AA
Arap coğrafyasında bazı ülkeler bunaltıcı yaz sıcaklarına hazırlıksız yakalandı. Bunda ülke içi sorunlar, zorluklar ve imkansızlıkların da etkisi var.
Geçmiş yıllarda uzun süreli elektrik kesintileriyle anılan bazı ülkeler ise enerjiye yaptıkları milyarlarca dolarlık yatırımın meyvelerini topluyor.
Krizler elektrik sorununu derinleştiriyor
Silahlı çekişmelere veya siyasi krizlere sahne Yemen, Filistin, Suriye ve Sudan gibi bazı Arap ülkeleri, günün uzun saatlerini elektrik kesintileriyle geçirmeye devam ediyor.
Sudan'da ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında 15 Nisan'da patlak veren silahlı çatışmalar, başkent Hartum ve diğer bazı bölgelerde elektrik akımının kesilmesine yol açtı.
Elektrik kesintileri Sudan'da çeşitli trajedilere sebep olabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, ordu ile HDK arasında çatışmaların başladığı 15 Nisan'dan 25 Mayıs'a kadar sadece Darfur vilayetinde yeni doğmuş 30 bebek öldü.
Hükümet güçleri ile İran destekli Husiler arasında yıllardır çatışmaların yaşandığı Yemen'de de enerji ve altyapı durumu farklı değil. Ülkede elektrik kesintilerinin günde 18 saati bulduğu bölgeler bulunuyor. Lahic kentinde uzun süreli elektrik kesintilerine karşı salgın hastalıklardaki artış ve kronik hastaların riskli durumu nedeniyle gösteriler düzenlendi.
İran destekli Husilerin geçen yıl limanlara düzenlediği saldırılar üzerine petrol ihracatının durmasına bağlı olarak Yemen hükümetinin gelirleri de düştü. Yemen'de hükümet bütçesinin önemli kısmının harcandığı elektrik santrallerindeki yakıt yetersizliği dolayısıyla boğucu bir elektrik krizi yaşanıyor.
Suudi Arabistan'ın sağladığı petrol desteğiyle Yemen'de elektrik krizi biraz hafifletilse de sorun ciddiyetini koruyor.
Gazze'de günün yarısı elektriksiz
İsrail'in 2006 yılından bu yana abluka altında tuttuğu Gazze Şeridi'nde enerji konusunda benzer durum söz konusu. Normal şartlarda elektrik krizinin sürdüğü Gazze Şeridi'nde, günün 8 saatinde elektrik akımı verildikten sonra 8 saat kesinti yaşanıyor. Ancak yaz mevsiminin gelmesiyle sıcaklık derecesinin artmasıyla birlikte kesinti saatleri daha fazla oluyor.
Filistin Elektrik Kurumu verilerine göre, mevcut elektrik santrallerinin üretim kapasitesinin 60 megavat olduğu Gazze Şeridi'nde yaz mevsiminde elektrik ihtiyacı 550 megavatı bulabiliyor.
Suriye'de ise elektrik ve altyapı durumu biraz farklı durumda. Ülkede 2011'de patlak veren olaylar ve iç savaştan payını alan elektrik şebekesi, kapasitesinden 6,5 bin megavat kaybetti.
Birkaç gün önce de başkent Şam yakınlarındaki bir elektrik santralinde çıkan yangın sonucu Şam ve diğer birçok kent karanlığa büründü.
Arap basınında çıkan haberlere göre, İran'ın elektrik santrallerinin çalıştırılması için ülkeye sağladığı yakıt desteklerine rağmen Suriye'deki elektrik kesintileri 22-23 saati bulabiliyor.
Lübnan'da ise halkın çoğu, elektrik kesintilerinin günde 18-20 saate ulaşması sebebiyle enerji ihtiyacını mahallelerdeki jeneratörlerden temin etmeye çalışıyor.
Tunus'ta da Cumhurbaşkanı Kays Said, yetkililere ülkede yaşanan elektrik kesintilerinin önüne geçmeleri talimatı verdi.
Bazı Arap ülkelerindeki paradoks
Arap coğrafyasındaki paradoksa ilişkin Irak örnek verilebilir. Ülkedeki güvenlik durumunun kısmen istikrara kavuşmasının yanı sıra yüksek petrol üretimi ve kayda değer doğal gaz üretimi olmasına rağmen Irak'ta elektrik kesintilerinin önüne geçilemiyor.
Öyle ki Irak'ta elektrik kesintileri günde 16 saate ulaşabiliyor. Irak'ın bazı vilayetlerinde sıcaklığın 50 dereceyi bulması üzerine sokağa dökülen vatandaşlar, yol kapatma eylemlerine başvurdu.
Irak Elektrik Bakanlığı ise ülkedeki elektrik kesintilerini, İran makamlarının ABD yaptırımları üzerine Irak'a doğal gaz ihracını düşürmesine bağladı.
