GÜLCAN TEZCAN / gulcantezcann@gmail.com
Milli Mücadele'de önemli rol oynayan Sebilürreşad dergisi İstiklâl Marşı'nın 100. yılı dolayısıyla hazırlanan özel sayısı ile okur karşısında. Milli şairimiz Mehmet Akif Ersoy'un Eşref Edib Fergan ile çıkardığı Sebilürreşad dergisi 100 yıl sonra yine TBMM himayesinde yayınlandı. Asırlık derginin genel yayın yönetmeni Fatih Bayhan ile İstiklâl Marşı'nın 100. yılında Sebilürreşad'ı ve bu yıla özel projelerini konuştuk.
Sebilürreşad dergisi İstiklal Marşı yılında özel bir sayı ile çıktı. Bu sayı ne anlam ifade ediyor?
Mehmet Akif Ersoy ile Eşref Edib Fergan'ın çıkardığı Sebilürreşad dergisinin Milli Mücadele döneminde Büyük Millet Meclisi tarafından basımı sağlanarak cephelere gönderilmişti. Mustafa Kemal Paşa Milli Mücadele'ye destek olması için bizzat Mehmet Akif'i Ankara'ya davet etmiş sonrasında da Sebilürreşad'ın çıkarılması için talimat vermiştir. Meclisimiz o dönem Sebilürreşad'ı sahiplenerek cephelere dağıtımını sağlanmıştır. Dergi Anadolu'nun birçok yerine ulaşarak millete manevi güç vermiştir. Akif'i "Hareket-i Milliye'nin Manevi önderi" olarak telakki eden bu gelişmeler, onun fiilen de manevi önderliğini tescil etmiştir. 100 yıldır bu topraklarda bağımsızlığımızın sembolü İstiklâl Marşımızı bayrağımızın gölgesi altında gür sada ile okuyabiliyorsak bunu o gün cepheden siyasete, kültürden tarlaya çalışan herkese borçluyuz Akif, milletimizin ortak değeridir. Dergisi Sebilürreşad ise o günlerde İstanbul'dan Anadolu'ya yayın merkezini taşıyan tek dergidir. İstiklal Marşı'nın 100.yılında, yine yüce Meclisimiz Sebilürreşad'ı sahiplenerek ve Milli Mücadele dönemini de hatırlatarak Sebilürreşad'ın Mart 2021 "İstiklal" özel sayısının çıkmasına katkı sunmuştur. 100 yıl önce Meclis matbaasında baskısı gerçekleştirilen Sebilürreşad'ın 1062. özel sayısı da TBMM Basımevi'nde basılmıştır. Bunu manevi anlamı şudur; 100 yıl önce bu "Büyük Millet Meclisi" hangi ruh ve esasla kurulduysa ve Sebilürreşad'ı o ruh ve esasın dili, gücü, sesi kabul ettiyse 100 yıl sonrada yine TBMM Sebilürreşad'la buluştu ve Sebilürreşad'ın Akif'le yoğrulan ruh ve gönül ikliminden ses verdi.
Meclis başkanının himayelerinde yayınlanması için neler söylersiniz?
Öncelikle İstiklal'in 100.yılına özel dosya ile çıkan Sebilürreşad'ın baskısının gerçekleştirilmesinde büyük emeği olan TBMM Başkanı Sayın Prof. Dr. Mustafa Şentop beyefendiye Sebilürreşad adına Mehmet Akif Ersoy'un ailesi adına teşekkür ediyorum. Meclis Başkanımız Sayın Şentop'un öncülüğüyle Sebilürreşad'ın TBMM himayesinde çıkması tarihi bir sahnenin yeniden canlandırılmasına neden olmuştur. Bu yolla da TBMM'nin her daim Mehmet Akif Ersoy'a sahip çıkacağını da anlamış oluyoruz. Biliyorsunuz, Akif Milli Şairimiz, İslam Şairi ve Milletvekili idi. Bütün bunları yaparken de Sebilürreşad'ın başyazarıydı. Meclis Sebilürreşad'ın özel sayısının çıkmasına katkı sunmuş ve böylelikle de Mehmet Akif'in mirasına sahip çıkmıştır.
