Beyne zarar veren yiyecekler

Farkında olmadan beynimize zarar veren pek çok yiyecek tüketiyoruz. Ama önce beynimiz için etkisi bilimsel olarak kanıtlanmış, beyin yaşlanmasını geciktiren, zihinsel performansı artıran Akdeniz diyetinden kısaca bahsedeyim. Diyet dediğime bakmayın, Akdeniz tipi beslenme modelinden bahsediyorum. Yeşil sebzenin ve meyvenin bolca bulunduğu, et olarak yoğunlukta balık, kuru baklagiller, ceviz, zeytinyağının esas olduğu beslenme modeli. Yapılan bilimsel çalışmalar Akdeniz tipi beslenme modelinin beyin sağlığı için en doğrusu olduğunu gösteriyor. Bugün etraflıca bahsedeceğim konu ise beynimize zarar veren besinler. Bakın faydası olmayan besinler demiyorum, zarar veren yani beynimizde inflamasyon (yangı) oluşturan yiyecek ve içeceklerden bahsedeceğim.

Rafine (işlenmiş karbonhidratlar): Doğada bulunmayan şeker ve nişasta formlarıdır. Örneğin lifli ve besleyici kısmı alınmış buğdaydan yapılan beyaz un, yüksek früktozlu mısır şurubu gibi. Bu gıdaların glisemik indeksi yüksektir. Yani yemekten sonra ani şeker yükselmesine neden olurlar. Ekmek, makarna, tatlıların çoğu işlenmiş karbonhidratlardan yapılır. Yapılan çalışmalarda rafine karbonhidratlardan zengin beslenenlerin beyninde hafızadan temel olarak sorumlu olan hipokampus alanlarında inflamasyon gözlenmiş. Hatta başka bir çalışmada karbonhidrattan zengin beslenen 7-8 yaş çocuklarında diğer yaşıtlarına göre nonverbal zeka skorlarında düşüş görülmüş. Nonverbal zeka, zekanın bilgiyi işleme ve algılama gibi kısımlarını içeren kısmıdır.

ABUR CUBUR YİYECEKLERİN BEYNİMİZE ETKİSİ NEDİR?

Şekerli içecekler: Bu gruba dahil olan içecekler hazır satılan meyve suları ve gazlı içeceklerdir. Ortalama bir oran verecek olursak bu içeceklerin içerisindeki şekerin yaklaşık yüzde 55’i früktoz, yüzde 45’i glikozdur. Beyin hücrelerinde insülin direncini artırarak hafızayı zayıflatıp öğrenmeyi zorlaştırırlar.

İşlenmiş gıdalar: İşlenmiş gıdalar genellikle dışarıdan hazır aldığımız paketli yiyecekler. Bunların içerisinde yüksek oranda şeker, tuz ve doymuş yağ var. Yapılan bir çalışmada işlenmiş gıdaların beyin doku hasarına neden olduğu ve kan-beyin bariyerini bozduğuna dair bulgular elde edilmiş. Kan-beyin bariyeri zararlı maddelerin kandan beyine geçişini engeller. Bu bariyerin bozulması, beynimize zararlı maddelerin geçişi ve beyin hücre hasarı ile sonuçlanır.

Doymuş yağlar: Margarin gibi endüstriyel olarak işlenmiş doymuş yağlar en çok zarar verenler. Yapılan çalışmalarda doymuş yağların hafızayı zayıflattığı, beyinde küçülmeye neden olduğuna dair bulgular elde edilmiş. Özellikle işlenmiş gıdalarda kullanılan yağlar en tehlikelileri.

Abur cubur yiyeceklerin içerisinde yukarıda bahsedilenlerin hemen hepsi var. Ama yine de ayrı bir başlık olarak yazmak istedim. Çünkü beyninize yaptığı etkileri bilseniz bir daha elinizi sürmek dahi istemezsiniz. Bu yiyecekler beyindeki ödül mekanizmasını tetiklerler. Yani her yediğinizde dopamin salgılanır ve tekrar tekrar istersiniz. Bir tür bağımlılık oluştururlar ve yedikçe daha fazla yersiniz. Bağımlılık geliştikten sonra döngüyü kırmak çok zor hale gelir. Normalde dürtüsel davranmamızı engelleyen beyin alanlarının gelişimi 20’li yaşlara kadar devam eder. Eğer çocuk ve ergen yaşta abur cubur bağımlılığı geliştirirsek bu alanların gelişimi ile ilgili de bir aksama olabilir. Bireyler daha dürtüsel ve agresif hale gelirler. Yeni beyin hücrelerinin gelişimi yavaşlar. Yine yukarıda bahsettiğimiz gibi öğrenme kapasitesi azalır.