sibel.ates@aksam.com.tr
Rüyaları kaydeden bilgisayarlar olur mu? Ya da yapay organ üreten üç boyutlu yazıcılar? Peki insan ömrü 150 yıla uzar mı? Durun, daha bitmedi. İşyerinizde talimatları şefinizden değil de bir robottan alma ihtimaliniz olduğunu söylesem ve biraz daha ileri gidip trafik sorununu çözecek uçan taksilerin müjdesini versem, bana inanır mısınız? Geçtiğimiz günlerde dünyanın en zor stratejik oyunu Go şampiyonu Çinli Kı Cie yapay zekâ Alphago’ya yenilince Fütüristler Derneği Yüksek İstişare Kurulu üyesi Murat Şahin’le buluşup yapay zekâ konusunda gelinen son noktayı konuştuk. Ve işte kulağa bilimkurgu senaryosu gibi gelen bu yeni gelişmeleri öğrendik.
Gelecekte sağlık alanında nasıl yenilikler olacak? İnsanlar artık hastalıktan ölmeyecek mi?
İnsanlar yine hastalıktan ölecek çünkü insanlık hâlâ hastalıkların kaynağının ne olduğunu tam olarak bilmiyor. Kimi durumda çevre koşulları etkili oluyor kimi durumda zihinsel hastalıklar fiziksel hastalıklara dönüşüyor. Tüm çevre koşullarını iyileştirirsek, stresten uzak kalırsak, sağlıklı yiyeceklerle beslenirsek ve temiz bir şehirde yaşarsak teorik olarak hastalıktan ölümler olmaz diyemeyiz. İnsanoğlu bir süre sonra hücrelerini yenilemiyor dolayısıyla bir yaşlanma durumu oluyor. Fakat bununla ilgili olumlu gelişmeler var. 100 dolara on dakikada gen haritası çıkarmak üzere çalışan fütüristler var. Bu mümkün olursa kişiselleştirilmiş tedaviden bahsedeceğiz. Dolayısıyla mideyle ilgili bir şikâyetinizde sizin genetik yapınıza göre size özel geliştirilmiş bir ilaç kullanılacak. Şu andaki tedavi yöntemleri çoğunlukla kitlesel ve “midede şu semptom varsa şunu yapmak lazım” deniyor. Bu kadar geni keşfedebildiysek ve bu kadar kolay erişebiliyorsak yeniden genleri programlayabiliriz. Dolayısıyla birtakım hastalıkları ortadan kaldırabiliriz. Ayrıca insan bir organını yenileyebilse yani bir başkasından organ alabilse daha uzun yaşayabilir. Diyelim birinin böbrek sorunu var, vücudunun diğer bölgeleri sağlam. Bu kişi böbrek bulunamadığı için hayatını kaybediyor. İhtiyaç olan organın üretilmesi o kişinin daha uzun süre yaşamasını sağlıyor.
ÜÇ BOYUTLU YAZICIDAN ORGAN
Peki, organ nakli konusunda gelişmeler var mı?
Bugün üç boyutlu yazıcılardan canlı organizma yani yapay organ üretiliyor. Birinin kolunda, bacağında sorun varsa artık üç boyutlu yazıcılardan uzuvlar üretmek mümkün hale geldi. Motosiklet kazasında kafatası paramparça olmuş biri vardı. Kafatasının üçte ikisi üç boyutlu yazıcıda üretildi ve o kişi ameliyat edildi ve hâlâ yaşıyor. Böyle örnekler giderek artıyor. Zamanla bu aletlerin fiyatları da makul hale gelecek.
Kansere çözüm bulunur mu?
Bulunur. Çoğunlukla kanserin sebebi çevre koşulları. İnsanoğlu giderek akıllanıyor; dünyanın kaynaklarını daha iyi kullanmayı, daha az kirletmeyi öğreniyor. Bir de sağlıklı yaşam, sağlıklı yaşlanma gibi konularla daha fazla ilgilenmeye başladık. Araştırmalar daha kapsamlı hale geliyor. Artık şirketler daha sorumlu yaşama gerçeğiyle yüzleşti. Eskiden amaçları “sat ya da öl” mantığıyla bir şeyi üretip ne olursa satmaktı. Şimdi sorumlu yaşamalıyım ki gelecek nesillere de satabileyim diye düşünüyor. Dolayısıyla giderek daha sağlıklı hale geliyor insan.
YAŞLANMANIN ÇARESİ VAR MI?
Yaşlanma durdurulacak mı?
Tamamen durdurmak henüz mümkün değil. Ancak 1900’lerden bugüne ortalama insan ömrü her yıl bir yıl artmış. İnsan ömrü ortalama 50-60’lar civarındayken bugün bu rakam 80’lere ulaştı. Dolayısıyla 2100 senesinde ortalama yaşın 100-120’yi bulacağını söylemek mümkün. Ortalama 120 olursa birinin 150 birinin 180 yıl yaşadığını göreceğiz demektir. 2050’ye kadar 100 yaşına kadar sağlıklı bir şekilde yaşamayı çözmüş oluruz.
