ALİ DEMİRTAŞ / ali.demirtas@aksam.com.tr
Gelişen ve dönüşen teknolojiyle birlikte para kavramı da yerini yeni tanımlara bıraktı; yatırım anlayışımız da buna bağlı olarak değişti. Dijital para dediğimiz kripto paralar ise bu sürecin en somut örneği. Milyonlarca insan çeşitli platformlar üzerinden dijital paralar satın alarak potansiyel kazançlarını takip ediyor ve yatırımlarını artık bunun üzerinden gerçekleştiriyor. Kripto paraların hukuki boyutu hakkında ne kadar bilgiye sahibiz? Yaşanılan mağduriyetlerin geri dönüşü var mı? Tüm bunları kriptohukukcu.com kurucusu, Kripto Varlık Hukuku ve Bilişim Hukuku uzmanı avukat Betül Akça ile konuştuk.
HUKUKİ GÜVENLİK TALEP EDİLİR HALE GELDİ
Kripto para güvenliği ve hukuku neden önemli ve bu ülkemizde rayına oturmuş durumda mı?
Öncelikle kripto para güvenliğini "gerçek paranın güvenliği" olarak nitelendirirsek yanlış olmaz. Çünkü kripto para esasında "gerçek para" ile alınabilen ve satıldığı zaman "gerçek para" değeri olan bir yatırım aracıdır. Bu nedenle kripto paralar, tıpkı bankalardaki ya da fiziki kasalardaki menkul değerler gibi değeri olan ve korunabilir değer olması sebebiyle piyasadaki diğer menkul değerlerden farksızdır. Hatta yapılan doğru yatırım ve işlemler sayesinde bilinen tüm yatırım araçlarından daha çok kâr edindirme potansiyeline sahiptir. Bu denli yıldızı parlayan ve yüksek kârlar vaat eden bir değer olmasına rağmen; kripto varlıklar henüz yasal düzenlemesi mevcut olmayan bir yatırım aracı. Uluslararası Hukukta kripto varlıkların tanımı henüz tartışmalıyken; bu alanda yerel yasal düzenlememizin olmamasını eleştirel karşılanmaktansa aslında bu alanı geliştirmeye karşı temkinli ve önyargılı bakış açısını eleştirmek çok daha doğru olacaktır. Zira kripto işlem hacminin hızlı artışıyla birlikte; hukuki güvenlik ihtiyacı da her geçen gün daha çok hissedilir ve talep edilebilir hale geldi. Dolandırıcılık iddiaları, tüketici bazlı şikâyetlerin artması, dijital varlıkların malvarlığı değeri sayılıp sayılmayacağı, mirasta intikali gerçekleşen malvarlığı olup olmaması, ödeme yöntemi olarak tercih edilip edilmemesi gibi birçok husus ve bu hususların yaygınlaşmasında ve konunun gündeme gelmesinde etkisi yadsınamaz.
MERKEZİ OLAN VE OLMAYAN ŞEKİLDE İKİYE AYRILIR
Hukukçu olarak kripto para platformlarını güvenli buluyor musunuz?
Kripto para yatırımcılarının platformlar üzerinden iki farklı şekilde yatırım yapma imkânına sahip. Bunları merkezi kripto para borsaları (CEX) ve merkezi olmayan kripto para borsaları olarak ikiye ayırabiliriz. Ülkemizde bu platformlardan daha etkin şekilde tercih edileni merkezi borsalardır. Bunun nedeni, platformların kullanım kolaylığı, çoklu dil desteği ve muhatap bulunabilirlik. Fakat bunlar merkezi borsaların da yüzde 100 güvenli olduğu anlamına gelmez. Zira geçmiş yıllarda yaşanılanlar gösterdi ki merkezi borsaların kurucuları iyi niyetli olsalar dahi ne yazık ki hack saldırıları, yanlış yönetilen borsa likiditesi gibi sebeplerden borsaların kapandığı, çoğu kullanıcının fonlarının içeride kaldığı ve milyonlarca yatırımcının mağdur olduğu görüldü. Bu tür mağduriyetlere "kötü niyetli" borsa oluşumlarını da dahil edersek merkezi borsaların da tam güvenli sıfatı taşımadığı açıktır. Merkezi olmayan borsalar ise belirli bir algoritma üzerinde çalıştığından ve kullanıcının olası bir mağduriyet halinde doğrudan muhatap bulamayacağından ötürü daha çok risk teşkil edebilir. Yatırımcıların daha çok risk taşıyan merkezi olmayan borsaları tercih etmesinin nedeni ise
düşük işlem ücretleri, henüz fiyatlanmamış kripto para projelerinin ilk merkezi olmayan borsalarda listelenmesi sayılabilir.
