ALİ DEMİRTAŞ / ali.demirtas@aksam.com.tr
Şifre adlı kitabını geçtiğimiz günlerde yayımlayan, finans analisti ve para piyasaları yorumcusu İslam Memiş, bu hafta Akşam Cumartesi'nin konuğu oldu. Memiş ile gelişen teknoloji ve değişen dünya düzeni üzerinden güncellenen para kavramı hakkında ve yatırım tavsiyelerine dair konuştuk. Memiş, aynı zamanda İsrail'in Filistin işgali üzerinden; İsrail ve destekçilerine yönelik devam eden boykotların ilgili şirketlere ve dünya ekonomisine nasıl geri dönüşleri olacağını da sorduk. Tamamı sohbetimizde...
ÖNÜMÜZDEKİ 7 YILDA PARANIN YERİNİ DAHA ÖNEMLİ ŞEYLER ALACAK
Günümüzde teknoloji ve gelişen dünya ile birlikte 'para'nın tanımı da epey değişti. Sizin için paranın güncel tanımı nedir?
Yenidünya düzeninde kavram değişti. Çoğunluk, para her şey düşüncesiyle yaşıyor. Paraya anlam katmak yerine onu kullanmaya anlam katmak bence daha isabetli. Önemli olan nasıl kazandığın, nerede ve nasıl harcadığın. Nesillerin değişmesi, dünyanın baş döndüren hızlı değişimi, ödeme ve yatırım araçlarının çeşitliliğinin artması, teknolojinin her geçen gün yapay zekâ ile yenilenmesi gibi nedenler paranın kavramını ve paraya olan bakış açısını değiştirdi. Dünyada genelinde enflasyonist bir süreçten geçtiğimizden alım gücü azaldı, çoğu insan fakirleşti. Bundan sebep çoğu insani değerin yerini para aldı. Bundan sonra ki süreçte dünya insanı para diye diye ömrünü heba edip duracak gibi görünüyor. Önümüzdeki 7 yıl içerisinde paranın yerini daha önemli şeyler alacak. 7 yıllık geçiş sürecinde dünya insanı parayla satın alamayacakları şeyler ile imtihan olacak. Gıda ve su krizinden bahsediyorum. İşte o gün bugün israf ettiğimiz her şeyin kıymeti daha iyi anlaşılacak. Bugün parasını iyi değerlendirebilenler gelecekteki risklerden az hasar alacak.
GENÇLERİMİZE OYUNCU DEĞİL YATIRIMCI OLMAYI TAVSİYE EDİYORUM
Şu an günümüz Türkiye'sinde gençlere ne gibi yatırım tavsiyelerinde bulunursunuz özetle?
Gençler önce kendine yatırım yapmalı, kendini geliştirmeli, geleceğe hazırlık yapmalı. Yenidünya düzeni onlardan diploma değil, yetenek isteyecek. Gelecekte servet sahibi olmak yok. Sistemin verdiği kadar olacak her şey. "Diplomam var, kurtuldum" düşüncesi çok yanlış. Mutlaka bir işi iyi bilmeli. "Diplomam var, girer bir işe çalışırım" derse yanlış. Sistem onlara maaşlı çalışmayı öğretiyor. Uyanmak gerek. Başkasının krallığında sürekli şikâyet eden değil, kendi krallığını kuran bir nesil olmalı. Bugünkü genç arkadaşlarımız maalesef kısa yoldan, zahmetsiz para kazanma hayaline kendilerini bayağı kaptırmışlar. Bunu ben değil, veriler söylüyor. Anne babasına akıl verip, burs paralarıyla kripto para piyasasına girmiş, sanal kumar oynayan, bağımlı olmuş gençlerin verileri söylüyor. Bunlar hayal. Hayal kurmayı bırakıp gerçeklerle yüzleşmek gerek. Bugünkü şartlarda yeni para kazanmaya başlamış gençlerimize kesinlikle oyuncu değil yatırımcı olmayı tavsiye