UÇAN TAKSİLER
İsveç elektrikli ve sürücüsüz araçlara geçeceğini, Dubai ilk kez bu sene şoförsüz Drone’la (uçan araç) taksi hizmeti yapabileceğini anons etti. Bilgisayar birçok insandan daha iyi otomobil kullanabilecek. Uyumayacak, telefonla konuşmayacak, dikkati dağılmayacak sadece araba kullanacak. Verdiğiniz talimatlara göre trafiğin en uygun olduğu bölgeden sizi alıp istediğiniz yere bırakacak. Bu arada da sokaktaki binlerce otomobille, trafik lambalarıyla ve hava durumuyla konuşabilecek. O zaman araba satın almaya da gerek yok. Abonesi olduğunuz bir araç şirketi sizi alır buraya getirir, buradan bir başkasını alır gideceği yere götürür. Bir araç bir günde on farklı insana hizmet edebilir. Bütün hayatımızı otomobil taksiti ödeyerek geçirmek istemiyoruz. Milyarla üretim yapan şirketler artık otomobil üretip abonelik satar hale gelecek.
İLK ROBOT OTELİ
Japonya’da dünyanın ilk robot oteli açıldı. “Henn-na” adlı otelde resepsiyon görevlisi, kapıcı, temizlik ve vestiyerde görevli toplamda 10 robot çalışıyor. Bu robotların en dikkat çeken özelliği ise Japonca, Çince, Korece ve İngilizce konuşabilmesi.
ROBOT PATRONLAR
Robot patronlar olacak mı?
2018’de hatırı sayılır sayıda mavi yakalı çalışanlar bir robot patrondan talimatları alacak. Gelecek yıl 300 bin mavi yakalı çalışanın müdürü robotlar olacak. Çünkü yapay zekâ inanılmaz hızda gelişiyor. Echo diye bir alet var. Hoparlör kadar bir alet, kablosuz ağımla internete bağlıyorum ardından benimle konuşmaya başlıyor. “Bugün hava nasıl olacak?” diyorum, “bir taksi çağır” diyorum telefonumdaki taksi çağırma aplikasyonunu açıp taksi çağırıyor. Ajandama bakıyor ve “Hava İstanbul’da güzel ama öğleden sonra İzmir’e uçacaksın orası yağmurlu” diyor. Bu interaktiviteyi sürdürdükçe öğreniyor ve bir süre sonra bunlar için talimat vermeme gerek kalmıyor. Bu yaşlılar için de çok önemli çünkü en büyük sorunları yalnızlık. Onların ihtiyaçlarını karşılayabilir, doktor randevularını ayarlayabilir. Düştü diyelim o zaman evdeki bu sanal asistana seslenirler, o da hastaneyi ya da yakınlarını arar.
RÜYALARI KAYDEDECEĞİZ
Rüyaları kaydedip yeniden izlemek mümkün olacak mı?
Rüya insanlığın üzerine en çok çalıştığı konulardan biri ve 2050 yılına kadar rüyaları kaydetmeyi çözeceğiz. Böylelikle insanın bir sürü sırrı da çözülmüş olacak. “Bütün insanlığı birbirine bağlı halde yaşatabilir miyiz?” diye düşünülüyor ve bununla ilgili çok çalışma var. Gördüğüm en kapsamlı çalışmada bir binada gözü görmeyen ama vücudunun diğer tarafları sağlıklı çalışan biri, bir başka binada gözü gören elleri olmayan biri, bir diğer binada da elleri olan ama gözü kulağı olmayan biri var. Üçü tek bir bilgisayar yardımıyla sanki tek bir vücut gibi hareket edebildi. Birinin gördüğünü diğeri parmaklarını hareket ettirerek algılayabiliyor. Öbürünün duyduğunu keza aynı şekilde diğeri kendi görüyormuş gibi kullanıyor. Yani bir başkasının gözü olabildi.
KAHVE DÜKKÂNINDA ROBOTLAR ÇALIŞIYOR
ABD’nin San Francisco şehrindeki Cafe X adlı kahve mağazasında insanlar çalışmıyor. 4 kollu bir mekanizmayla geliştirilen robot, aynı anda birden fazla kahve siparişi alabiliyor. Kullanıcılar siparişlerini tablet ekranlarından veriyor ve ödemlerini temassız olarak yapıyor.
ROBOTLAR İŞ BAŞINDA
Changying Precision Technology Company isimli bir Çin firması, Dongguan kentinde Dünya’nın ilk insansız fabrikasını açtı. Fabrikada 650 işçi çalışırken, şimdi sadece 60 işçi çalışıyor. Fabrikadaki operasyonlar robotlar tarafından yürütülüyor. Ayrıca fabrikada bilgisayar kontrollü robotlar, nümerik kontrollü işleme makineleri, insansız taşıma kamyonları ve otomasyonlu depo ekipmanları yer alıyor.
Ya kontrolden çıkarsa!
Teorik olarak çıkar. Bizden daha akıllı olacaklarsa (2030 yılında IQ’su 10.000 olan robotların varlığı mümkün görünüyor) ve insan gibi düşüneceklerse “Niye ben bu aptallarla uğraşıyorum?” diyebilir. Fakat bunu yapacak olan da insanoğlu. Eğeğr biz robotlara kötülük öğretmezsek sorun olmaz.