DOLANDIRILDIĞINIZDA YASAL SÜRECİ BAŞLATIN
Kripto para sahibi biri platformla bir sorun yaşadığında hangi aşamaları izleyerek hakkını aramalıdır?
Dolandırıldığınızı fark ettiğiniz an itibariyle yasal süreci en hızlı şekilde başlatmanız gerekir. Zira kripto para dolandırıcılığı gibi bilişim suçlarında şikâyet sürecinin uzaması, yasal süreçten başarılı sonuç yüzdesini olumsuz yönde etkileyebileceği gibi haricen kripto varlıklar; kara para aklama, yasa dışı faaliyetler ve terör finansmanında sıkça kullanılmasından ötürü mağdurların farklı bir boyutta zan altında kalmamaları ve mağduriyet yaşamamaları için önem arz ediyor. Bilişim suçlarında suç niteliğindeki fiillere yönelik delillerin karartılmaya fırsat verilmeksizin bir an evvel toplanması ve belgelendirilmesi de önemlidir. Zira dolandırıcılar, mağdurların paralarını geri alabilecekleri belirten nice vaatler ile tekrar tekrar ağlarına düşürebilmekte ve de böylelikle zaman kazanabilmektedir. Yasal süreç başlatmak için atılan adımlardan ilki ihbar veya şikâyet hakkının kullanılmasıdır. Yaşadığı mağduriyeti yazıya dökmek isteyen mağdurların; dilekçe oluşturma aşamasında bile ne yapacaklarını, yaşadıklarını nasıl izah edeceklerini bilmediklerine sıkça şahit oluyoruz. Haliyle mağduriyetin hukuki zemine oturtulması için yapılan girişim daha en başından böylelikle sekteye uğruyor ve kurtarılabilir bir kayıp söz konusu iken sorun ne yazık ki işin içinden çıkılmaz bir duruma dönüşüyor. Ayrıca blok zincir ve kripto para teknolojisi çok hızlı bir gelişme kaydediyor. Ülkemizde ve uluslararası hukukta bu konu ile ilgili hukuki/teknik tarafta yetişmiş personel sayısı da yetersiz. Bizler kriptohukukcu.com olarak en başından itibaren konuyu hukuk/siber ve blok zincir tarafında ayrı ayrı ele alarak, tarafımızca oluşturulan ve savcılığa sunulan raporlar ışığında adli boyuta taşıyoruz. Kripto para mağduriyetleri aslında toplumda bilinenin aksine çözülebilir ve yüksek oranda kurtarılabilir, şeffaf ve takip edilebilir işlemler. Bizler de bunu başarmak için çalışıyoruz. Kısacası dijital ortamda hiçbir bilgi takipsiz ve ulaşılmaz değildir.
MAĞDURLAR HUKUKEN OLUMLU SONUÇLAR ALABİLİR
Kripto paralar ilgili davalarda olumlu sonuçlar alınıyor mu?
