İPEK TANIR / cumartesi@aksam.com.tr
Akıllı telefonlarla birlikte dijital dünya hayatımızın merkezinde yer almaya başladı. Yeni nesil bu dünyanın içine doğuyor. Dijital göçmen dediğimiz kırklı yaşlar ve daha üstü kullanıcılar da sosyal medya mecralarında aktif biçimde yer alıyor. Peki dijital ortam konusunda ne kadar bilgili ve bilinçliyiz? Bu noktada toplumda yeterince farkındalık oluştuğunu söylemek zor. Tam da bu yüzden dijital okuryazarlık eğitimleri büyük önem taşıyor. Üç yıldır Şanlıurfa ve civar illerde yaklaşık 10 bin öğrenci ve aileye dijital okuryazarlık ve sosyal medya eğitimleri veren Furkan Çimen ile neden dijital medya konusunda farkındalık oluşturmak gerektiğini konuştuk.
Dijital okuryazarlık nedir? Neden böyle bir eğitime ihtiyaç var?
Dijital okuryazarlık hakkında kaynaklarda farklı tanımlamalara rastlamak mümkündür, American Library Association'a (ALA) göre dijital okuryazarlık, "Hem bilişsel hem de teknik beceriler gerektiren bilgiyi bulmak, değerlendirmek, oluşturmak ve iletmek için bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma yeteneğidir. Özetle dijital okuryazarlık eleştirel düşünmenin ve sosyal katılımın toplamıdır.
Eğitimlerinizde katılımcılara ne tür bilgiler veriyorsunuz? Derslerinizin konu başlıkları neler?
Ben eğitimlerimde standart bir eğitim anlayışı ile ilerlemek yerine daha çok interaktif ilerlemeyi tercih ediyorum. Bunların içinde öncelikle dijital okuryazarlığın konu başlıkları; Eğitimin konu başlıkları; siber güvenlik, siber zorbalık, sosyal medya bağımlılığı, dijitalde veri güvenliği, dijital mahremiyet, Tiktok'un zararları, doğru sosyal medya kullanımı gibi konuları ele alıyorum.
Dijital dünyada çocuklar için ne tür tehlike ve tehditler var? Ebeveynler çocuklarının dijital medya kullanımı konusunda nasıl bir yol izlemeli? Nasıl bir kontrol mekanizması kurulmalı?
Bağımlılık benim en tehlikeli bulduğum konulardan biri; sürekli telefonla ve tabletle oynama isteğinin fazla olması çocuklar için büyük bir tehlike. Bunun yanında siber zorbalık ve dijital zorbalık dediğimiz kavramlar çocuklar üzerinde büyük ölçüde tehdit oluşturuyor, çünkü çocuklar farkında olmadan zorbalığa uğruyor ve sanal yollar ile etki altına giriyor. Burada ailelere büyük pay düşüyor, her ebeveyn çocuklarına öncelikle dijital okuryazarlığı anlatmalı onlarla bu konu hakkında bilgilendirmeler yapmalıdır. Ne izlediklerini ve hangi platformlarda vakit harcadığını özenle takip etmeleri gerekiyor. Çünkü dijital gitgide kontrolünü kaybederek ilerliyor.
Özellikle dijital oyunlar çocuk ve gençlerin algı ve anlam dünyasını nasıl etkiliyor? Oyunlar aracılığıyla çocuklara neler empoze ediliyor?
Oyunlar çocukların bilinçaltına işleyecek etkisi altında bırakacak ve bağımlısı hâline getirecek şekilde tasarlanıyor. Onların bilinçaltında kalıcı bir algı bırakmak için oyun şirketleri algıyı profesyonel bir şekilde yapıyor maalesef. Burada manipülasyona uğrayan çocuklar oyunun etkisinde kalıp saatlerce ekran başında kalkmadan bilinçsizce oynuyorlar.