ederim. Oyuncu, birikimleriyle al-sat yapan bağımlı olmuş, birikimlerini kaybetmiş kişidir. Sosyal medyanın etkisiyle "Aldık, sattık, şu kadar kazandık, bu kadar kazandık" laflarının hepsi yalan. Yatırımcı ise fiyata değil, miktara bakar. Mesela neyi yatırım aracı olarak biriktiriyorsun? Dolar diyelim. Yatırımcı şunu diyebilmeli: "10 bin dolarım vardı, 20 bin yapacağım." Altın veya gümüş biriktiriyorsun, fiyatına değil miktarını artırmaya odaklanmalı. Birikimleri üzerinden kimse kumar oynamamalı. Kumar, bağımlılıktır. Kendine hedef koyan başarılı olur. İş kurma, eğitim süreci, ev ya da araba almak ne olursa olsun hedef belirlemeli. Öncelik kesinlikle barınma ihtiyacını gidermek için ev olmalı. Yenidünya düzeni, nakitsiz ve yalnızlaşan bir toplum dizayn ediyor. Ev sahibi olmak düşündükleri kadar kolay olmayacak. Birikimler uzun vadeli ve sebep uygulaması ile olmalı. Yani, birikimler tek enstrümanda olmamalı. Sepette en az 4 çeşit enstrüman olmalı. Döviz, emtia, borsa veya TL... Kişi buna kendi karar verecek.
FİNANSAL OKURYAZARLIĞI HERKES BİLMELİ
Her insanın yatırım ve para yönetimi konusunda mutlaka bilmesi gereken konular nedir?
Finansal okuryazarlık çok önemli. Finansal okuryazarlığı olan kişi birikimlerini kolay yönlendirebilir, geleceğe güvenle bakabilir. Herkes para kazanır ama herkes parayla para kazanamaz. Doğru yatırım araçlarını seçmek, doğru hamleleri önceden yapmak, doğru kararlar alabilmek finansal okuryazarlıkla alakalı. Özellikle son üç yıldır insanlarda birikimleri üzerinden al-sat yaparak para kazanma hayali süreci başladı. Alın terini, birikimlerini, zamanını boşa heba eden insanlar var. İflas edenler, yuvası yıkılanlar, intihar edenler... Sayıları her geçen gün artıyor. Ortak özellikleri ise finansal okuryazar olmamaları, nefsi davranmaları ve hayalcilik. Şunları yapanın sırtı yere gelmez: Uzun vadeli yatırımcı olunmalı, birikimler çeşitlendirilmeli, parite üzerinden işlem yapmalı, alınan-satılan her şeyin maliyeti altın üzerinden hesaplanmalı, uzun vadeli TL borçlanma tercih edilmeli, ek gelir için mutlaka çaba harcamalı.
Sizce altın hiçbir zaman değer kaybetmeyen bir şey midir, buna katılır mısınız?
Gram altın için evet "Gram altın Türkiye'de en çok kazandıran yatırım aracıdır". Bunu rakamlar söylüyor. Gram altının bir ayağı ons, diğer ayağı dolar olduğundan şanslı bir yatırım aracı. Birinden destek almazsa diğerinden alıyor. Her iki durumda da TL karşısında en çok kazanan oluyor. Ons tarafı ise öyle değil. Fed tarafından baskılanıyor. 2 bin doların üzerinde kalmasını istemiyorlar, baskılıyorlar. Çünkü altın, merkeziyetsiz bir para olduğundan dünyadaki yatırımcıların kâğıt para talebi azalır ve bu merkez bankalarını rahatsız eder. Son iki yıldır ons altın baskılanıyor ancak en güvenli liman olduğunu söyleyebilirim.
YAPMADIĞIM HİÇBİR ŞEYİ BAŞKASINA TAVSİYE ETMEM
Çevrenize verdiğiniz yatırım tavsiyelerini kendiniz de uyguluyor musunuz?