Toplumda kripto paraların izi bulunmaz, takibi yapılamaz gibi yanlış bir algı mevcut. Bu sebeple mağdurlar mağduriyetlerini giderebilmek için hukuki süreçleri başlatma konusunda çekimser davranıyor. Biz de toplumu bilinçlendirmek ve bu yanlış algıyı kırabilmek üzere 1,9 milyon dolarlık maddi kaybı çözüme eriştirdiğimiz ve zararın ivedilikle giderildiği bir dosyamızı müvekkilimizden gerekli izinler alarak basına yansıttık. Elektronik ortamda yapılan dolandırıcılık faaliyetlerinin takip edilebilir izler bıraktığı ve zararın giderilebilir olduğu bilinirse mağdurların hukuki haklarını arama isteği artacaktır.
YATIRIMCILAR VE BORSALAR NELERE DİKKAT ETMELİ?
Yatırımcılar, sahte borsalara ve platformlara karşı nasıl tedbirler almalı ve nelere dikkat etmeli?
Güvenli kripto para yatırımı eğitimlerinde ilk söylediğimiz şey "Lütfen arama çubuğunda yazan borsaya ait siteye giriş sağlamadan önce farklı yöntemler ile ön kontrol safhası geçildikten sonra ilgili siteye giriş yapınız." Zira gerçek bir borsa sitesine giriş yapacağınız zaman platform kullanıcıdan mail/sms doğrulaması veya biyometrik doğrulaması isteyecektir.
Ön tedbirlere dikkat edilmeden giriş yapılan sahte bir borsa sitesinde girdiğiniz kullanıcı adı ve şifresi ne yazık ki kötü niyetli kullanıcıların eline geçmekte ve bu durum hesabınızda bulunan fonların tamamının kaybına sebep olmaktadır.
Yatırımcılar al sat işlemlerini kısa aralıklar ile yapmayacaklarsa; mevcut fonlarını fiziki kripto cüzdanda tutmayı tercih etmeleri alınabilecek önlemlerden en önemlisidir. Yatırımcı bu tür fiziki cüzdanları edinemiyorsa ve fonlarını da bu tür borsalarda tutuyorsa, mevcut fonları da hatırı sayılır bir düzeyde ise en azından sadece bu iş için kullanabilecekleri bir mobil telefon tercih etmeleri daha mantıklı olacaktır. İşlem yaptıkları zamanlar dışında bu telefonların internet bağlantısını kapatmaları da kullanıcının lehine olacaktır.
Merkezi borsaların da bu anlamda güvenliğini hat safhada tutması gerekir. Bu amaçla; sistem güvenliğine yönelik tüm tedbirleri almalı, sistem hatalarını ve eksikliklerini tespit etmeli, bu hatalar ve eksiklikler ivedilikle giderilerek sistemi bilinen en son teknolojik gelişmeye uygun hâle getirmeli ve de kullanıcıların hukuki ihtiyaçlarının karşılaması konusunda büyük bir özveri göstermeleri bu anlamda büyük bir önem taşımaktadır. Platformların özellikle kötü niyetli üçüncü kişilerin hem kullanıcılarına hem de kendi sistemlerine zarar vermemelerini, bu kötü niyetli kişilerin platforma girişlerini engelleyecek güvenlik mekanizmasını oluşturmaları, siber güvenlik ve hack saldırılarına karşı önlemler almaları büyük bir önem arz ediyor.
Ayrıca sistemlerini sürekli güncelleyerek yenilemeleri, herhangi bir usulsüz işlemle karşılaşıldığında gerekli teknik veyahut hukuki tedbirleri almalarının yanı sıra kullanıcılarına da bu anlamda anında aydınlatıcı bilgilendirmeler vermeleri de güven verecektir.
Kullanıcılara kaliteli hizmet sunabilmek ve kullanıcı şikâyetlerinin azaltılabilmesi adına özellikle müşteri hizmetlerinde çalışan personellerini hukuki ve teknik bilgiler ile donatmaları hukuki ihtilaf çıkmasını beklemeden, olası ihtilafları en aza indirebilmek için ciddi fayda sağlayacaktır.