yeliz.coskun@aksam.com.tr
Muratcan Çiçek, doğuştan serebral palsi hastası… Küçük yaşta babasını kaybetti, en büyük desteği ise annesi Nilgün Çiçek oldu. Geçtiğimiz yıllarda Google’dan burs kazanan ilk engelli Türk unvanına sahip olan Muratcan, Amerika’da yapay zekâ üzerine doktora yapıyor. Muratcan, “15 yaşımdan beri Google’da çalışabileceğime inanıyordum. Bugün burada, engellileri makinelerden başka kimseye muhtaç bırakmayacak yapay zekâlar üzerinde çalışıyorum” diyor.
Nasıl bir çocukluk geçirdin?
Çocukluğumu ikiye ayırabiliriz aslında. Babamı kaybettiğim 8 yaşıma kadar ailem neredeyse mükemmel bir hayat yaşıyordu, kısıtlı bütçemize rağmen oldukça özgürdük, aynı dönemde devlete ait rehabilitasyon merkezlerinde oldukça kaliteli bir okul öncesi eğitim almıştım. Babamın vefatından sonra bilindik nedenlerle kendimizi her konuda kısıtladık. Çocukluğumun ikinci bölümü ilkine geri dönemeye çalışarak geçti. Babamı geri getiremeyeceğimi bildiğim için ‘babam’ olmayı denedim.
İLK BİLGİSAYARIMI HAYIRSEVER ALMIŞTI
Yolun teknolojiyle nasıl kesişti?
İlk bilgisayarla tanışmam Edirne’deki rehabilitasyon merkezinde muhtemelen 2000 yılından önce olmuştu. Onun dışında babam teknolojiye çok meraklıydı, ataride oynadığımız oyunları unutamıyorum. Ancak ilk bilgisayarımı sınıf öğretmenim Hasan Kılıç vasıtasıyla bir hayırsever getirmişti, kendisini tanımıyorum ama yaptığı küçük bir iyilik benim hayatımı değiştirmişti, Allah ondan razı olsun.
ALLAH’A NE KADAR ŞÜKRETSEM AZ
Yeteneğin ne zaman keşfedildi?
Üstün bir yeteneğim olduğunu düşünmüyorum, sadece sorumlu bir öğrenci ve mühendis olmaya çalışıyorum. Bir de inancımı her şeyin üstünde tutuyorum, Allah da karşıma hep en iyileri çıkıyor. Allah beni annenin en fedakârına; öğretmenin, rektörün en duyarlısına; dostun en canına denk getirdi, ne kadar şükretsem az.
Annenin tarifsiz bir emeği var üstünde. Muazzam bir fedakârlık örneği gösteriyor. Küçük yaşta babasını kaybeden bir özel bir çocuk olarak, annen için neler söylemek istersin?
Benim fiziksel engelimi öğrendiği ilk gün şehir dışından fiziksel terapi kitapları sipariş veren, bana 6 yaşında okumayı öğreten, 58 yaşından sonra sırf oğlu için yerini yurdunu terk edip yabancı dil öğrenen kadına sadece “anne” diyebiliyorum…
SIRRIM ‘İNANMAK’
Başarının sırrı sence ne?
İnanmak. Size çok uçuk kaçık gelen şeylere ben inanıyorum. Öncelikle Allah’a inanıyorum. Annem beni sırtında zar zor ortaokula taşırken ileride üniversite okuyabileceğime ve bir gün Kaliforniya’da yaşayacağıma inanıyordum, iki yıldır burada doktora yapıyorum. 10 yaşımdan beri T-Pain ile tanışabileceğime inanıyordum, 23 yaşında kısmet oldu. 15 yaşımdan beri bir gün Google’da çalışabileceğime inanıyordum, 2 haftadır burada staj yapıyorum. Bir gün biyomedikal teknolojiler sayesinde uzuvlarımı istediğim gibi hareket ettirebileceğime ve bu teknolojileri milyonlarca insana ulaştırabileceğime inanıyorum. Yine inanıyorum ki bir gün o kızı en mutlu eden ben olacağım.
