Beynimiz duygularımızı nasıl kontrol eder?

Bugün size beynimizin çok özel bir alanından bahsedeceğim; anterior singulat korteks. Yazının devamında bu bölge için ACC diyeceğim. Aslında bu bölgenin işlevlerini tek bir yazıda anlatmak çok zor. Ben sadece birkaçından bahsedeceğim. Singulat korteks beynin iç-orta kısmında bulunur. ACC ise onun ön bölgesidir. ACC'de kendi içinde ön ve arka diye iki kısma ayrılır. İki alanın fonksiyonları başkadır. Daha önde kalan bölgesi beynimizin ilkel alanları/pür duygularımızla ilişkili olan amigdala, ağrıdan sorumlu talamus, hafızadan sorumlu hipokampuslarla bağlantıdadır. Arka bölümü ise duyguların düzenlenmesinde büyük önemi olan, beynin mantık yürütmeden sorumlu en gelişmiş bölgesi prefrontal korteksle bağlantıdadır. Bu bölge hata kontrol-davranış düzenleme merkezi gibi çalışır. Duygularımızı mantığımızla birleştirerek ince ayarı sağlar. Yapılan davranışın hatalı olduğunu düşündüğünde prefrontal korteksle olan bağlantılar devreye girer, oradan geri bildirimler alır ve davranışı düzeltir. Bu durum davranışın planlanması sırasında olabilir-ki bu daha kontrollü olmayı gerektirir- ya da hata yapıldıktan sonra devreye girip doğru davranışı bulmaya çalışır. Bu devrenin ne kadar iyi çalıştığı, aynı zamanda sizin duygularınız üzerindeki kontrolünüzü de belirliyor. Bu bölge genel olarak kadınlarda erkeklerden daha gelişmiş, hacim olarak da daha büyük. Erkeklerde de amigdala hacim olarak genellikle daha büyük.

KADINLAR DUYGULARINI DAHA İYİ KONTROL EDEBİLİYOR

Kadınların prefrontal bağlantıları daha gelişmiş olduğundan aslında duygu kontrolleri sanılanın aksine erkeklere göre daha iyi. Bu nedenle erkekler daha kolay agresyon gösterebiliyorlar. Ama bunun da çaresi var. Bu hiçbir zaman agresyona bahane değil. Çünkü beyin çok kolay eğitilebilen ve sürekli kendini yenileyen bir yapı. Duygu kontrolünü sağlamak yani prefrontal alanın devreye girmesini kolaylaştırmak için birkaç dakika beklemek gerekiyor. Yani çok yoğun duygular yaşadığımızda-bu kızgınlık ya da kırgınlık olabilir- eyleme geçmeden önce birkaç dakika beklemek lâzım. Beklemediğimizde prefrontal alanın devreye girmeye vakti olmayacak ve beynin ilkel alanlarının verdiği tepkiler ortaya çıkacaktır.

Eskilerin 'öfkeyle kalkan zararla oturur' atasözü, sanki prefrontal alan fonksiyonunu bilerek söylenmiş kadar doğru. ACC duygular aracılığıyla öğrenmeyi de sağlıyor. Geçmiş duygusal tecrübelerimiz temel bellek alanımız olan hipokampuslarda depolanıyor. Böylelikle bir süre sonra geniş bir arşiv oluşuyor. Beyin bu arşivi değerlendirmeden geçirip belli bazı sonuçlara varıyor. Buna da tecrübe deniyor. Aynı zamanda ACC, başka bir beyin bölgesi olan insula ile beraber halk arasında 6. his olarak bilinen geleceği bir noktaya kadar tahmin edebilmeyi gerçekleştiriyor. Bu da yine geçmiş tecrübeler doğrultusunda gerçekleşen bir fonksiyon. Kadınlarda insula da daha gelişmiş olduğundan 6. his olarak adlandırılan durum kadınlarda daha baskın. Aslında bu aynı zamanda duyguları okuyabilme ile ilişkili ve yine aynı bölgenin fonksiyonudur. Örneğin eşinin hareketlerinden, tepkilerinden, yüz ifadesinden, değişen mimiklerinden o gün başına can sıkıcı bir olay geldiğini ya da aldatıldığını hissedebilir. İnsula olarak adlandırılan beyin bölgesinin olağanüstü fonksiyonları da ayrı bir yazı konusu olsun.