Yapmadığım hiçbir şeyi başkasına tavsiye etmem. Sosyal medya hesabımdan beni takip edenler bunu çok iyi bilir. Kendimin yaptığı ve sonucu gördüğüm her şey bana tecrübe sağlar. O samimiyeti karşı taraf zaten alıyor. Kimse kimseyi kandıramaz. Mesela iki yıl önce hiper enflasyon geliyor, ben aracımı satıp ev aldım çünkü kira geliri çok önemli olacak uyarılarım vardı. Araba satıp ev almıştım. Borsa 4.400 puan seviyesindeyken borsaya girdiğimi 6.000 puandan satış yapacağımı söylemiştim. Aynen de öyle yaptım. Yani, yapmadan söylemem imkânsız.
BOYKOT ÜLKELERİN SİYASİ İSTİKRARINI DA BOZACAK
Peki sizce boykottan dünya şirketleri ve dünya ekonomisi nasıl etkilenecek?
İsrail'in Filistin'de sivil halkı çoluk çocuk demeden şehit etmesi, soykırım yapması dünyada insanların uyanışını sağladı. İnsanlar o kadar büyük tepki gösteriyor ki, dünya genelinde gösteriler çığ gibi büyüyor. Tabii insanların elinden gelen tek şey şimdilik boykot. Boykot, ülke ekonomileri ve şirket sahipleri için çok kritik. Ülkeye ya da markalara yapılan boykotlarla şirketlerin bütçelerinde ciddi sarsılma yaşanıyor. Zaten küresel ekonomiler şu an enflasyon ile mücadele ediyor, dünyada şirketler çok zor günler geçiriyor. Bu zorluğun ortasında bir de boykotun yaşanması şüphesiz şirket iflaslarını gündeme getirecektir. Bugün kim ki "Ne olacak boykottan, bir şey olmaz." derse, dönüp tarihe baksın. Rusya'da kapanan şirketlere baksın. Boykot, sadece toplumsal bir bilinç değil, ülkelerin siyasi istikrarının da bozulması demektir. Boykotlardan nasibini alan şirketler, faturayı siyasi liderlerine ödetecektir. Yani, Netanyahu'ya şimdiden yol göründü diyebilirim. Geçen hafta ABD'nin kredi notu düşürüldü, üç hafta önce de İsrail'in düşürülmüştü. Ekonomik karşılığı İsrail'e, ABD'ye ağır olacaktır. Önce şirket iflasları sonra lider değişimleriyle boykotun sonucunu göreceğiz.
ÜLKELER KENDİ MARKALARINA YÖNELECEK
Küresel markalar boykot edilirken onların önüne yerel markalar mı geçecek?
Şu an İsrail bölgede bir soykırım yapıyor ancak bunun geri dönüşümünün ülkeler arasında görüş ayrılıklarına neden olacağını düşünüyorum. Mesela, seçimler, lider değişimleri ve yeni müttefikler yani anlaşmalar. Bu da beraberinde farklı bir piyasayı gündeme getirecektir. Öncelikle dolar kullanımından uzaklaşan bir dünya göreceğiz. 2014'de dolar endeksi (dxy), 100 seviyesinin altına gerileyerek 92-94 seviyesine gerilemesini bekliyorum. Ülkeler kendi aralarında belirlemiş oldukları para ile ticaretine devam edecek. Ülkeler önce kendi para birimi üzerinden ticaret yapacak ki bu çok kıymetli bir hamle. Dünyada ülkeler (özellikle Müslüman ülkeler) Yahudi markalarını tercih etmeyecek. Ya kendi markalarını kullanacak ya da farklı ülkelerin markalarına yönelecek. Türkiye şimdiden kendi markalarına dönmeye başladı. Finans piyasalarında milli ve yerli kartımız olan TROY'a bir ayda ciddi rağbet arttı. Dünyada zaten enflasyon var, insanlar masraf kısmak için zaten fırsat kolluyordu. Şimdi o farkındalık ve boykot dünyayı, dünya ticaretini ve tercihleri bambaşka bir yere götürecek. Tüm ezberler bozulacak.