Eğitim hayatın boyunca nelerle karşılaştın?
Çok iyi insanlar ve tembel, sorumsuz insanlarla karşılaştım... Şunu söyleyebilirim ki ülkemizde bir fiziksel engellinin eşit şartlarda eğitim alabilmesi için her türlü yasal düzenleme mevcut ve bu yıllar öncesinde de böyleydi. Sadece üzerindeki sorumluluğu yerine getirmekten kaçınan tembel birkaç yetkili yüzünden onlarca kişinin hayatı, en temel hakları elinden alınmış oluyor.
HİKÂYEM ÖRNEK OLSUN
Google’dan burs alan ilk Türk engelli bireysin. Neler hissediyorsun? O günden beri hayatında neler değişti?
Google’ın Avrupa’daki Engelli Bilgisayar Mühendisliği Öğrencilerine verilen özel bir burstu kazandığım. Maddi desteğinden çok verdiği prestij önemliydi. Annemle olan yolculuğumuzun sizlere ulaşmasına vesile oldu. Bizi bu haberle tanıyan birçok insan bize farklı farklı birçok kapı açtı, çeşitli konularda destek oldu, hepsine buradan teşekkür etmek istiyorum. Ayrıca inşallah bizim hikâyemiz diğer arkadaşlarımızın önünü açar, yollarını kolaylaştırır.
Engellilerin göz ve baş hareketleriyle cep telefonu kullanabilmesi amacıyla bir proje hazırlamıştın. Bu bir uygulama mı? Kullanan engelli bireyler var mı? Varsa nasıl tepkiler aldın?
2018 yazında eBay ile engelli telefon kullanıcıları için HeadGazeLib isimli projeyi geliştirip tamamen ücretsiz bir şekilde herkesle paylaştık. Projenin ilk faslı kullanıcıdan ziyade diğer geliştiricilere hitap ediyor, paylaştığımız algoritmalar sayesinde birkaç satır kodla herhangi bir mobil uygulamayı tam erişilebilir hâlâ getirmek mümkün oluyor. Bu proje daha sonra Fast Company’nin dünya çapında düzenlediği «Dünya›yı Değiştirecek Fikirler» yarışmasında “Yapay Zeka” kategorisinde finalist olarak seçildi. Tesla’dan tutun Google’a kadar dünyanın en saygın şirketlerinin en gözde projelerinin arasında bizim fikrimizin seçilmiş olması çok gurur vericiydi.
GEREKİRSE ŞİRKET KURARIM
Uzmanlaşmak istediğin alan ne?
Engellileri makinelerden başka kimseye muhtaç bırakmayacak yapay zekâlar üzerinde çalışıyorum, bu tarz teknolojiler üretmek istiyorum. Bir koltuk değneğiyle size duş aldırabilen bir robot arasında teknik olarak bir fark yoktur. Bu cihazların duyguları olmadığı için size iyi veya kötü davranamaz, sadece çalışırlar. Kendilerine ait bir hayatları olmadığı için sizin için bir şeyler feda etmeleri gerekmez, böylece kendinizi kimseye borçlu hissetmezsiniz. Üstelik zamanla aşınan parçalarını kolaylıkla değiştirebilirsiniz. Bu tarz teknolojileri geliştirebileceğim herhangi kurumda yıllarca çalışabilirim. Eğer bunun için bir gün kendi şirketimi kurmam gerekirse o yönde de ilerleyebilirim.
Kendini 5 yıl içerisinde nerede hayal ediyorsun?