Irak makamlarının resmi verilerine göre, ülkenin halihazırdaki elektrik açığı, mevcut elektrik üretiminin yüzde 50'sine tekabül eden 13 bin megavata ulaşabiliyor.
Bu konuda en belirgin paradoks ise birkaç yıl içinde elektrik enerjisindeki açığını kapatan Mısır'da görünüyor. Kahire açıklarında keşfedilen Zohr Gaz Sahası sayesinde elektrik enerjisindeki açığını kapatan Mısır, aynı zamanda bu gaz sahasından elde ettiği gazı hızla ihraç etmeye başladı.
Mısır Elektrik Şirketine göre, sıcaklıkların ülkenin güneyinde 50 dereceye yaklaşması ve elektrik talebinin tarihi seviyelere ulaşması nedeniyle Kahire, Kalyubiye, El-Cize, Sina ve Port Said illerinde 6 saat süreyle elektrik kesintileri yaşandı.
Arap ülkelerindeki enerji haberlerini takip eden Et-Taka internet sitesine göre Mısır'ın 34,2 bin megavat tüketiminin üzerine 10 bin megavat fazla üretimi olmasına rağmen söz konusu elektrik kesintileri son yıllarda ülkenin tanık olmadığı bir durum.
"Kahire 24" internet sitesi, elektrik kesintisini gaz tedarikinin sağlanamaması nedeniyle elektrik trafolarının geçici olarak çalışmaz duruma gelmesine bağladı.
Mısır Petrol Bakanı Tarık el-Molla, yaz mevsimi ve talebin artması nedeniyle geçen yılın haziran ayından bu yana durdurulan gaz ihracatının eylülden itibaren yeniden başlayacağını belirtti.
Libya'da elektrik kesintileri zaman zaman protestolara yol açıyor
Libya elektrik üretiminde kullanılan "doğal gaz" açısından zengin kaynaklara sahip olmasına rağmen yaz aylarındaki yoğun talep nedeniyle ülkenin çeşitli bölgelerinde 5 saatten 12 saate kadar elektrik kesintileri yaşanıyor. Bu durum kesintilerin yaşandığı bölgelerde dönem dönem protesto gösterilerine neden oluyor.
Bahar aylarında günlük tüketimi 8,2 bin megavat olan Libya'nın yaz aylarındaki günlük ihtiyacı 10 bin megavata kadar yükseliyor. Bahar aylarında elektrik talebinin rahatlıkla karşılanabildiği ülkede yaz aylarında çeşitli illerde ve köylerde uzun süreli elektrik kesintileri yaşanıyor.
Libya Elektrik Şirketi, 2025'e kadar günlük üretimini yaklaşık 15 bin megavata, 2030 yılına kadar da yaklaşık 22 bin megavata ulaştırmayı hedefliyor. Şirket bu hedef çerçevesinde zarar gören santral ve kablo hatlarını tamir edip yeni santraller kurmak için çalışmalar yürütüyor.
Moritanya Arap dünyasında elektrik konusunda paradoksun görüldüğü diğer bir ülke. Moritanya Petrol, Maden ve Enerji Bakanı Abdusselam Muhammed Salih'in açıklamasına göre, talebin çok üzerinde elektrik üretimi var ancak halkın yarısı elektrikten mahrum yaşıyor.
Moritanya, elektrik ağını Mali'ye bağlayıp elektrik ihracatı yapmak için 1 milyar dolar finansman toplamaya çalışırken, ülkedeki elektrik şebekesinin zayıf ve genişletilmeye muhtaç durumda olması halkın elektrik hizmetine ulaşmasının önündeki en büyük engeli teşkil ediyor.
İhracat için pazar arayışı
Cezayir, 18 Temmuz'da kaydedilen 18 bin 476 megavatlık rekor tüketimin çok üzerinde, günlük 25 bin megavat elektrik üretiyor. Ülke, yaz aylarındaki talep artışını ihtiyaç fazlası üretimden karşılıyor.
Cezayir ayrıca, ihtiyaç fazlası elektrik üretimini başta Libya ve İtalya olmak üzere Kuzey Afrika ve Güney Avrupa ülkelerinin elektrik şebekeleriyle bağlantı kurulduktan sonra buralara ihraç etmeyi hedefliyor.
Elektrik üretiminde fazlası bulunan Ürdün de Filistin ve Irak'a ihracat yapıyor. Ürdün'den Lübnan ve Mısır'a elektrik ihracatı için de çalışmalar yürütülüyor.
Körfez İşbirliği Konseyine üye ülkeler (Suudi Arabistan, Umman, Bahreyn, Katar, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri) Irak ile elektrik ara bağlantısı kurulmasına yönelik çalışmayı 2001'de kısa sürede tamamlamış olmaları nedeniyle elektrik tüketiminde ihtiyacı kendi aralarında temin etmeyi başarmış durumda.