GÜLCAN TEZCAN / gulcantezcann@gmail.com
Yaz aylarında mevsim normallerinin üstünde seyreden sıcaklar hem dünyada hem ülkemizde çok fazla ve uzun süren yangınlara yol açıyor. Ülkenin dört bir yanında yaşanan yangınların bir kısmı iklim değişikliğine bağlı olarak sıcaklıkların artmasından dolayı yaşanırken insan ihmalinden kaynaklanan yangınların oranı çok daha fazla.
Küresel veriler yangınların büyük oranda insan kaynaklı nedenlerle çıktığını, sadece yüzde 4'nün doğal nedenlere dayandığını gösteriyor. Ekranlarımıza düşen yangın görüntüleri çoğu kez vatandaşların yetersizlik duyguları yaşamasına yol açıyor. Ancak sahada yangınlara müdahale etmek için mesai gözetmeksizin ölümüne mücadele veren ekipler var. Bu anlamda birbiri ardına yaşanan yangınların nedenlerini ve devletin yangınlara nasıl müdahale ettiğini Orman Genel Müdürlüğü Başmüfettişi ve TMMOB Orman Mühendisleri Odası Genel Başkanı Hasan Türkyılmaz ile konuştuk.
Mevsim sıcakları ile birlikte orman yangınlarında ciddi artış var. Orman Genel Müdürlüğü bu konuda ne tür çalışmalar yapıyor?
Tarım ve orman Bakanı yönetiminde Orman Genel Müdürlüğümüz 30 bölge müdürlüğü ile birlikte taşra Teşkilatı ve 22 daire Başkanlığı ile birlikte merkez teşkilatı olarak ormanların sürdürülebilir ve süreklilik ilkesi ile yönetilmesi konusunda her türlü faaliyeti yapmaktadır.
Orman yangınları ile ilgili olarak da yaz dönemlerinde yangın çıkma ihtimali olan alanlarda saha personellerimiz normal mesainin dışında bir gayret gösteriyor. Ormanlarımızı yangın gözetleme kulelerimizden 24 saat son teknoloji ile donatılmış İHA'lar ile gözetliyoruz. İHA'larımız 23 bin feette bulunduğu noktadan 3,5 milyon hektarlık orman alanını gözlemleyebiliyor. İHA'lar aracılığı ile sahadan alınan görüntüler canlı olarak yangın yönetim merkezine gidiyor. Böylece yangınlara daha etkin ve hızlı müdahale fırsatı oluşuyor.
Orman yangınlarının en az zararla atlatılabilmesi için eğitilmiş personel yanında, yangınla mücadelede kullanılan söndürme araç- gereçlerinin de önemi büyük. Gerektiğinde tam donanımlı profesyonel saha ekiplerimizde çeşitli teknikler ile yangınlara müdahale ediyor.
YANGINA MÜDAHALEDE DONANIMLI EKİPLERİMİZ VAR
Orman Genel Müdürlüğü merkez ve taşra birimlerinde 43 bin 086 personel memur, sözleşmeli personel, sürekli ve geçici işçi personel statüsü ile görev yapıyor.
Ormanların yangın çıkma riskine ve tehlike potansiyeline göre sınıflandırılmaları yapılıyor;
Yangın emniyet yol ve şeritlerinin yapımı, bakım ve temizlik çalışmaları yoluyla yangın tehlikesinin azaltılması, ağaç tür çeşitliliğinin ekolojik koşullar çerçevesinde sağlanması, yangına dirençli türler ile zonların oluşturulması, temiz bir işletmecilik uygulanması gibi silvikültürel (orman yetiştirme) önlemler, etkili bir haberleşme sistemi oluşturulması, orman yangınlarının gözetlenmesi çalışmaları gibi her alana göre detaylandırıyor.
Bu önlemlere ek olarak yangın sezonu boyunca yangın söndürme ekipleri çıkacak yangınlara müdahale etmek üzere hazır bekletiliyor. Ayrıca yangın söndürme ekiplerimiz her an göreve hazır şekilde bekliyorlar. Hava Müdahale Ekibi, İlk Müdahale Ekibi, Seyyar Gezici Ekip, Arazöz Ekibi, Hazır Kuvvet Ekibi olarak adlandırdığımız birimlerimiz müdahale noktasında donanımlı ekipler. Havadan ve karadan her türlü müdahale ile yangın söndürme çalışmalarını yapmaktadırlar.
Yangınlara sebep olan en önemli etkenler neler? Yangınların önüne geçebilmek için kurumlara ve insanlara ne tür sorumluluklar düşüyor?
Yangınların birçok çıkış nedeni var. Yıldırım düşmesi, yüksek sıcaklık gibi doğal sebeplerle çıkan yangınlar olduğu gibi sigara ya da tarımsal ürünler, anız yakmaya bağlı çıkan insan kaynaklı yangınlar var. Ayrıca bilinçsizlik, dikkatsizlik, ihmal, sabotaj, plansız şehirleşme gibi durumlar da yangının çıkış nedenleri arasında. Maalesef bu yangınların yüzde 90'ı insan kaynaklı. Orman Genel Müdürlüğü; Yangınla Mücadele Stratejisi Önleme, Söndürme ve Rehabilitasyon gibi tedbirler alıyor. Bu saydığım başlıkların her biri kendi içinde büyük bir strateji ile hayata geçiriliyor. Bunlar için binlerce personel mesai yapıyor.
Yangınların önüne geçebilmek için kurumlarda; Orman yangınları konusunda tüm çalışmalar öncelikle insan odaklı olmalı, küresel ısınma ve iklim değişikliğini de içerecek yangın konulu eğitimlere özel önem verilmelidir.
