Para harcarken birikir

"Para biriktiremiyorum, ay sonunu getiremiyorum, internet alışverişlerini frenleyemiyorum, pandemi nedeniyle ev bütçemiz zorlanıyor" diyenlerden misiniz? Bu haberimiz sizler için. Moneye Kurucusu ve Finansal Okuryazarlık Girişimcisi Özlem Denizmen ile birikim, tasarruf, harcama başlıkları altında parayı konuştuk. Yakın bir zamanda kurduğu Moneye adlı uygulama ile insanların harcamalarını kontrol etmesini sağlayan Denizmen, pandemi sürecinde ev bütçelerini düzenleme konusunda da uyarılarda bulundu. Finansal okuryazarlığın insanların hayatını değiştirebileceğine inanan Denizmen, birikim yapmanın yollarını paylaşırken internet sitelerindeki indirim ve kupon tuzakları içinde dikkatli olunması gerektiğini vurguladı.

Bugünün şartlarında birikim yapmak mümkün mü?

Ne kadar para kazandığınız kadar onu nasıl harcadığınız ve o parayla nasıl birikim, yatırım yaptığınız da önemli. İşte tam bu noktada finansal okuryazarlık devreye giriyor. Eğer yaşam için gerekli olan barınma, gıda gibi temel ihtiyaçların karşılanabildiği gelir varsa, finansal hayallerini planlayıp hedefe dönüştüren herkes kendi birikimini yapabilir.

Finansal okuryazarlık insanların ev ekonomisine, bütçesine nasıl bir katkı sağlar?

Finansal okuryazarlık bireylerin, ailelerin gelirlerini, birikim ve yatırımlarını akıllıca değerlendirip, bütçelerini doğru yönetebilme becerisine sahip olmasında büyük bir katkı sağlar. Onu doğru konumlandırıp yönetip "Finansal İyilik Hali" dediğimiz noktaya ulaşırsa büyük birikimler yapar. Finansal okuryazarlık seviyesinin arttığı ülkelerde tasarruf oranları artıyor. Bu konu bireyden başlayarak, ailenin, toplumun, ülkenin kalkınması için temel gereklilik.

Birikim yapmanın yolları nedir?

Birikim yapmak için öncelikle bir finansal hedefiniz olmalı. Ev peşinatı, araba taksidi, yaz tatili, kredi kartı borcumu kapatmak gibi net olmalı. Para biriktirebilmek bir alışkanlık. Zamanla yaşam şekli haline geliyor. Gelirinize göre biriktireceğiniz rakamı belirleyin. Formül; yüzde 50 ihtiyaçlar, yüzde 20 birikim, yüzde 30 istekler. Unutmayın, para harcarken birikir. Geliriniz elinize geçtiği gibi başka bir hesaba aktarın ve oradaki paraya dokunmayın. Tasarruf için, evinizde para avına çıkın. Faturalarınıza bakın, kullanmadığınız hizmetlere para ödüyor olabilirsiniz. İnternet, televizyon üyelikleri, abonelikler... Ekstrelerinizi kontrol edin. Yanlış çekilmiş tutar olabilir. Ve mutlaka bütün bunları yapmak için ayda bir saatinizi ayırıp bütçe toplantısı yapın.

Parayı doğru yönettiğimizde hayatımızda neler değişecek?

Finansal okuryazarlığın birinci kuralı, gelirinden az harcamak. Ne zaman bunu yapmaya başlarsak o zaman doğru yola girdiğimizi söyleyebiliriz. Bu nedenle "parasını yöneten hayatını yönetir" diyorum. Ne zaman doğru yoldasın? Reklamlarda gördüğün değil, rüyalarında gördüğün şeyleri almaya çalıştığın zaman; elalem görsün diye değil, kendin için aldığın zaman; indirim dürttü diye değil, o şeye ihtiyacın olduğu zaman; herkes alıyor diye değil, senin güzel gönlün istediği zaman; rastgele aklına gelince değil, kredi kartın izin verdikçe aldığın zaman; hiç bitmeyen isteklerine değil, değerlerine kulak verdiğin zaman; borçlanarak değil, hedef koyup biriktirdiğin zaman doğru yoldasın.

"Borç yapmadan bir şey sahibi olamazsın" düşüncesi var çoğu insanda. Ev alınıyor kredi... Araba alınıyor kredi... Bu ne kadar doğru?

Ben senelerdir asgari ücret kazanıp ev alanı da, ortalamanın üzerinde maaşı olup para biriktiremeyeni de görüyorum. Bunun için hedef koymak, kararlı olmak ve akıllı harcama yapmak gerek.

İNDİRİMLERİN SONU YOK AMA BÜTÇENİZİN VAR

Pandemi nedeniyle ekonomik anlamda zorlanan birçok insan var. Bu süreçte insanlar bütçelerini nasıl yönetmeli?