Bu yaşıma kadar önümdeki birkaç yıl içerisinde öleceğimi varsayarak yaşamıştım ve bu tuhaf düşünce beni diri tutarak az zamanda çok fazla şey başarmamı sağlamıştı. Önümüzdeki 5 yıl içerisinde öleceğimi pek düşünmüyorum, bu yüzden kendimden olan beklentim eskisi kadar yüksek değil. Yine de doktoramı bitirip önemli bir araştırmanın parçası olmayı umuyorum. Önümüzdeki 5 yıl içerisinde şu an üzerinde çalıştığım projeler hayata geçmeli ve milyonlarca hayata dokunmalı. Bir de mümkünse Kuzey Kaliforniya’dan ayrılmış olmalıyım, yaşadığım yere yabancı olmak, sürekli öğrenmek ve üretkenlik için olmazsa olmaz.
HAYATIMI VE BAŞARILARIMI KİTAPLAŞTIRMAK İSTİYORUM
Hayallerinden bahseder misin?
En büyük hayallerimin çoğunu gerçekleştirdim, birkaçı için ise geç kaldım. Şu aşamada sanırım en büyük hayalim içeriğini kendim oluşturabileceğim kitaplar yayımlamak. Biyografiden ziyade başımdan geçen kısa kısa olayları kendi üslubumla anlattığım, yer yer kurguya geçip okuyucuyu şaşırtacağım kitaplarım olsun istiyorum.
Seninle aynı durumda olan benzer hayalleri olan gençler için neleri tavsiye edersin?
Önce kendinizi, sonra yakın çevrenizi bir şeyler değiştirebileceğinize inandırmanız gerekiyor. Benim en çok zorlandığım nokta bu oldu. Beyinlerdeki engelleri yıkmak rampasız kaldırımları aşmaktan, asansörü bozuk kurumlarda oradan oraya evrak koşturmaktan çok daha zordur.
Profesyonelce hazırlanıyorum
Yapay zekâ üzerine yaptığın doktoran nasıl gidiyor?
Santa Cruz, Kaliforniya Üniversitesi’nde (UCSC) bilgisayar mühendisliği üzerine doktora yapıyorum, buradaki eğitimimi laboratuvarında çalıştığım Prof. Roberto Manduchi destekliyor. Özellikle yapay zekâ ve bilgisayarla görme konularında kendimi geliştiriyorum. Bu yıl ikinci yılımı ve ders dönemimi bitirdim, artık sadece doktora tezime odaklanıyorum. Toplamda 6 yıl sürecek doktora eğitimim süresince Manduchi Hocamla birlikte fiziksel engelli olup ayrıca konuşma güçlüğü çeken kullanıcılar için özel bir yazılım geliştiriyoruz. Bu yazılımla kullanıcılar bilgisayar ve cep telefonlarını baş hareketleriyle kullanabilecek. Yaz tatillerinde ise Silikon Vadisi’nde farklı şirketlerde staj yaparak kendimi profesyonel hayatta da geliştirmeye çalışıyorum. Geçen yaz üç ay kadar eBay’de çalışmıştım, bu yaz Google’ın genel merkezinde çalışıyor olacağım.
Annemin sırtında başarıya yürüyorum
Engelliler için başka projelerin var mı?
Şu an Google’daki stajım kapsamında biraz farklı bir uygulama geliştiriyorum. Bu ürün hizmete girdiğinde milyarlarca kullanıcı akıllı cihazları bizim geliştirdiğimiz yöntemle kullanacak. Çok heyecanlı olduğum bu proje hakkında şu anda daha fazla bilgi veremiyorum.
Hawking’e benzetilmek nasıl bir duygu?
Benim babam çok erken vefat etti, çevremizde de pek erkek akrabamız yoktu. Bu yüzden çoğu noktada örnek alacak birini bulamadım. Aslına bakarsanız benim engel seviyemde olup bu kadar etkin bir tempoda çalışan benim tanıdığım bir mühendis de yok zaten. Sürekli olarak Stephen Hawking’i örnek almam söyleniyor ancak o 40 yaşına gelip dünyaca ünlü bir fizikçi olduğunda bile benim kadar engelli değildi, dolayısıyla adımlarını takip edebileceğim biri olmadı. Daha önce kimsenin yürümediği bir yolda annemin sırtında ilerliyorum. Umarım birilerine yol açmışızdır.