Egzersiz yapmadan, pozitif etkilerinden yararlanmak mümkün mü?

Düzenli egzersiz yapmak bunca koşturmacanın arasında zor geliyor. Aslında böyle düşünmek yanlış. Her zaman vakit ayırabiliriz. Ama zor bunu kabul ediyorum. Yıllardır çok düzenli egzersiz yapan birisi olarak bu disiplini oluşturmak uzun zamanımı aldı. Alıştıktan sonra ise yapmadan duramaz hale geliyorsunuz. Bu yüzden yazıya başlamadan önce hepinize önerim; mutlaka egzersizi hayatınıza dahil edin. Günde yarım saat yürüyüş bile sağlığa önemli katkıları olan bir egzersizdir. Kendinizden beklentinizi yükseltmeden bunu yapın. Herkes pilates dersi almak ya da spor salonlarına gidip ağırlık çalışmak zorunda değil. Egzersizi kendi başınıza yapmayı öğrenin. Birine ya da belli koşullara bağımlı olmak motivasyonunuzu düşürecektir. Evet şimdi konumuza dönelim.

Bugün size Nature dergisinin Aralık, 2021 sayısında yer alan bir çalışmasından bahsedeceğim. Bu çalışma, egzersizin beyin hücrelerini yenilemesi, beyin yaşlanmasını geciktirmesi üzerine. Bir nörolog olarak egzersizin beynimiz üzerine olan etkileriyle daha fazla ilgileniyorum. Önce egzersizin kanda ne gibi değişikliklere sebep olarak beyin hücrelerine pozitif etki yaptığı anlaşılmaya çalışılmış. Bu çalışmada California State Üniversitesinden Davranış Bilim Uzmanı Zurine de Miguel ve Stanford Üniversitesinde arkadaşları, bir grup fareye 28 gün boyunca koşu çemberinde düzenli egzersiz yaptırmışlar. Bu farelerden alınan plazma, hiç egzersiz yaptırılmayan farelere enjekte edilmiş. Plazma verilen farelerin öğrenme yetilerinde ve hafızalarnda iyileşme tespit edilmiş. İnflamatuar yanıtın deneysel olarak tetiklendiği farelerde ise bu verilen plazmanın inflamatuar yanıtı bastırdığı ve iyileştirdiği gözlenmiş.

Biliyorsunuz Alzheimer hastaları ve diğer demans hastalarının beyninde inflamatuar yanıt (yangı reaksiyonu) normalden fazladır. Ve bu yangı reaksiyonu beta amiloid plakları ve tau yumaklarının birikimini tetikler. Daha sonra egzersiz yapan farelerin kanında farklı ne olduğunu anlamak için inceleme yapılmış. Clusterin adı verilen inflamasyonu baskılayıcı bir protein türünün, egzersiz yapan farelerin kanında yükseldiği gözlenmiş. Deneysel model olarak beyin hücre ölümü ile seyreden hastalık geliştirilen farelere, bu proteini içeren plazma verildiğinde, beyin hücre ölümünün yavaşladığı gözlenmiş. Bu arada belirtmeden geçemeyeceğim. Hayvanların kullanıldığı bu tür deneylere, sonuçlar insanlığa faydalı olacak olsa bile çok karşıyım. Hiçbir canlı, başka bir canlının refahı için acı çekmemeli. Şükür ki yakında laboratuvar ortamında üretilen yapay organlar üzerinde çalışmalar yapılabilecek ve hayvanlar bu eziyetten kurtulacak. Evet tekrar konumuza dönüyorum. Tabi bu durum sadece farelerde gösterilmiş olsa, bir yanı eksik kalırdı. Bu çalışmanın devamı olarak, hafif zihinsel yıkımı olan 20 yaşlıya, 6 ay süreyle egzersiz yapıldıktan sonra kanlarına bakılmış. Clusterin adı verilen proteinin insanlarda da egzersiz sonrası yükseldiği gözlenmiş. Çalışmanın yürütücüsü De Miguel, egzersizin beyin sağlığını koruyucu etkisinin bağlı olduğu proteinlerden birisini keşfetmenin önemli bir adım olduğunu düşünüyor. İleride kimbilir, hafif zihinsel yıkım yaşayanlara hatta belki erken evre Alzheimer hastalarına bile clusterin ya da başka keşfedilecek proteinler uygulanarak pozitif etkisinden faydalanılabilir. Bunların hepsi beyin yaşlanmasını anlamamız ve gerekli önlemleri alabilmemiz açısından birer küçük adım.