MERVE YILMAZ ORUÇ / merve.oruc@aksam.com.tr
Doğal afetler insanların belkide karşısında çaresiz kaldığı en büyük sorunlardan biri. Son yıllarda ülkemizde çokça yaşanmaya başlayan sel, yangın, heyelan felaketleri yanı sıra bir deprem gerçekliği ile de hep karşı karşıya olduk. Yıkıcı birçok deprem yaşamış bir ülke olarak bu tehdit her zaman devam ediyor. Deprem tespitleri konusunda çeşitli ülkelerde erken uyarı sistemleri ile ilgili birçok çalışma yapılıyor. Bu konuda heyecan verici bir proje geliştiren EDİS Kurucu Ortağı ve Ceo'su Ali Emre Şen, deprem gibi doğal afetlerin oluşumu esnasında ileri teknoloji ile afetin yerinde tespit edilmesi ve afet öncesi bölgeye uyarı gönderme ve otonom tedbir alma sistemleri olan EDİS'i anlattı. Şu anda sadece deprem ile ilgili uyarılarda bulunan sistemin diğer doğal afetlerle alakalı çalışmaları da sürüyor.
Apti, Hubbox, Sentez ve SeismicAlYer Radar Sistemleri tarafından kurulan EDİS aslında mobil bir uygulama. Bu uygulamadan yararlanmak isteyenler oturdukları evlere, binalara EdisBox'ları takarak ve telefonlarına bunlarla ilgili uygulamayı indirerek bu hizmetten yararlanabiliyor. "Uygulamayı geliştirirken ana hedefimizi insan faydasına odaklanma ve depremin yerini tespit edip önlem almak üzerine oluşturduk. Afetlerdeki zarardan kaçınarak, kazanım sürelerini maksimuma çekip bu alanla alakalı faydayı kullanıcılara sağlamaya çalışıyoruz." diyen Şen şöyle devam etti: "Bu uygulamaya insanlar kolaylıkla ulaşabilir ve otomasyonu kurup evlerinde cihazı rahatlıkla kullanabilirler. Mobil app destekli olması uygulamanın temelinin öğrenilmesinde ve kişilerin bilinçlenmesinde en önemli basamak."
HEDEFİMİZ ÖNLEM ALMAK
Sistemin nasıl işlediğinden bahseden Şen şunları anlattı: "Sistemimiz EdisBox cihazımız sayesinde uygun merkezi alanlara yerleştiriliyor tıpkı bir radar gibi. Bu yerleştirilen cihazlar yaklaşık 100 km çap alanı kapsıyor. Kapsadığı alana gelen ve kapsadığı alanın bulunduğu yerdeki deprem sinyallerini tespit edebilecek şekilde geliştirildi. Afet anında uygulamanın çalışmasında öncelikle ihtiyacımız olan sağlam ve dayanıklı kablolu bir internet bağlantısı. Kişiler blok, apartman veya konutları için EdisBox almayı düşünüyorlarsa montaj yapılacak alana kablolu internet altyapısının kurulu olması gerekiyor. Apti uygulamamız alt tabanlı olan sistemimiz, binaya veya evlerin içerisine yerleştirilen EdisBox'larıyla entegre olan uygulamayı cep telefonlarına indirmek zorunda. Mobil app ve cihaz kurulumu gerçekleştikten sonra kişiler, uygulamanın açılışında olan AFAD iş birliği ile gerçekleştirdiğimiz afet eğitim videolarını izlemeliler. Bu eğitimi vermemizin nedeni kullanıcılarda deprem bilinci oluşturmak ve tedbir almaları konusunda bilgilendirmek. Deprem dalgalarının yayıldığı andan itibaren cihazlarımız bu dalga titreşimlerini tespit ederek kullanıcıların cep telefonlarında siren çalmaya başlıyor. Kişiler afeti öğrendikleri an gerekli tedbirleri alırken, o esnada yaşanan depremde binalarla entegre cihazımız asansör, elektrik, doğalgaz gibi tehlikeli koşul yaratabilecek yerleri devre dışı bırakabiliyor. Kısaca ne kadar sistem varsa afet anında tehlikeye açık olmaması için kapatabiliyor. Biçim olarak EdisBox'larımız, tıpkı sigorta kutusuna benzer bir boyutta evlerin içinde sigorta kutularına veya apartman giriş çıkışlarında uygun yerlere konumlandırılabiliyor. Uygulamamızın temel algoritması bu şekilde işliyor. Sistemimiz deprem yönü şiddetini tek seferde alıyor ve hız tespitini anında sonuca ulaştırıyor. Şu an mevcut sistemimizde ev hasar tespit durumlarını da görebiliyor. Afet gelmeden önce uyarı veriyoruz ama diğer önemli nokta da ortam güvenlik tedbirlerinin alınması konusu. Kişiler bulunduğu yerin ne kadar hazırlıklı olduğunu da EDİS uygulamamız sayesinde öğreniyor. Bunların yanında deprem kitlerimizde var, bu kitleri de bu cihazların olduğu yerlere ulaştıracağız ki deprem anında herkes hazır olabilsin."
İZMİR DEPREMİNİN SİNYALİNİ ALDIK
Sistemle ilgili farklı bölgelerde deneme testleri yaptıklarını aktaran Şen, "2019 senesinde Muğla Milas'taki 8 bloklu 8 istasyonlu bir site olan Hazarkent istasyonunda başlattığımız denemelerimiz, deprem araştırma alanında duayen profesörlerimizin ve bizlerin girişimiyle resmi olarak başladı. Günümüz teknolojisi ile entegre deprem takip istasyonlarımız bu alanda kuruluydu. Buradaki 14 aylık gözlemlerin ve çalışmaların olumlu sonuçlanmasının ardından İzmir bölgesine gittik. İzmir'de iki adet istasyon kurduktan sonra 2020 yılında ciddi derecede yıkıcı etki yaratan İzmir depreminin de sinyalleri burada aldık. Artık bu projemizi herkesle paylaşma vaktimizin geldiğini ve günümüz teknolojisinde bunları yapmanın mümkün olduğunu göstermek istedik."