ZEKİ GÜMÜŞ / zeki.gumus@aksam.com.tr
1922 yılında Londra’da dünyaya gelen Haimoff, denize olan merakı yüzünden kaptanlık eğitimi aldı. Sonrasında kendisine bir tekne alan Haimoff, 55 yıl önce çıktığı Akdeniz turunda önce İtalya ardından Yunanistan’a geçti. Yunanistan’da 20 yıl yaşayan ve Kaptan June adını alan June Haimoff, ilk kez 1975´te kendi teknesiyle geldiği Dalyan sahilindeki Ekincik Koyu’na âşık oldu. Sonrasında tatilini geçirmek için sürekli bu koya gelen Kaptan June, lüks yaşamı terk ederek 1986’da İztuzu Plajı’nda bir barakada yaşamayı seçti.
CARETTA CARETTALARLA İLK TANIŞMA
Elektriği suyu olmayan barakasında yeni yaşamına başlayan Kaptan June, geceleri yumurta bırakmak için kumsala gelen deniz kaplumbağaları caretta carettalarla karşılaştı. Nesli tükenmeye yüz tutmuş bu kaplumbağaları bilim adamı titizliğiyle izleyen ve sahillere nasıl, ne zaman geldiklerini, yumurtlama, üreme ve Akdeniz’e geri dönüşleri hakkında bütün bilgi toplayan June, ilk olarak onların kaderini değiştirerek gündeme geldi. Ancak onun caretta carettalar için başlattığı mücadele sadece bu deniz kaplumbağalarıyla sınırlı kalmadı. Kaplumbağalar için yaptığı çalışmalarla İztuzu Plajı’nın 1970’li yıllardan günümüze bozulmadan gelmesini sağlayan Kaptan June, bölge halkının da büyük sevgisini ve sempatisini kazandı.
CESUR YÜREK JUNE
1980’li yıllarda caretta carettaların yuvalama ve yaşam alanı olan İztuzu Sahili’nde otel yapılmak istenmesine en sert tepki gösterenlerden biri oldu. O, deniz kaplumbağalarının yumurtlama alanı olan bu plajın doğal halinin korunması gerektiğini söyledi. Söylemekle kalmadı harekete de geçti. Yunanistan, İsviçre, İngiltere, ABD ve İstanbul’da kampanya başlatarak tüm dünyanın dikkatini İztuzu Plajı’na çekmeyi başardı. Doğal Hayatı Koruma Derneği ile birlikte plajın doğal halinin korunması için mücadele veren June, 1986’da Ankara’da dönemin başbakanı Turgut Özal ile görüştü. Bu görüşme ve yürütülen kampanya sonuç verdi İztuzu Plajı SİT alanı ilan edildi. Özel Çevre Koruma Kurumu’nun kurulmasında önemli rol oynayan ve hem plajın doğal görünümünü bozacak hem de deniz kaplumbağalarının yaşam alanını ortadan kaldıracak olan otel projesinin durdurulmasını sağlayan June, artık Dalyanlıların June ablası olmuştu.
İZTUZU’NU KİTAPLAŞTIRDI
June, İztuzu Plajı’nın otel olmaması için verdiği mücadeleyi, 2002 yılında İngiltere’de “Captain June and the Dalyan Turtles” kitabında anlattı. Kitap Türkiye’de de “Kaptan June ve Kaplumbağalar” adıyla okurla buluştu. Âşık olduğu İztuzu Plajı ve onun mevsimlik misafirleri deniz kaplumbağalarının korunması amacıyla tek şarkılık CD de yapan June, 2009 yılında Türk vatandaşlığına geçti.
MÜCADELEYE DEVAM
Dalyan’ın bugün teknesiz ama birinci kaptanı olan Kaptan June, aynı zamanda caretta carettaların annesi olarak da anılıyor. Yöre insanının ‘Gerçek bir aktivist ve kahraman’ diye anlattığı June, İztuzu’ndaki yaşamını toplamda 4 kitapta anlattı. Bugün 97 yaşında olan Kaptan June 2011 yılında kurduğu ‘Kaptan June Deniz Kaplumbağalarını Koruma Vakfı’nda, Deniz Kaplumbağaları Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER) ile işbirliği içinde çalışmalarını sürdürüyor. June, kış aylarında ise bir asırlık yaşam mücadelesini kaleme almaya devam ediyor. “Ben buraya turist gibi geldim ama çok sevdim” diyen June, doğduğu topraklara ise ara sıra gittiğini söyledi. June, “Londra’ya bazen gidiyorum sonuçta benim memleketim” derken aslında artık ne kadar bizden biri olduğunu da gösterdi.
DALYAN’DA ÖLÜMSÜZLEŞECEK
Londra’da dünyaya gelen İtalya, İsviçre ve Yunanistan’da yaşadığı lüks hayatı bırakarak İztuzu’na yerleşen June, Dalyanlılarla bütünleşti. Onun sahilde ilk evi olan baraka orijinal haliyle korundu. Evinin olduğu sokağa ise Kaptan June Sokağı adı verildi. O ise yine çevre ve denizkaplumbağaları için gönüllü çalışmalarına devam etti. June’nin hayatı yönetmen Enes Kaboğlu tarafından 2016’da belgesel filme çekildi. Yapımcılığını Fehmi Gerçeker’in üstlendiği “JURNEY TO SELF” (BEN’E YOLCULUK) adlı belgesel filmde June’nin 96 yıllık yaşamı beyazperdeye aktarıldı. Dalyanlılar ona olan minnet duygusunu heykelini dikerek göstermek için harekete geçti. Sivil toplum kuruluşları, doğal dokunun korunmasında büyük emeği olan Kaptan June’nin heykelinin dikilmesi için kampanya başlattı.
• 1 yılda 15.000 km’den fazla yol kat edebilirler.
• Caretta caretta’lar yumurtlamak için doğdukları kumsala geri dönerler.
• Gerektiğinde deniz altında 4 saate kadar kalabilirler ancak ortalama dalışları 15-30 dakika arasında değişir.
• Bir Caretta caretta ortalama 135 kg olmakla beraber, bazılarının ağırlığı 450 kg’ya kadar ulaşabilir.
• Caretta caretta’lar fazla tuzu vücutlarından uzaklaştırmak için gözyaşlarından faydalanırlar.
• Ortalama 100-120 yıl yaşıyorlar ve yaşamlarının büyük bölümünü kıtalararası denizlerde geçiriyorlar.