suleyman.sen@aksam.com.tr
Türk Hava Yolları, 85’nci kuruluş yıldönümü için hazırladığı duygusal reklam filmiyle yine büyük ses getirdi. Filmde havayolunun kurulduğu 1933 yılından günümüze tarihindeki belli başlı olaylar anlatılırken, 1985 yılında İran-Irak savaşı sırasında 215 Japon vatandaşının tahliye edildiği operasyon dikkat çekiyor. İşte ayrıntılar…
SADDAM’IN ‘YOLCU UÇAKLARINI VURACAĞIZ’ TEHDİDİ
Peki ‘Yüzyılın Kurtarma Operasyonu’ olarak adlandırılan olay neydi? Yıl 1985, İran- Irak Savaşının en şiddetli olduğu zamanlar… Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin, 18 Mart 1985’te, bir gün sonra İran’a hava saldırısı başlatacağını ve sivil yolcu uçaklarını da vuracağını açıkladı. İran’da vatandaşı bulunan devletler mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde vatandaşlarını tahliye etmeye başlamış fakat Tahran’daki Nissan Otomobil Fabrikası’nda çalışan Başmühendis Janichi Numato’nun sorumluluğundaki 215 Japon mühendis ve teknik eleman grubu Tahran’dan çıkmayı başaramamıştı.
JAPON HAVAYOLLARI ‘UÇAMAYIZ’ DEDİ
Çalışanların mahsur kalması üzerine Japonya’nın Tahran Büyükelçisi Yutaka Nomura, Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla özel bir uçak ister. Fakat Japon havayolu şirketleri İran ve Irak’ın garantisi olmadan uçmayı reddetti. Nomura, yakın dostu Tahran’daki Türk Büyükelçisi İsmet Birsel’le görüşerek “Türk Hava Yolları, Tahran’a özel sefer yapabilir mi?” diye sordu. Büyükelçi Birsel, konuyu hemen dönemin Başbakanı Turgut Özal’a iletti. Özal, tehlike nedeniyle tereddüt yaşadı. Ancak eski dostu olan İtoçu firmasının Türkiye şubesinde çalışan Takaşi Morinaga da aynı ricayı tekrarlayınca, Özal kararını verdi ve ‘Yüzyılın Kurtarma Operasyonu’ için düğmeye basıldı. Saldırıya 25.5 saat kala Nomura’yı arayan Birsel, Özal’ın da onayıyla ertesi gün THY’nin Japonlar için özel bir sefer düzenleyeceğini bildirdi.
HİÇBİR UÇAK İNEMEZKEN THY İNDİ
Ankara’dan Tahran’a gidecek ve Japonları alıp Ankara’ya getirecek kurtarma operasyonunun kaptan pilotu Orhan Suyolcu ile ikinci pilotu Ali Özdemir olarak seçildi. Uçuş teknisyeni Koray Gökberk ile 8 kişilik uçuş ekibi gece yarısı tüm hazırlıklarını tamamladı ve TC-JAY tescilli, “İzmir” adlı DC10 tipi uçakla 15 Mart 1985’te günün ilk ışıklarıyla yola çıktı. Van’ı geçtikten kısa süre sonra Tahran Havalimanı’nın kapatıldığı bildirildi. Kaptan Pilot Özdemir, geri dönmek için harekete geçerken ikinci bir haberle havalimanının açıldığı bildirildi. Tahran’a yönelen uçak, Saddam’ın “sivil uçakları vurma” tehdidine rağmen Tahran Havalimanı’na ulaştı.
KAPILAR AÇILIR AÇILMAZ JAPONLAR UÇAĞA DOLUŞTU
Kapısı açılır açılmaz, çoluk çocuk 215 Japon uçağa doluştu. Tahran Havalimanı Kulesi’nin yönlendirmesiyle, THY uçağı 15 dakika sonra kalktı ve Saddam’ın açıkladığı saldırı saatinden sadece 3 saat önce Tahran’dan havalandı. Toplam 9.5 saat süren yolculuğun ardından pilot Ali Özdemir’in yaptığı ‘’Welcome to Turkey’’ (Türkiye’ye hoş geldiniz) anonsu uçaktaki yolcuları büyük bir sevince boğdu.
