Koronavirüs beynimizi nasıl etkiliyor?

Son haftalarda COVID-19’in beyine olan etkileri ile ilgili yeni bilgiler gelmeye başladı. Hastalığın ilk başladığı zamanlarda da baş ağrısı bilinen bir nörolojik bulguydu. Fakat baş ağrısı bizim non-spesifik dediğimiz, yani birçok başka hastalığa eşlik edebilecek bir bulgu olduğundan dolayı, direkt koronavirüse bağlamak anlamsızdı. Herhangi başka bir enfeksiyonda hatta gripte de baş ağrısı görülebilir. Daha sonra koku alma ve tat alma hislerinde azalmanın COVID-19 enfeksiyonuna eşlik edebileceği belirlendi. Koku ve tat sinirlerinin etkilenmesi de bir nörolojik bulgudur.

Mekanizması tam olarak bilinmiyor fakat nazal kavite dediğimiz burun boşluğunda virüsün yuvalanması sonucu ilerleyerek koku sinirlerini tutması, hatta oradan beyine ulaşabileceği de düşünülenler arasında. Ama bu etki sinirin etrafını saran epitel hücrelerinin etkilenmesiyle de olabilir. İnfluenza virüsü enfeksiyonunda da benzer bulgular görülebilir. Yakın zamanda inme ve COVID-19 ilişkisi konusunda yayınlar gelmeye başladı. İnme şikayeti ile acile başvuran ve COVID-19 saptanan vaka sayısında bir artış var. Bu konuda da farklı görüşler mevcut.

İNME İLE COVID-19 İLİŞKİLİ

Beyin damarlarının pıhtı ile tıkanması sonucu gelişen inmeye COVID-19 nasıl sebep oluyor? Kanın pıhtılaşma mekanizmasını bozarak bu etkiyi yapabilme ihtimali üzerinde duruluyor. Ama bilinen başka bir şey daha var ki; diğer virüsler de kandaki iltihabi reaksiyonu tetikleyerek pıhtılaşma mekanizmasını bozabilir, nadir de olsa inmeye neden olabilir. Altta yatan diyabet, hipertansiyon, sigara kullanımı gibi durumlar da inme gelişimine katkıda bulunabilir.

Tam olarak nedeni bilinmese de ciddi bir nörolojik rahatsızlık olan inme ile COVID-19 ilişkisi artık kesinleşti. Solunum sisteminin etkilenmesi kandaki oksijenlenmeyi bozuyor. Bu da indirekt olarak beyinde oksijen azalmasına ve metabolik değişikliklere neden oluyor. COVID-19’e bağlı bilinç değişiklikleri olmasında bu etkinin rolü büyük. Yoğun bakım hastalarının çoğunda görülebilen deliryum tablosunun, bu metabolik değişikliklere bağlı olması muhtemel. Ama tabi yine de virüsün direkt beyni etkileyerek bu davranış değişikliklerine sebep olma ihtimalini tam olarak dışlayamayız. Wuhan’da yapılmış ve 10 Nisan’da Jama Neurology dergisinde yayımlanmış olan bir çalışmada nörolojik tutulum gösteren COVID-19 vakaları araştırılmış.

ORTAK NOKTA NÖROLOJİK BULGU

214 hastanın 78’inde nörolojik bulgu saptanmış. Sayı hiç de az değil. Bazı vakalarda birkaç nörolojik bulgu aynı anda görülmüş. 36 vakada baş dönmesi, 28 vakada baş ağrısı, 16 vakada bilinç bozukluğu, 12 vakada tat alma, 11 vakada koku alma bozukluğu, 6 vakada inme, 1 vakada epileptik nöbet, 1 vakada ataksi, 5 vakada da sinir kökenli ağrılar tespit edilmiş. Bunların dışında ABD’den bildirilen bir hemorajik ensefalit vakası var. Onun dışında iki ensefalit ve menenjit bildirimi var. Ensefalit beyin iltihabı, menenjit de beyin zarı iltihabı demek. Bu hastalıkların COVID-19 ile ilişkisini söyleyebilmek için henüz çok erken ama akılda tutulması gereken durumlar. Henüz COVID-19’un uzun dönemli nörolojik etkilerini bilmiyoruz. MS gibi demiyelinizan bir rahatsızlığı ya da altta yatan bir demansiyel sendromu tetiklemesi de olası. Bunların hepsini zamanla öğreneceğiz. Şu an yapmamız gereken eldeki verilerle hastalığın semptomatik tedavisi konusunda elimizden gelenin en iyisini yapmak.