DR. SEVDA SARIKAYA / sevda.sarikaya@stargazete.com
Alzheimer ve diğer tür demans hasta yakınlarından en sık duyduğum sorulardan birkaçı bu konuyla ilgili. 'Hastamla beraber tatile gitmek istiyorum, neler yapmalıyım?' bu soruların başında geliyor. Aslında birçok soruyu da tatil dönüşlerinde duyuyorum. Çünkü tatilde ciddi sıkıntılar yaşayarak dönen hasta yakınları, neyi yanlış yaptıklarını öğrenmek istiyorlar.
Öncelikle belirtmek gerekir ki hastalarda yer değişikliği istediğimiz bir şey değildir. Özellikle otel tatilleri çok sıkıntılı geçebilir. Oteller hastaları tedirgin edebilen ortamlardır. Etraflarında bir sürü tanımadığı kişiyle birlikte, her sabah yabancı olduğu bir odada uyanmak kafalarını iyice karıştıracaktır. Bir de kalış süresinin kısa olması, hastayı negatif etkileyen bir durumdur. Bunun nedeni ise yeni bir yere adaptasyon sürelerinin uzun olmasıdır. Bir yere tam adapte olabilmesi bir ayı alabilir. O yüzden otel tatilleri en kötü etkileyen tatil türleridir. Eskiden bildiği, yıllardır her sene birkaç ay süreyle kaldığı yazlık evler için durum daha farklıdır. Düzen korunduğu sürece hasta daha az etkilenecektir. Yine de evre ilerledikçe dikkatli olunmalıdır. O zaman bildiği yerler bile olsa kötü etkilenebilirler.
Kısa süreli peş peşe birçok yerde kalışlar, hastayı çok daha kötü etkilemektedir. Henüz bir yere zihni adapte olamamışken başka bir yere gitmesi kafasını iyice karıştıracaktır.
O halde ne yapmalıdır, maddeleştirerek sıralarsak;
Hasta erken evre ise çok dikkatli davranarak tatil planı yapabilirsiniz ama orta ve ileri evre ise bir zorunluluk yoksa genellikle tatil önermiyoruz.
Gidilecek tatil mekânı mümkünse hastanın yıllardır gittiği yazlığı ya da çok iyi bildiği bir yer olmalıdır. Otel tatillerini pek tavsiye etmiyoruz.
Yazlığına gittiğinde kalış süresi bir aydan kısa olmamalıdır. Hastaların alıştığı sistem genellikle yazlıklarında 3-4 ay ya da bazen 6 ay kalıp sonra kışın oturdukları eve geçmek şeklindedir. Bu sistem aynen devam ettirilebilir.
Yazın eş, dost akraba düğünlerine giderken mümkünse hastaları götürmemek gerekir. Başka şehirlerde birkaç gün kalacak şeklinde düğüne giden hastalar döndüklerinde sıkıntı yaşamaktadırlar. Düğün ortamı genellikle kalabalık ve karışık olduğundan dolayı bundan kötü etkilenirler.
Alıştıkları eşyaları mutlaka yanınıza almanızı tavsiye ediyoruz. Kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olacaktır.
Günlük planını aynı şekilde sürdürmeye özen gösterin. Kalkma saati, kahvaltı ve diğer öğünlerinin saati, gün içi yaptığı aktiviteler aynı düzeninde devam etmeli. Bu yapıldığında, adaptasyonu daha kolay olacaktır.
Yine de tatil gidiş ve dönüşleri hastasına göre süresi değişmekle birlikte sıkıntı yaşama ihtimalini baştan kabul etmeli ve kendinizi buna hazırlamalısınız.
Alzheimer ve diğer tür demans hasta yakınlarının doğru olduğunu düşündüğü ama aslında oldukça yanlış olan yaygın bir inanış da; hasta olan kişi için hava değişikliği yapmanın iyi geleceğini düşünüp bir yerlere götürmek istemeleridir. Yıllardır demans hastaları üzerine çalışan bir nöroloji uzmanı olarak çok net biş şekilde söyleyebilirim ki; demans hastalarına hava değişimi denilen durum İYİ GELMEZ, hatta kötüleştirir. O yüzden mümkünse yer değiştirecek durumlardan kaçınınız.