ANIZ YAKIMINDAN ÇIKAN YANGIN ÇOK FAZLA
Orman yangınları konusunda sadece ilgili kurumların değil toplumun hemen her kesiminin yapabileceği çok değerli katkılar var. Asıl olan bu konuda toplumsal bir sorumluluk bilincinin oluşması. Örneğin ormanda pikniğe gidenlerin oralarda yaktıkları ateşten kenara bıraktıkları atıklara kadar her şey yangına sebebiyet vermektedir. Cam şişelerden pet şişelere, usulünce söndürülmeyen ateşlerden etrafa umarsızca atılan sönmemiş sigaraya kadar yangına neden olan birçok faktör var.
Ayrıca anız yakılan tarım alanlarında çalışan toprak sahiplerinin azami derecede dikkatli olması gerekiyor. Anız yakımından çıkan yangınlarda oldukça fazla. Bu da büyük bir sorun çünkü ekim alanlarıyla ormanlık alanlarının genelde yakın olduğu için kontrolsüz anızdan çıkan yangınlar oldukça fazla oluyor. Sadece bunlara dikkat edilse yangınları büyük ölçüde önlemiş oluruz.
Türkiye'nin toplam orman alanı 23.245.000 ha'dır. Takdir edersiniz ki oldukça büyük bir alan. Bu kadar büyük bir alan için devletimiz azami derecede mesai yapıyor. Fakat bu konuda sadece Bakanlık ve OGM gibi kurumlara görev düşmüyor. Bu ormanlar bizim ve vatandaş olarak bizlere fazlaca görev düşüyor. Bunun en basit ve etkin kısmı da "yangına sebebiyet verecek" her türlü fiilden uzak durmaktır.
Küresel ısınma dışında orman yangınlarına yol açan nedenler neler?
Günümüzde, doğal etkenlerle birlikte insan faaliyetleri sonucu meydana gelen orta ve uzun dönemli atmosferik değişiklikler olarak tanımlanan iklim değişikliği hayati önem arz ediyor. İklim değişikliğini tetikleyen; Sanayileşme, ormanların tahribatı, fosil yakıtların kullanılması, arazi kullanımındaki değişiklikler gibi birçok faktör giriyor işin içine.
Ülkemiz ormanlarının yaklaşık 13 milyon hektarı yangına hassas ormanların oluşturduğu bir Akdeniz ülkesi. Akdeniz iklim kuşağı ülkeler yangına hassasiyeti olan ülkeler olmaktadır. Kızılçam ağaç türünün baskın olarak bulunduğu diğer Akdeniz iklim kuşağında bulunan Avrupa ülkelerinde olduğu gibi orman yangınları yaz aylarında ülkemizin de ana gündemlerinden birisi oluyor. Bunun yanı sıra yıldırım düşmesi, kasıt, ihmal ve dikkatsizlik, nedeni bilinmeyen yangınlar olmak üzere yangın çıkış nedenlerini 4 grupta toplayabiliriz.
Deprem gibi orman yangınları konusunda da devletin ve kurumların eylem planları var mı?
Devletimizin birimleri elbette orman ve yangınla ilgili faaliyetlerini eylem planları dahilinde sürekli yapıyor. Özellikle ormana yakın kırsal bölgedeki vatandaşların bilinçlenmesi için çalışmalar yapılıyor. Bu konularda eğitim kurumlarıyla işbirliğine gidiliyor ve çocuklarımızın bilinçlenmesi için çalışmalar yürütülüyor. Onlar için eğitici derslerle birlikte eğitici kitaplar veriliyor. Bu konuda sadece 2024 yılında; Yangın Öncesi Faaliyetler Bilinçlendirme Eğitimleri kapsamında Orman Genel Müdürlüğümüz tarafından; 6513 Köyde 251.469 vatandaşımıza 22.739 avcı, arıcı ve çobana 631.177 öğrencimize 18541 askeri personele 251.469 gönüllü vatandaşımıza eğitimler verilirdi. Ayrıca 5214 köye su tankeri ve kullanma eğitimi verildi. Orman Genel Müdürlüğü; Yangınla Mücadele Stratejisi Önleme, Söndürme ve Rehabilitasyon gibi tedbirleri zaten eylem planları dahilinde almaktadır.
Orman yangınlarında sahada neler yaşıyorlar? Yapılması gerekenler ve vatandaşların müdahale adına yaptığı hatalar neler?
Orman yangınlarında sahadaki müdahalede iyi niyet taşısa da eğitim almamış ve devletin sevk ve idaresi dışında yangın mahalline giren vatandaşlar yangınla mücadelede görevlilerin işini zorlaştırabiliyor. Bu nedenle iyi niyetinden şüphe etmediğimiz ancak eğitim almamış hiçbir vatandaşımızın yangını ihbar etmek dışında yangın mahalline asla girmemesi gerekiyor. Bu onların can güvenliği açısından en doğru olan hareket olacaktır.
Yangına hassas dönemlerde devletin belirlemiş olduğu mesire piknik yerleri dışında hiçbir alanda piknik yapılmamalıdır.
Devletimiz Hava Filosu ve Kara Filosunun Makina Parkı itibari ile yeterli düzeyde donanıma sahip. Ancak unutulmamalıdır ki yangını ne Hava Filosu ne de Kara Filosunun Makine Parkı tek başına söndürmemektedir. Yangının söndürme sürecini insan kaynağı yürütüyor ve yönetiyor. Orman Genel Müdürlüğümüz Hava Filosu ve Kara Filosunun makina ekipman açısından ciddi bir açığı söz konusu değildir. Ancak insan kaynağı açısından önemli bir açığı söz konusudur. Ayrıca yangın sezonunda vardiyalı çalışma olmaması da bir eksiklik olarak gözükmektedir.