Cumalıkızık, Bursa’nın Nilüfer İlçesi’ne bağlı bir köy. Uludağ’ın eteklerindeki 5 kızık köyünden biri. Uludağ’ın dik eteklerle vadilerin arasında kalan yöre köylerine bu konumlarından dolayı ‘kızık’ adı verilmiş ama diğer taraftan da kızık adının, Oğuz Kaan destanına göre bir anlamı daha var; Oğuzların 24 boyundan biri olan Bozoklar kolundan Oğuz Kağan’ın oğlu Yıldız Han’ın soyundan geldikleri kabul edilir. Kızık ‘ciddi ve kuvvetli’ anlamına geliyormuş. Kızık köyleri İç Anadolu’dan Bursa’ya gelen İpek Yolu kenarında sıralanmış. Uludağ’ın eteğinde 5 kızık köyü var. Cumalıkızık, Değirmenlikızık, Derekızık, Hamamlıkızık, Fidyekızık.
UNESCO LİSTESİNDE
Cumalıkızık, bir Osmanlı vakıf köyü. Anadolu’ nun Türkleşmesinde önemli bir boy. 700 yıllık bir geçmişi var, 2014 Yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alınmış. 270 kadar ev bulunuyor ama şuan sadece 180’i restorasyonla kullanmaya elverişli hale getirilmiş. Cumalıkızık evlerinin yapımında taş, ağaç ve kerpiç kullanılır. Ünlü ‘Cumalıkızık evleri’ iki- üç katlı. Üst katlardaki pencereler kafesli veya cumbalı. Ana giriş kapılarındaki kulplar ve tokmaklar dövme demirden yapılır. Evler sarı, beyaz, mavi, mor renklere boyalı. Evlerin arasında kaldırımsız, taş döşeli, çok dar sokaklar bulunur. Evler ağırlıklı olarak mavi ve tonlarında yer yer beyaz ve sarı renklerle boyalıdır. Sokaklar çok dar hatta dünyanın en küçük sokaklarından biri olan ve genişliği sadece 60 cm olan Cin darlığı sokağı da bu köydedir. Yerler taş döşemedir. Köyde kaldırım yok. Bu taşlar öyle dizayn edilmiş ki bir eğim sayesinde Uludağ’ın eriyen karları yavaşça süzülüp köyün üst tarafından merkeze doğru yavaş yavaş süzülür.
NERELER GEZİLEBİLİR?
Köyün camisi, caminin yanındaki Zekiye Hatun Çeşmesi ve tek kubbeli hamamı Osmanlı devrinden kalma. Köyün meydanında geçmişten kalma eşyaların sergilendiği Cumalıkızık Etnografya Müzesi var. Köyde, haziran ayında ise ‘Ahududu Şenliği’ yapılıyor.
NE YENİR, NE İÇİLİR?
Köyde elde açılmış köy peynirli gözleme yapan kafe-evler, salçalı köy ekmekleri tadabileceğiniz, tarihi dokuda kahvaltı edebileceğiniz avlular, 40 yıldır macun satan macuncu, tadıp beğendiğiniz lezzetleri alabileceğiniz köy tezgahları, kahve içebileceğiniz köy kahvehanesi bulunuyor. Dağdan gelen yeni toplanmış çilekler de tadabilirsiniz.
KÖY KADINLARI DERNEĞİ
Saitabat, ‘Türkiye’nin İlk Köy Kadınları Derneği’nin kurulduğu yer. Saitabat Köyü Kadınları Dayanışma Derneği, 2002 yılında kurulmuş. Kurulma amacı, çoğu ilkokul mezunu olan, evinde çocuk bakmakla yetinmek istemeyen, evlerinin bütçesine katkıda bulunmak isteyen kadınların bir araya gelip, hem iş, hem de sosyal yaşam içinde var olmak istemeleri. Yola 9 kişi başlamışlar, zamanla bütün köy kadınları bu harekete dahil olmuş.
Kadınlar sadece ekonomik özgürlükleri için hedeflememiş, kentten köylere doğru hızlıca yayılan bireysellik dalgasına kapılmak yerine imece ve dayanışma ruhunu tekrar canlandırmak istemişler. Hep beraber çalışıp, aile bütçelerine katkıda bulunmakla yetinmemiş bunun yanın da yardıma muhtaç insanlara yardım edip, kendi kabuklarından çıkıp birçok başarıya imza atmışlar. Başarıları sınırları aşmış, Hollanda Sosyal işler ve İstihdam Bakanlığı tarafından örnek dernek olarak seçilmişler. Geleneksel Hıdırellez Şenlikleri, Dünya Kadınlar Günü, Reçel ve Salça şölenleri, Huzurevi gezileri gibi, birçok etkinlik düzenliyorlar.
Derneklerine ait bir web sayfaları var: http://www.saitabatkkdd.org/ Bu sayfa üzerinden dernek tanıtım faaliyetlerini yapıyorlar ve imece usulü kendi yaptıkları doğal, lezzetli reçel çeşitleri, tarhana, salça, mantı, zeytin, silor gibi kendi ürettikleri ürünlerini satıyorlar. Siz gidemezseniz ürünler size geliyor. Saitabat Köyü içinde kadınların kendi işlettikleri köy evi konseptinde bir restoran bulunuyor. Kahvaltılarıyla meşhur bir yer; ‘Sultan Annelerden köy kahvaltısı.’ Halis cevizli ekmek ve köy kahvaltısı aynı anneniz hazırlamış gibi. Çocukluğunuza doğru yol alırken bir yandan da çayınızı yudumluyorsunuz.
ULAŞIMI ÇOK KOLAY
İstanbul’dan arabanızla gidecekseniz Anadolu yakasına 140 km, Bursa merkeze ise sadece 10 km. Ankara-Bursa arası ise yaklaşık 390 km. Aracınız yoksa Bursa merkeze ulaştıktan sonra Nilüfer Belediyesi’nin minibüslerinden Cumalıkızık minibüslerine binmeniz yeterli ya da metroyla Kent Meydanı’na oradan da Cumalıkızık dolmuşlara bineceksiniz. Bu dolmuşlar Cumalıkızık’a kadar götürüyor.
ZEKİ GÜMÜŞ