MERVE YILMAZ ORUÇ / merve.oruc@aksam.com.tr
Çocukların evde uzun süre vakit geçirmeye başlamasıyla birlikte bilgisayar, tablet, telefon kullanımı da arttı. Uzaktan eğitime geçilmesi de bu durumu tetikledi. Ekran başında sabit bir şekilde geçirilen sürenin artması da çocuklarda bazı sıkıntılara yol açmaya başladı. Günde hemen hemen on saati bulan hareketsiz yaşam ve yanlış duruş, kifoz oluşumunu beraberinde getirdi. Kifozun yani halk arasında kamburluk olarak bilinen bu rahatsızlığın en önemli nedeni ise duruş bozukluğu. Acıbadem Maslak Hastanesi Omurga Sağlığı, Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Alanay, ebeveyn ve çocuklara uyarılarda bulundu.
DURUŞ BOZUKLUĞU KAMBUR EDİYOR
Kifoz aslında her insanda bulunuyor. "Sırtın üst kısmında omuzlardan göğüs kafesinin altına doğru olan yuvarlaklık kifoz olarak adlandırılırken, alt bel bölgesindeki tam tersi şeklindeki eğriye ise lordoz denilir. Omurgadaki bu zıt eğrilikler birbirlerini dengeleyerek gövdenin duruşunu belirler ve başın leğen kemiği üzerinde dengelenmesini sağlar. Önemli olan, bu eğriliğimizin uyumlu olması. Ayrıca her insanda kamburluk farklıdır. Bazılarımız ortalamanın üzerinde kambur iken bazılarımız daha diktir." diyen Prof. Alanay iki çeşit kamburluk olduğunu anlatıyor: "İnsanın normalde olması gerekenden fazla kambur durması çeşitli durumlara bağlı olarak gelişebilir. En sık gördüğümüz kamburluk nedeni duruş bozukluğu. Omurganın şeklini veren sadece kemik değil, kas ve bağ dokusunun da önemli rolü vardır. Kas ve bağ dokuları zayıf olan kişiler normal kifoz açısını koruyamaz ve kamburlukları artar. Yapısal olmayan kamburluk diye de adlandırılan bu tip kamburluk daha çok masa başı çalışan, spor yapmayan, fizik kondisyonları düşük olan kişilerde görülür. İkinci sıklıkta görülen ise yapısal kamburluktur. Scheuermann kifozu olarak adlandırılır. Ergenlik çağında hızlı büyüme esnasında ortaya çıkar. Duruşa bağlı kamburluktan ayırt edici özelliği sert olması ve tam düzelememesi. Kamburluğun diğer nedenleri arasında doğuştan omurga yapılarındaki bozukluk, omurga enfeksiyonları, kırığı ve özellikle yaşlı kişilerde osteoporoza bağlı kırıklar ve disklerin yapılarının bozulmasıyla çökme sonucu gelişen kamburluklar sayılabilir."
FİZİKSEL AKTİVİTE ŞART
Yapısal kamburluk olan Scheuermann kifozunun görülme sıklığı yüzde 0.4 ila 8 arasında değişiyor. Daha çok yapısal olmayan kamburluk görülüyor. Hareketin teknolojik gelişmeler sonucu giderek azaldığı bir dünyada okulda ve evde öğrenme sırasında saatlerce oturmak, TV izlemek ve bilgisayar kullanmak gibi daha hareketsiz yaşam tarzına geçiş veya fiziksel aktivitede azalma, çoğunlukla oturma pozisyonunda yapılan ekstra aktivitelerin tercih edilmesi, duruş bozukluğuna bağlı yapısal olmayan kamburluğa yol açan faktörler arasında. "Omurga ve duruş gelişimi çocuklarda; ilköğretime başladıkları zamana ve 13-15 yaş arasında ergenliğe denk gelir. Duruş gelişimi, bu dönemlerde büyüme ataklarından etkilendiği kadar, uygun olmayan sabit vücut pozisyonlarından (okul çantasının ağırlığı, takma ve çıkarma yöntemi) da etkilenir. Uzaktan eğitim ise uzun süre laptop-tablet kullanımı pandemik duruş denen bir pozisyon yaratmakta ve omurga sağlığını negatif olarak etkilemekte." şeklinde konuşan Alanay, çocuklar için ergonomik bir ders ortamının sağlanması gerektiğini vurguladı. Alanay ebeveyn ve çocuklara şu