‘FÜZELER UÇAĞIN 5 METRE YAKININDAN GEÇİYORDU’
Pilotlardan Ali Özdemir, yıllar sonra olayı şöyle anlatır:
“Bir akşam Tahran’a gitmemiz söylendi. Tahran karışık olduğu için önce Van’a doğru uçtuk. Yakıtımız azalmıştı. Sonra telsizden ‘Tahran’a yönelin’ dediler. Gidip yolcularımızı aldık. İnerken kurtulanlar alkışladılar, bize kahraman muamelesi yaptılar. 9.5 saat uçuş yaptık.” Özdemir, Japonya’da yayınlanan belgesel programda da, uçağın kalkışı beklenirken patlama sesleri duyulduğunu belirterek, “Uçaksavar füzeleri uçağın 5 metre yakınından geçiyordu. Yine de görevi kabul etmemek aklımızdan bile geçmedi. Orada kalsalardı roket ya da bombayla havaya uçacaklardı. Japonlara karşı Türk milleti olarak sempatimiz vardır. Bu görevi seve seve yine yaparız” şeklinde konuştu.
JAPON TELEVİZYONU BELGESEL ÇEKTİ
İran-Irak Savaşı sırasında Tahran’dan 215 Japon’u kurtaran kahraman Türk pilotlarının hikayesi, Japonya’nın yarı resmi yayın kuruluşu NHK’nın birinci kanalında yayınlanan ‘’Project X’’ programına konu oldu. Yaklaşık bir saat süren ve büyük ilgi gören program, şu anonsla başladı: “İran›da yaşayan Japon şirketlerinin çalışanları, teknisyenler ve ailelerden oluşan 450›den fazla kişinin bu ülkeden ayrılması için tanınan sürenin bitimine az zaman kalmıştı. Fakat ülkeden ayrılamıyorlardı. Yabancı havayolu şirketleri, kendi vatandaşlarına öncelik tanıyordu. İran›da kalan Japonlar, hava saldırısı tehdidi altındaydı. Dönemin (Japonya›nın) Tahran Büyükelçisi Yutaka Nomura’nın girişimleriyle Türk Hava Yolları özel sefer düzenledi. Yüzyılın sınır ötesi kurtarma operasyonuydu.”
JAPON BAŞBAKANI’NDAN ÖZEL ZİYARET
Japonya Başbakanı Juniçiro Koizumi, resmi ziyaret çerçevesinde temaslarda bulunmak üzere Türkiye´ye geldiğinde 215 vatandaşını ölümden kurtaran pilot Ali Özdemir’i unutmadı. Başbakan Koizumi, Emekli Kaptan Ali Özdemir’i ziyaretine giderek bizzat teşekkür etti. Bu kurtarma operasyonu, Türk-Japon Dostluğunun tarihsel gelişim süreci içerisinde Ertuğrul Fırkateyni’nden sonra en büyük olaylardan birisi olarak tarihe geçmiş oldu.
FİLMDE YER VERİLDİ
THY’nin Japonları kurtarma operasyonu ‘Ertuğrul 1890’ filminde yer aldı. Osmanlı İmparatorluğu ile Japonya arasında kurulan ilk temas sonrasında ziyarete giden Ertuğrul Gemisi’nin fırtınaya yakalanıp batmasının ardından başlayan dostluğu konu eden filmde, iki ülke arasındaki dostluğun pekişmesinde büyük rol oynayan iki tarihi olay beyazperdeye aktarıldı.
YÜZLERCE JAPON DUA ETTİ
Tahran’da mahsur kalan 215 Japon vatandaşını kurtaran Türk Hava Yolları’nın kaptan pilotu Orhan Suyolcu, 2013 yılında 87 yaşında vefat etti. Cenazeye katılan Japonya’nın İstanbul Başkonsolosu Keiji Fukuda, Japonya’nın devlet nişanı verdiği Suyolcu’nun eşine “Eşinizin Japonlara yaptıkları iyilikleri kesinlikle unutmayacağız. Bunu biz mutlaka sonraki nesle bildireceğiz. Sadece Türkiye için kahraman değil, aynı zamanda Japonya için de büyük bir kahramandır. Bütün Japon halkı bunu asla unutmayacaktır “ dedi. Cenazede diğer Japonlarla birlikte saf tutan Başkonsolos Fukuda, cenazenin götürülüşü sırasında da eğilerek saygısını gösterdi. Cenaze namazı sırasında twitter ve facebook üzerinden örgütlenen yüzlerce Japon, Japonya’da aynı anda dua etti.