesi’nin tanınmasını engelledi. Bu sebeple yapılan bu girişim Sırbistan’daki kiliseyle yeni bir tartışma başlatabilir.
Eğer Bulgar tarafı bu isteği kabul ederse Makedonya Kilisesi, Bulgar Kilisesi’ni ana kilise olarak tanıyacak. Böylece İstanbul Rum Patrikhanesi ve diğer kiliselerden önce Bulgar Kilisesi, onları tanıyan ve temsil eden ilk Ortodoks kilisesi olacak.
Neden Bulgar Kilisesi?
Bulgaristan, 1991’de bağımsızlığını kazanan Makedonya’yı tanıyan ilk devlet oldu. Ancak Bulgaristan, Makedon milletini ve dilini değil, sadece Makedon devletini tanıdığının altını çizdi. Çünkü Bulgar milliyetçilerinin Makedonları yapay bir sınırla ayrılmış “Bulgarlar” olarak görmeye devam ettiler. Ayrıca Osmanlı Devleti’nin son 10 yılında, Sırplar Makedonya’yı kuşattığında, Bulgar Kilisesi Makedon Psikoposluklarını 1912-13 yıllarında patlak veren Balkan Savaşlarına kadar denetlemişti.
Makedon Ortodoks Kilisesi’nin bağımsızlığa giden süreci
Mart 1945’te Ohri Başpsikoposluğu adını Makedon Ortodoks Kilisesi olarak değiştirdi. Bu kararı Sırp Ortodoks Başpsikoposluğu reddetti. Sırplar bu kararın “kutsalsızlığı”nı ve dini istismara sebep olacağını savundu. Bu sert tutum karşısında 1967 yılında Makedon Kilisesi dini bağımsızlığını ilan etti.
Yaptıkları birçok girişime rağmen Makedon Kilisesi Sırplar tarafından tanınmadı. En son 2009 yılında Makedon Ortodoks Kilisesi, adına “Ohri Başpsikoposluğu” sıfatını ekleyerek tarihsel olarak Makedonya’daki Ortodoks geleneğin devamı olduğunu kanıtlamak istedi. Sırp Ortodoks Kilisesi buna şiddetle karşı çıktı.
Ortodokslar bir bütün mü?
Merkezi bir figür olan Papa tarafından yönetilen Katolik Kilisesinin aksine, Ortodoks dünyadaki otorite daha çeşitlidir. Ortodoks kiliseler ve ülkeler arasında İstanbul Patriği teorik bir önceliğe sahiptir. Gerçek güç ise şimdiye kadar en büyük Ortodoks Kilisesi’ni yöneten Moskova Patriği’ne aittir.
Ortodoksların birleşme çabası
12 Şubat 2016’da Roma Katolik Kilisesi lideri Papa Fransuva ile Moskova ve Tüm Rusya Patriği Kiril Küba’nın başkenti Havana’da tarihi bir görüşme gerçekleştirdi. Böylece Roma Katolik Kilisesi ile Moskova Patrikhanesi liderleri, 1054 yılında iki kilisenin birbirinden ayrılmasının (Great Schism of 1054) ardından ilk kez bir görüşme gerçekleştirmiş oldu.
Girit’te toplanma uğraşları
Binlerce yıl sonra bütün Ortodoks Kiliselerinin Girit’te yapılacak olan toplantıda bir araya gelmeleri 2014 yılında planlandı. 2016 yılına gelindiğinde Aya İrini’de yapılacak olan toplantıya Bulgar, Gürcü, Antakya ve en önemlisi Rus Patriği katılmayacaklarını duyurdu.
Ortodoks Kiliseler arasında çözülmemiş problemler vardı ve bu sorunlar hepsinin bir araya gelmesini engelledi. Toplantıya katılmayacağını duyuran son patrik Rus Patriği oldu.
Ruslar neden toplantıya katılmadı?
Diğer 3 kilisenin Girit’teki toplantıya gelmeyeceklerini bildirmesi üzerine Rusya “bir kilitlenme gibi olan bu durumu kurtarmak” amacıyla katılmayacağını duyurdu. İstanbul Patriği açığa vurulan bu bölünmenin üstesinden gelmek amacıyla son bir girişimde bulunarak katılabilecek her kiliseyi acil toplantıya çağırdı. Ancak bu girişim çok az destek gördü.
Rus Kilisesi bunun büyütülecek bir şey olmadığını ve daha Ortodoks dünyasında bir bütünleşme olamayacağının aşikar olduğunu duyurdu.
Ancak Rus Kilisesi’nin bu hareketi öyle algılanmadı. Bu tutum Rus Kilisesi’nin boykotu olarak değerlendirildi. Rus Kilisesi İstanbul'daki Patrikhanelerle "dünya Ortodokslarına karşı manevi bir mücadele" yürütmekle suçlandı. Diğerleri de bu üç kilise arasında bir savaş çıkacağını düşündüklerini söyledi.
Şimdi Makedon Kilisesi ne yapmak istiyor?
Makedon Kilisesi’nin bu son diplomatik atağı, teorik olarak, yalnızlığını atlatmasına yardımcı olabilir ve Bulgar himayesi altında Ortodoks dünyasının geri kalanıyla daha yakın ilişkiler kurabilir.
Makedon Kilisesi Bulgaristan ve Bulgar Kilisesi ile olan tarihi bağlarını kullanarak Sırplara karşı bir kuvvet oluşturmak istiyor olabilir. Çünkü Bulgaristan’ın bu teklifi kabul etmesi Ortodoks dünyasında ve Sırp Kilisesi’nde önemli bir etki meydana getirecektir. Bulgaristan da bu sebeple Makedon Kilisesi’nin teklifini “çok cesur bir hareket” ve “devrimsel bir olay” olarak nitelendirdi.