Bu küresel sağlık sorunundan her aile finansal anlamda farklı şekilde etkileniyor. Ben bu konuyu dört kadranda inceliyorum. Birincisi; geliriniz bu durumdan etkilenmediyse ve acil durumlar için kenarda paranız varsa normalde yapacağınız harcamalara devam edin. İkincisi; geliriniz var, birikiminiz yoksa; aman işinize sahip çıkın. Hemen bütçenizdeki gider kalemlerini gözden geçirip nerelerden kısabileceğinizi hesaplayın. Üçüncü; gelir yok, birikim varsa; panik yapmayın. Acil durum fonunuzu kullanmanın tam zamanı. Tekrar çalışmaya başlayana kadar harcamalarınızı azaltın. Sadece zaruri ihtiyaçlar için harcayın ve isteklere bir müddet ara verin. Dördüncü; borç varsa, soruna değil çözüme odaklanın. Borçlu olduğunuz kişilere samimiyetle durumu anlatın ve ödeme planınızı düzenleyin.

Pandemi ile birlikte online alışverişler arttı ve insanlar ihtiyacı olmayan şeyleri de almaya başladı...

Neleri, niçin aldığınızın farkında olun. Düşünün... "İstek mi, ihtiyaç mı? Değer mi, değerli mi?" Herkes koronavirüs döneminde evinde oturdu, baktı. "Neden 17 ayakkabım var, neden 23 bluzum var, neden 10 tane biblo var?" Anlaşıldı ki anlam 'şeyler'de değil. O zaman paranız dâhil tüm kaynaklarınızı anlamlı tüketim, anlamlı yatırımlarda kullanın.

Birçok alışveriş sitesi kupon yolluyor. Şu kadar alışverişe şu kadar indirim gibi. Bu konuda siz ne düşünüyorsunuz?

'Aman kaçırma! Yılın en büyük indirimi! Son fırsat! Hemen al!' Bu çağrıları gördüğünüzde bir durun lütfen. Önce bir nefes alın. İndirimlerin sonu yok ama paranızın var! Öncelikle reklamlara dikkat. 'Sakın kaçırma' temalı reklamları göre göre sanki o ürünler ihtiyacınızmış gibi hissediyorsunuz. İhtiyacınız olan, almak istediğiniz ürünleri listeleyin. Siz kontrol edilen değil, kontrolde olun. Fiyatları karşılaştırın. İndirimlerden önce, internette fiyatları karşılaştırın. Her indirim, gerçek indirim olmuyor. Bütçenizi belirleyin. Ne alacağınızı biliyorsunuz, bunlara toplam ne kadar harcayacağınızı önceden belirleyin. Alışveriş sonrasında şok yaşamayın. Hafiye gibi araştırın. Alışveriş yapacağınız sitenin indirim kodu var mı kontrol edin. Operatörlerin, bankaların, fırsat uygulamalarının birçok avantajı oluyor. Harcarken kazanın.

KİŞİSEL MUHASEBECİNİZ: MONEYE

Moneye nasıl bir uygulama? Bu uygulamayı hayata geçirirken çıkış noktanız ne oldu?

Moneye kullanıcılarına akıllı harcama, birikim yapma konularında yardımcı olan, onlara yepyeni sağlıklı finansal alışkanlıklar kazandıran hibrit (bot + insan) yapıda bir Kişisel Finansal İyilik Hali (Personal Financial Wellbeing – PFW) uygulaması. Son dönemin en popüler alanlarından biri olan 'İyilik Hali'nin finansal boyutu. Finansal özgürlük herkesin hakkı. Buna erişebilmek için de pratik, günlük kullanılabilen bir araca ihtiyaç var. Bunların sonucunda ortaya Moneye çıktı ve Stanford Üniversitesi Davranış Bilimcisi BJ Fogg yöntemini teknolojinin içine soktuk.

Yeni bir uygulama ama dönüşler nasıl? Sizin istediğiniz ya da yapmak istediğiniz şey karşılık buluyor mu?

Dönüşler oldukça güzel. Her çarşamba akşamı kullanıcı toplantılarımız oluyor. Bu toplantılarda birebir dönüşler alıyoruz. Gördüğümüz şu ki; ilk iki hafta çok kritik, bu sürede düzenli olarak harcamalarıyla yüzleşen ve Moneye'nin paylaştığı kişiselleştirilmiş bilgi, beceri ve motivasyon mesajlarıyla bütünleşenler kendilerinde büyük bir değişim gördüklerini ifade ediyorlar. Örneğin; üniversite öğrencisi kullanıcımız maddi anlamda ailesinden sonra bilgi verdiği yer olarak tanımlıyor Moneye'yi. Kullanıcılar Moneye ile kişisel bir bağ kuruyor. Diğer kişisel finansal yönetimi uygulamalarından farklı olarak Moneye, psikografik, demografik ve finansal açıdan kişiselleştirilmiş, keyifli bir sohbet deneyimi sunuyor.