önerilerde bulundu: "Oturur pozisyonda bilgisayar-tablete bakarak gerçekleştirilen baş önde pozisyon ile kaslarda zayıflama meydana gelebileceği için kucak yerine, çocuğun önündeki bir masaya, ekranın üst kısmı göz seviyesinin hemen altında olacak şekilde yerleştirilmeli. El bileklerinin dinlendirilebilmesi için klavye masanın kenarına yakın şekilde yerleştirilmeli ve touchpad yerine mouse kullanılmalı. Bilgisayarın çocuğunuzun oturduğu yerden yaklaşık 45-60 cm uzakta olmalı. Çocuğu uygun duruşla oturmaya teşvik edilmesi gerekir. Bacaklar sandalyede tamamen desteklenmiş olarak ayaklar yerde olmalı. Dizler, kalçalar ve dirsekler 90 ila 100 derecelik açılarda olmalı. Çocuğun dersi bölmeyecek şekilde, her 20 dakikada bir pozisyon değiştirmesi (her seferinde 10 saniye ayakta durma) tercih edilebilir. Ders ve teneffüs sürelerine bağlı olarak 30-50 dakikada bir ayağa kalkılmalı. Bu sürede kollar yukarı doğru hareket ettirilmeli, 10 squat ya da zıplama yapılabilir. Ayrıca aile içi her gün en az 30 dakika bir tür fiziksel aktivite yapmaya çalışın."
BELİRTİLERİ?
Artmış yuvarlak sırt-omuz görünümü ve omuzların öne doğru yuvarlanması, başın gövdeye göre biraz daha önde olması, duruş bozukluğu, dik duramama veya dik durmaya çalışırken erken yorulma, sırtta ağrı veya acı hissiyatı kifozun belirtileri arasında yer alır.
YOL AÇTIĞI OLUMSUZLUKLAR?
Kifoz kötüleşirse, omurganın mekaniğini etkileyebilir ve ağrıya neden olabilir. Zamanla ağrı, omurganın etkilenmeyen kısımlarında da görülmeye başlanabilir. Dik durma bozuldukça ve yan plandaki uyum ortadan kalktığında, günlük aktivitelerde çabuk yorulma ve kısıtlanma görülebilir. Bu durumda hayat kalitesi etkilenir. Ayrıca çocukken başlayan kifoz, yaşamın ilerleyen dönemlerinde nadiren de olsa sinir basısı ile de sonuçlanabilecek aşınma ve yıpranma gibi değişikliklere sebep olabilir. Fiziksel etkilerinin yanı sıra psikolojik etkileri de bulunuyor. Mevcut şekil değişikliği, kendilerini garip hissetmelerine veya görünümleri hakkında endişelenmelerine neden olabilir.
TEDAVİSİ?
Yapısal olmayan duruş bozukluğuna bağlı kamburluk yapısal kamburluk gibi ilerleyici olmasa da omurga sağlığı için bir tehdit. Normalin üzerinde bir kamburluk içinde yıllarca duran omurganın eklemleri ve diskleri erken yaşlarda yıpranabilir ve ağrı yaparak yaşam kalitesini bozabilir. Ayrıca dik durmak sosyal bir olay. Yapısal olmayan kifoz geri dönüşü olmayan kalıcı bozukluğa neden olmaz. Duruş bozukluğuna bağlı kifoz korse veya cerrahi tedavi gerektiren bir durum değil. En etkili çözümü spor ve egzersiz. Kişiler yaşam tarzlarını değiştirip spor, egzersiz ve ergonomi konusunda uygun davranır ve bunu sürdürebilirlerse duruşları düzelip ağrıları azalacak ve kendi vücut görünüş algıları iyileşir.
Omurlardaki yapısal değişikliklerle olan Schuermann kifozu da yine tedavi edilmeli. Büyüme döneminin sonuna kadar bu tip kifoz ilerleyici olabilir ve eğer ciddi boyutlara ulaşmışsa ağrı ve kozmetik deformite nedeni ile yaşam kalitesini etkiler. Yapısal kifozda tedaviyi konservatif (cerrahi dışı) ve cerrahi olarak ikiye ayırabiliriz. Kifoz açısı 50 derece üzerinde olan çocuklar gözlem altına alınır, egzersiz önerilir. Eğriliğin 55-70 derece arası olduğu çocuklarda korse ve egzersiz tedavileri ön plana çıkar. Konservatif tedaviye cevap vermeyen ve 70-75 derece üzerine çıkan eğriliklerde cerrahi tedavi önerilir.