Örneğin, PUBG oynarken puta tapma diye bir seans var bu seansta çocuklar puta tapıp silah alıyor. Bu tür içeriklerle küçük yaşta çocukların dini ve ahlaki duygularını tahrip ediyorlar.
Son dönemde sanal ebeveynlik furyası ortaya çıktı. Çocukları hedef alan kimi hesaplar çocuklara anne babaları gibi davranarak birtakım yönergeler verip çocuklar üzerinde hakimiyet kuruyorlar. Bu akımların önüne nasıl geçilebilir?
Bu küresel bir sorun, kontrol etmek ve kontrol altına almak güç. Bunun önüne geçebilmek için sosyal ağların denetlenmesi gerekir. Aile içinde ise gerçek ebeveynlerin çocuklarının kimlerle iletişim içinde olduğunu bilmeleri, takip etmeleri çok önemli.
Eğitim verdiğiniz bölge itibariyle sosyal medya kullanımı ve dijital dünyaya ilgi ne durumda? Eğitimlerde size en sık sorulan sorular neler?
Şanlıurfa ve civar illerde eğitimler veriyorum. Bu yıl on bin aile ve gence ulaştım. Genel olarak bilinçsiz medya kullanımı çok fazla. Özellikle ailelerimiz bu konularda yeterince bilgiye sahip değil. Ailelerde bilinç olmadığında çocuklar da bundan nasibini alıyor. Ülkemizde maalesef dijital okuryazarlık oranı çok düşük. Genelde kişisel verilerin güvenliği ve dijital mahremiyet konusunda çok fazla soru alıyorum.
İnsanlar dijital dünyada en çok hangi konuda endişeliler ve bilgi sahibi olmak istiyorlar?
Gizlilik ve mahremiyet konusunda endişe çok fazla eğitimlerimde bu sorulara geniş vakit ayırıyorum. İnsanlar zaten kişisel verilerinin dijital ortamda işlenildiğini biliyor. Ama gündelik hayatta bazı pratik bilgilere ulaşmak için interneti yaygın bir şekilde kullanıyorlar. Özellikle belli bir yaşın üstündeki dijital göçmen dediğimiz kullanıcılar doktora gitmeden evden tedavi yöntemlerini araştırıyorlar. Erkekler arasında Cripto para ve borsa çok fazla merak konusu. Özellikle gençler sosyal medyadan kolayca zengin olmanın yollarını araştırıyor. Dijitalin bizi hep kolaya ittiğini de buradan anlayabiliriz.
Dijital okuryazarlık insanlara hangi konularda farkındalık kazandırıyor?
Dijital okuryazarlık eğitimi bireylerin çok fazla yolla iletişim kurmalarını ve öğrenmelerini sağlar. Sosyal düşünceden eleştirel düşünceye kadar değişen beceriler, bireylerin dijital cihazların anlamlarını yorumlamasına imkân sağlıyor. Bu eğitimi alan kişiler teknoloji ile ilgili daha duyarlı ve bilinçli hareket ediyor. Özellikle özel yaşamında ve insan ilişkilerinde daha dikkatli olmaya çalışıyor, dijital mahremiyetine daha çok dikkat ediyor eğitimden sonra.
Sosyal medya ehliyeti olarak nitelendiriyorum ben dijital okuryazarlık eğitimlerini. Bu eğitimden sonra kişi sosyal medya ehliyetini alıyor ve dijital yaşamına daha bilinçli bir şekilde devam ediyor.
Neden bu eğitimleri vermeye başladınız? Bu alanla ilgili hangi eğitimleri aldınız?
Dijital okur yazarlık eğitimlerine 2019'da üniversitenin birinci yılında başladım. Dijital ve sosyal medya ile ilgili çeşitli eğitim, seminer ve projeye katıldım. 2021'de çektiğimiz kısa, film derece aldı ve bu beni daha çok motive etti. Daha sonra binlerce gence ulaştım.
Eğitim vermeyi, insanlara fayda sunmayı, bilgilerimi pekiştirmeyi seviyorum.