Karanlık korkusunun nedeni siz olabilirsiniz

SİBEL ATEŞ YENGİN
sibel.ates@aksam.com.tr

Uzmanlara göre çocuklarda meydana gelen karanlık korkusu ailenin yanlış tutumundan kaynaklanıyor. Korkusu olmadığı halde o uyurken gece lambasını açık bırakmak çocukta karanlığın korkutucu bir şey olduğu algısı yaratıyor. Ama merak etmeyin, çaresi var. Bir anda olmasa da aşamalı olarak bu korkunun üstesinden gelmek mümkün. Psikiyatri uzmanı Dr. Orhan Karaca anlattı.

Çocuklar karanlıktan korkmayı ebeveynlerinden mi öğrenir?

Çocuklarda 2 yaşından itibaren oluşmaya başlayan korkular, ebeveynlerin yanlış tutum ve davranışları nedeniyle pekişebiliyor.  Çocuklarda ilk ortaya çıkan korkular, anneden ayrılmak ve yüksek ses iken 3 yaş sonrası karanlık korkusu da görülmeye başlıyor. Karanlık korkusu genellikle çocukların ailelerinden öğrendikleri bir korkudur, bazı ebeveynler çocuğun herhangi bir korkusu olmadığı halde, o uyurken gece lambasını açık bırakır veya koridorun ışığını gece boyu açık tutar. Böyle durumlarda çocuk karanlığın korkutucu bir şey olduğunu öğrenir. İlerleyen dönemlerde de karanlık odada uyumaktan kaçınabilir. Bu nedenle ailelerin öncelikle kendi endişelerinden kurtulmaları ve korkularını çocuklarına aktardıklarını fark etmeleri gerekir. Karanlıktan korkan çocuğun sürekli aydınlıkta uyumasına izin vermek çocuğun korkularında haklı olduğunu düşünerek karanlık korkusunu sürdürmesine neden olur.

Aile sabırlı olmalı

Karanlıktan korkan çocuğa karşı nasıl yaklaşmalıyız?

Aileler karanlık korkusuyla aşamalı olarak baş etmeli, sorunun bir anda ortadan kalkmayacağını kabullenerek sabırlı davranmalı. Çocuğa her aşamada korktuğunda yanında olacakları mesajını verebilmeleri ve çocuğun yalnız olmadığını anlamasını sağlamaları korku yönetiminde büyük önem taşıyan hususlardandır. Anne babalar geceleri yalnız uyumak istemeyen çocuklarını zorlamamalı, çocuk uyuyana kadar yanında kalmalı, gece uyanıp yanlarına gelirse üşenmeden çocuğu tekrar yatağına götürerek yeniden uyumasını beklemeliler. Çocuğun gece boyu yanlarında yatmasına izin vermek korkuyla baş etmek değil sorunu görmezden gelmek demek olacaktır. Bu durum çocuğun korkularını yenmesine yardımcı olmayacağı gibi korkularının daha da pekişmesine yol açacaktır. Ailelerin her gece sabırla yanlarına gelen çocuklarını tekrar yatağına götürmeleri ve gerekirse bunu her gece defalarca kez tekrarlamaları gerekir. Ailenin, çocuğun korkularını ısrar etmeden, baskı yapmadan ve azarlamadan anlatmasına olanak tanımaları böylece sorunun kaynağını keşfederek buna uygun çözüm yolları aramaları gerekir. Karanlıktan korkan çocuğu karanlıkta tek başına bırakarak yüzleşme yöntemini kullanmaları korkunun daha da pekişmesine neden olabileceği gibi çocuğun ailesine duyduğu güveni de zedeleyecektir.
Durumu hafife almak, dalga geçmek bu korkuyu iyice tetikler mi?
Çocukların korkularını anlamamak, korkularını paylaştıklarında hafife alarak alay etmek çocukların kendilerini yalnız hissetmelerine ve korkularının daha da artmasına yol açabilir. Her şeyden önce çocuklarla empati kurabilmek ve kendilerini anlatmalarına, korkularını ifade etmelerine imkan tanımak gerekiyor. Konuşma esnasında çocuğun korkularının temelinde yatan nedenleri tespit ederek, kademeli olarak üstüne gitmek ve korkularının aslında yersiz olduğunu onlara baskı yapmadan gösterebilmek gerekiyor. “Karanlıktan korkacak ne var?” gibi sorularla çocuğu hafife almak onları utandırarak korkularını saklamaya çalışmalarına neden olarak korkularını daha da pekiştirebilir. 
Çocuğu karanlığa alıştırmak için nasıl bir yol izlemek gerekir?
Karanlık korkusu aşamalı olarak ortadan kaldırılabilir. Işıkta uyumak isteyen çocuğun gece lambası ışığında uyumasını sağlamak, çocuğun yavaş yavaş karanlıkla barışmasına yardımcı olur. Çocuk bir sonraki aşamaya geçmeyi kendisi de istemeli, buna asla zorlanmamalıdır. Ebeveynler, çocuklarının korkularıyla ilgili gözlem yaparak nasıl yaklaşmaları gerektiğini bulmaya çalışmalıdır. Çocuğu dinlemek, onunla daha fazla vakit geçirmek ve korkulan objelerle ilgili bilgilendirme yapmak, sorunun aşılmasına katkı sağlar. Korktuğu şeyle ilgili bilgilendirmek ve güven kazanmasına yardımcı olmak için çeşitli yollar geliştirilebilir. Örneğin; kıyafet dolabından çıkacak korkunç yaratıklardan korkan çocuğa yatmadan önce dolabın içinde bir şey olmadığını göstermek korkularını yenmesine yardımcı olacaktır.

Altında başka sebepler olabilir

Çocuğun karanlıktan korkmasının altında yatan esas neden nedir? Aile içi geçimsizlik ya da şiddet çocukta karanlık korkusu şeklinde tezahür edebilir mi?
Korkular çoğu zaman savunma mekanizması olarak ortaya çıkar, bilinmeyene karşı duyulan korku, ondan uzak durulmasına ve güvende olunmasına yardımcı olur. Zaman zaman faydalı olabilen korkular, karanlık korkusu olarak ortaya çıktığında çocuğun ve ailesinin hayatını zorlaştırabilir. Aile içinde yaşanan gerilimler de çocuğun kendini güvensiz hissetmesine ve terk edilme korkusu yaşamasına yol açabilir, terk edilme korkusu da gece saatlerinde daha fazla yoğunlaşarak karanlık korkusuna yol açabilir. Aynı şekilde şiddet gören çocuklar da karanlıkta her türlü tehlikeye açık olduklarını düşündükleri için ışıksız bir ortamda uyumak istemeyebilirler. Çocuğun karanlık korkusunun nedeni aile tarafından tespit edilemiyor ve önüne geçilemiyorsa profesyonel bir destek almak faydalı olacaktır.