Kafa travması sonrası dahi olanlar ve savant sendromu

Geçtiğimiz hafta sosyal medyada yaptığım bir bilgilendirme çok fazla soru ve geri bildirim alınca bu konuyu detaylarıyla köşe için yazmaya karar verdim. Başlıkta yazanın dikkatinizi çektiğini tahmin edebiliyorum. Filmlerde görebileceğiniz türden bir durum bu; tüm hayatınızı ortalama bir zeka ile geçirmişken başınıza bir darbe alıyorsunuz ve ertesi gün dahi olarak uyanıyorsunuz. Böyle bir şey mümkün mü? Evet mümkün. Ama dünyada bu şekilde bildirilen kişi sayısı 100'ü geçmiyor. Bu durumun adı da Savant Sendromu. Bu kişilerin hemen hepsi beynin sol tarafından darbe alanlar. Yani beynin sol hemisferi hasarlı kişiler. Doğuştan Savant Sendromu'na sahip olanları sonra anlatacağım (otizm gibi) Şimdi daha ilginç olanı, sonradan deha olanlardan bahsedeceğim. Bu kişilerin hemen hepsi beynin sol tarafından darbe alanlar. Yani beynin sol hemisferi hasarlı kişiler.

Nörolog Dr. Ramachandran'ın teorisine göre sol hemisferin baskısı ortadan kalkınca sağ taraf özgürce yaratıcılığını ortaya koyabiliyor. Daha önceki haftalardan birisinde"rüyalar neden yaratıcılığı artırır?" konusunu anlatmıştım; Orada da benzer bir şeyden bahsetmiştim. Rüyalarımızda frontal lobun tepemizde Demokles'in kılıcı gibi baskısı ortadan kalkıyor, yaratıcılığımızı ortaya koyabiliyoruz. Aman yanlış anlamayın, frontal lob fonksiyonunu kaybedince freni patlamış kamyona döneriz, toplumda yaşayamaz hale geliriz. Normalde toplum içerisinde yapmamamız gerekenleri büyük bir rahatlıkla yaparız. Kural tanımayacağımızdan dolayı kısa sürede suç işleyip, hapse düşeriz.

Savant sendromu birkaç alanda ortaya çıkıyor. Matematik, müzik, resim, mekanik ve uzaysal-mekansal yetilerle ilgili alanlarda çok üstün yetenek sergiliyorlar. Sağ hemisfer, hasarlı sol hemisferi kompanse etmeye çalışırken altta yatan yetenek ortaya çıkıyor. Mesela Derek Amato kafasını küvete çarptıktan dört gün sonra daha önce hiçbir müzik eğitimi almamış olmasına rağmen karmaşık melodileri anlama, analiz etmeye başlıyor ve kısa sürede üstün yetenekli bir piyanist ve besteci oluyor. Hatta benim yaşadığım eyalette de bir Savant sendromu var. Adı Jason Padgett. Saldırıya uğrayıp kafasına aldığı darbenin sabahında matematik dehası olarak uyanıyor. Hiç de parlak bir öğrenci olmayan ve geçmişte matematikten nefret eden Jason, travma sonrası dünyayı geometrik şekillerle algılamaya ve çok karmaşık geometri problemlerini anlamaya başlıyor. Çok nadiren demans hastalarında da Savant Sendromu olabiliyor. Benim de böyle bir hastam olmuştu. İleri evre demans iken ortaya çıkan muazzam bir çizim yeteneği vardı. Şimdilerde yapılan çalışmalar, gizli kalmış yeteneği olan kişilerdeki bu yeteneği bulup ortaya çıkarmak üzerine. Acaba bir şekilde beyine uyarım yapıp bu yetenekler ortaya çıkarılabilir mi? Tabi ki bunun anlamı herkeste böyle bir yetenek olduğu değil. Öyle olsaydı dünya üzerinde sol hemisferi hasarlı herkes deha olurdu ama bilinen sadece 100'e yakın kişi var.

Otizmli bireylerde de benzer bir durum var. Birçok zihinsel yetileri-özellikle sosyal iletişim becerileri- çok düşükken bir alanda çok üstün bir yetenek gösterebiliyorlar. Normal bireylerde üstün yetenek görülme oranı yüzde 1-2 iken otizmli çocuklar içerisinde üstün yetenek görülme oranı yüzde 10'a kadar çıkıyor. Yine Nörolog Dr. Ramachandran'ın teorisine göre gelişim döneminde hasarlanan beynin yeni bir haritalamaya giderek bazı alanların normalden fazla gelişmesine olanak vermesi bunun nedeni olabilir. Ama tabi ki kesin neden şu an için bilinemiyor.