Dünyada yaşlı istismarı tahmin edilenden daha fazla

Yaşlı istismarı denince aklınıza neler geliyor? Televizyonlarda gördüğünüz yaşlıya şiddet haberleri sadece buz dağının su üstünde görünen tarafı. En kolay saptanabilen istismar da fiziksel şiddet. Çünkü çok aşikâr. 15 Haziran Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günüydü. Yaşlıların fiziksel ve zihinsel güçsüzlüklerinin onları istismara açık hale getirdiği fark edilince, konuya dikkat çekmek için 2006 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından böyle bir gün belirleniyor.

Yapılan araştırmalarda yaşlı istismarı oranı 1/6 iken demans hastası yaşlılarda istismar oranı 2/3 olduğu belirlenmiş. Bu, oldukça yüksek bir oran. 18 yıldır sadece demans hastası değerlendirmiş bir nöroloji hekimi olarak şahit olduklarım oldukça ağırdı. Sıklıkla istismarı yapanlar hastanın kendi yakınlarıdır. Bazıları bunun farkında bile değildir. Çok bunalmış ve sıkılmış olduğunu o nedenle böyle davrandığını, kendi yaptığını kısmen doğru bulduğunu ifade eder. Bu konuda bir şeyler yapmamız gerektiğini sürekli dile getirmeye çalıştım. Ülkemizde durum biraz daha farklı. Kültürel alt yapımız dolayısıyla yaşlılarımız bizim kutsalımız olduğundan bu konuyu gündeme getirmeye çekiniyoruz. Çünkü varlığına inanmakta bile zorlanıyoruz. Ama maalesef bizde de istismar edilen yaşlıların sayısı az değil. Bu konuda daha fazla çalışma yapılmalı. Bilirkişilerden oluşan bilgilendirici/önleyici tedbirler konusunda yardımcı olabilecek bir komisyon oluşturulmalı diye düşünüyorum. Çünkü bu konuda örnek ve öncü olacak bir ülke varsa o da Türkiye’dir. Peki o halde yaşlı istismarı tanımına nelerin dahil olduğuna bir göz atalım. Kabaca başlıklar halinde ele alırsak

• Fiziksel istismar

• Duygusal/psikolojik istismar

• Cinsel istismar

• İhmal

• Ekonomik istismar

• Sağlık hizmeti ihmali

Fiziksel istismar: Birçoğunuzun bildiği gibi yaşlıya vurma, canını yakma gibi eylemleri içerdiği gibi, yaşlıya sırf kendi rahatı için gereksiz ilaç verme ya da cezalandırma gibi eylemleri de içerir. Tespiti daha kolaydır. Yaşlının vücudundaki morluklar ya da komşuların duyacağı sesler ile kolayca anlaşılır. Haberlerde gördüklerimiz genellikle bunlardır.

EKONOMİKTEN SAĞLIK İSTİSMARINA

Duygusal/psikolojik istismar: Bağırma, tehdit etme, dalga geçme, düzenli olarak suçlamalarda bulunma, günah keçisi ilan etme, ihmal etme, arkadaşlarından ve çevresinden izole etme gibi eylemleri içerir. Özellikle demans hastalarının yakınları bu istismarı çok yaparlar. Söyledikleri sözleri ciddiye almazlar, dalga geçer tarzda yanıtlar verip şaka yaptıklarını sanırlar. Hastaları anlatılanı anlamayınca bağırırlar. Evde yalnız bırakırlar. Bunların hepsi yaşlı istismarına girer. Tek başına demans hastasına bakmak mümkün değildir. Bakanın da psikolojisini etkiler. Mutlaka yardım gerekir. Kişinin kendisi bunlardan birisini yaptığını hissediyorsa mutlaka yardım talep etmelidir. Çünkü kendisi de fark edemeyebilir.

Cinsel istismar: Yaşlının isteği dışında ondan cinsel anlamda fayda elde etmek ya da istememesine rağmen zorla kıyafetlerini çıkarmasını istemek. Bazen alt değişirken fark etmeden bunu yapan demans hasta yakınları olabiliyor. Hastanın mahremiyetine önem vermek gerekir. Görünmesinden rahatsız olduğu bölgeler örtülmeli ve isteği doğrultusunda hareket edilmelidir.

İhmal: Yaşlının fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının ihmal edilmesi

Ekonomik istismar: Yaşlının parasını gereksiz ve kendi ihtiyaçları dışında kullanma

Sağlık hizmeti istismarı: Yaşlının ihtiyacı olan sağlık hizmetinden mahrum bırakılması. Ülkemizde devletin sağladığı sağlık hizmeti sayesinde bu anlamda büyük sıkıntı yok ama aileler yaşlıyı hastaneye götürmekte üşenip ihmal edebiliyorlar. Birçok Avrupa ülkesi ve ABD’de de sağlık hizmeti çok pahalı olduğundan bu ihmal sık yaşanıyor.