Geçmişten günümüze ayakkabının tarihi... 'Ayakkabının tarihini Türkler yazdı'

Türkiye Ayakkabıcılar Derneği, kültür hayatımıza yepyeni bir kitap kazandırdı. Geçmişten Günümüze Ayakkabının Tarihi adlı kitap, sektörün tarihini anlatan ilk ve tek kitap oldu. Dernek Başkanı Abdülsabur Endican, her ayakkabıcının ürettiği ürünün tarihini bilmesini ve bu kültürün kendilerinden sonraki nesillere aktarılması için böyle bir çalışma yaptıklarını söyledi. Tarihte bu alanda kapsamlı bir çalışma olmadığını, Türk Ayakkabıcılığı ile ilgili en eski belgeye İbn-i Batuta Seyahatnâmesi’nde rastlandığını kaydeden Endican AKŞAM’ın sorularını yanıtladı:

550 MİLYON ÇİFT ÜRETİM

Türkiye’de ayakkabı sektörünü kısaca değerlendirir misiniz?

Hali hazırda 16 bin 700 imalatçımız var, sektörde çalışan sayısı 320 bin. Yıllık üretim kapasitemiz 550 milyon çift. Bu üretimin 285 milyon çiftini Rusya, İspanya, Irak, Almanya ve İngiltere gibi ülkelere ihraç ediyoruz. Üretilen ürünler yurt içinde de 8 bin mağaza ile tüketicinin beğenisine sunuluyor.

İNSAN YAPTIĞI İŞİN TARİHİNİ BİLMELİ

Neden böyle bir kitap hazırlama gereği duydunuz?

İnsan ne işi yapıyorsa yapsın o işin tarihini, meslekî kültürünü bilmeli. Bu alanda daha önce üniversitelerde, kütüphanelerde araştırma yapmamıza rağmen kapsamlı bir kitaba rastlayamadık. Dernek olarak bu eksikliği gidermek, gelecek nesle ayakkabı kültürünün nereden nereye geldiğini anlatmak için Süleyman Faruk Göncüoğlu hocamız ile görüştük. Yaklaşık bir yıllık çalışmanın sonucu olarak bu kitap çıktı ortaya.

ORTA ASYA’DAN ANADOLU’YA

Türklerde ayakkabı çeşitleri nelerdi?

Orta Asya’da başta çizme, çarık, başmak gibi ayakkabı türleri giyilmiştir. Bu kültür Selçuklular ile Anadolu’ya taşınmış, Osmanlı’da ise kumaş, çini, tezhip, minyatür, ahşap gibi sanat dallarında kullanılan motifler ayakkabı üzerine işlenmeye başlanmıştır. Osmanlı’da; çarık, edik, yemeni, çedik, kelik, başmak, mest, potin, kaloş, lapçın, karçın, çapula, katır, terlik, mercan terliği, takunya, nalın gibi ayakkabı çeşitleri üretilmiştir.

SANAYİLEŞME BİZDE ESKİ DEĞİL

Bu kitabın devamı gelecek mi?

Üretim olarak Avrupa’da birinci sıradayız dünyada 7. sıradayız. ihracat olarak 20. sırada yer alıyoruz. Bizler Gedikpaşa’dan çıkma insanlarız. O zamanlar günde 16 çift ayakkabı üretirken 90’lı yıllarda Rusların talebi ile sanayileşmeye başladık. Şimdi her birimiz günlük 18 bin çift ayakkabı üretiyoruz. Ayakkabının sanayileşmesi bizde yeni olmasına rağmen gelişimimiz çok iyi. Konya’da, Gaziantep’te Anadolu’nun değişik illerinde üretim alanlarına gittiğinizde bunu görürsünüz. Kitabımız Cumhuriyet dönemine kadar olan ayakkabı tarihini kapsıyor. Cumhuriyet döneminden bugüne uzanan süreç, ayakkabıcılığın sanayileşmesi, istihdam, iş yeri, ihracat üretim gibi rakamların yer alacağı ikinci kitabı da hazırlayacağız.

1800 ÇEŞİDİ TÜRKLERE AİT

Bizde çok eski olmasına rağmen ayakkabı denince bugün akla ilk İtalya’nın gelmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Evet maalesef ayakkabı denince her alanda daha ileri olmamıza rağmen İtalya ilk akla geliyor. Oysa ayakkabı konusunda biz onlardan çok daha eskiyiz. Bugün dünya üzerinde var olan 3 bin 700 ayakkabı çeşidinden 1800’ü Türklere ait. Buna rağmen ‘İtalya’ denilmesi bizde sanayileşmenin geç başlaması sebebiyledir.

AYAKKABI BİR SANATTIR

Kitabı nerelere dağıttınız?

Hazırladığımız bu tarihi vesika niteliğindeki kitabımızı ilk olarak tüm üyelerimize dağıttık. Onların bu kitabı kendilerinden bayrağı devralacak olan çocuklarına miras olarak bırakmalarını ve mesleğin kültürünün böylece kuşaktan kuşağa devam etmesini hedefliyoruz. Bunun yanı sıra üniversitelere ve kütüphanelere yolladık. Bu kitap bundan sonra bu alanda yapılacak çalışmalara da kaynak teşkil etsin istiyoruz. Kültür Bakanlığımızla da kitabın daha geniş kitlelere ulaştırılması için görüşüyoruz. Çünkü bu kitapta Milli Saraylarda ve Osmanlı Arşivlerinde olmadığı kadar ayakkabı çeşidinin fotoğrafları mevcut. Kitap 40 parçadan oluşan emek yoğun ayakkabının aslında bir sanat olduğunu anlatıyor.

HEDEF KUZEY KORE VE GÜNEY AFRİKA

Sektör olarak 2020’nin ilk üç ayında rekor ihracat yaptık ancak devamında pandemi sürecinin etkisiyle yüzde 70’lere varan bir gerileme yaşadık. 2019’da 274 milyon çift ayakkabı ile 930 milyon dolarlık ihracat yaptık, 2020’de ise 285 milyon çift ayakkabıya rağmen rakam 820 milyon dolar oldu. Sektör olarak pandemiye ‘bitiyor’ gözüyle bakıyoruz. Bu nedenle sanal fuarlar oluşturarak yerimizi almaya çalışıyoruz. Hedef ülkelerimiz arasında Kuzey Kore ve Güney Afrika bölgesi var. Oralara çıkarma yapacağız.