Bu anıt sayıda öne çıkan fikirler neler? Hangi isimler katkıda bulundu dergiye?
Bu özel sayının ana temasını istiklal olarak belirledik. Her alanda İstiklal'i, marşın hikâyesini merkeze alarak kaleme aldı yazarlarımız. Böylelikle arşivlik bir sayı oluştu. Meclis Başkanımız Mustafa Şentop Beyefendi "Şiirden Bayrak: İstiklâl Marşı" başlığıyla, Mehmet Akif Ersoy'un torunu Selma Ersoy Argon Hanımefendi de "İstiklal'in Yolunda" başlıklı yazılarıyla önemli mesajlar verdiler. Ben de "Nasrullah Kürsü'sünde İstiklal daveti!" başlıklı yazımla katkı sunmaya çalışırken, birbirinden değerli 41 yazarımız kıymetli metinler kaleme aldı. Bu arada Sebilürreşad yayın tarihinde ilk defa renkli çıkarken, İstiklal'in 100.yılında derginin sayfa sayısı da 100 oldu.
İstiklal Marşımız 41 mısradan oluşmaktadır ve Sebilürreşad'ın bu sayısında 41 yazar yer aldı. Derginin 100 sayfa olması ve 41 yazarın bir araya gelmesi tamamen tevafuktur. Böyle bir hesaplama yoluna gitmedik. Derginin tasarımı bittiğinde fark ettik 100 sayfada 41 yazarı. Milli Mücadele dönemindeki kadınlarımızı da anmış olduk. Kadınlar hakkında Fatma Türk Toksoy ve Gülsen Saray hanımefendiler kıymetli yazılar kaleme aldılar. Taha Akyol "Âkif'in Gözünde İstibdat ve Hürriyet" başlıklı yazısında Akif'in şiirlerini değerlendirme yoluna giderken, Lütfi Bergen "İsmet Özel'in İstiklal Yürüyüşü: Bir İdeoloji-Bir Dua" başlıklı metninde, yüz yıl önceki Sebilürreşad üzerinden Türk milleti ve İslam toplumu üstüne değerlendirmelerde bulundu. Mehmet Poyraz'ın "Ümmetin İstiklali İçin Akif Berlin'de", Yasin Aktay'ın "Asım'ın Nesli Berlin'de Ne Arar?", İsmail Mansur Özdemir'in "İstiklal Hikâyemizin Bir Parçası: Türkistan" başlıklı yazıları Mehmet Akif'i ve İstiklal vurgusunu Türkiye dışından gösterme gayretindedir. Mehmet Akif'in Antalya günlerini Mahmut Öz kaleme alırken, Çankırı günlerini de Şükrü Altın yazdı. Ali K. Metin "İmkânsız Millet, İmkânsız Akif veya Hadi Yeni Baştan" başlıklı metninde yeni değerlendirmelerde bulunurken Mehmet Mazak Akif'in şehirlerinden bahsetti. Oğuz Afşar, Ahmet Belada, Nizameddin Duran, Ayten Dirier, Metin Önal Mengüşoğlu, Levent Ağaoğlu, İhsan Açık, Meral Bozoğlu, Mehmet Serhat Bıçak, Mustafa Özçelik, Cağfer Karadaş, Süleyman Arslan, Yusuf Dinç, Erdal Noyan, Muhammet Ali Asar, Necmettin Çalışkan, Mehmet Barca, İlhan Genç, Abdurrahman Şen, Muhammed Işık, İbrahim Demirkan, Bestami Yazgan, Abdurrahim Zararsız, Esra Ballım, Selimcan Yelseli, Halit Yıldırım, Mehmet Kahraman ve Osman Aktaş.
Sebilürreşad Milli mücadelede çok önemli misyona sahipti. Yeniden yayınına ne zaman başladınız?
14 Ağustos 1908 tarihinde Mehmet Âkif Ersoy'un başyazarlığında, Eşref Edib Fergan'ın imtiyaz sahipliğinde Sırat-ı Müstakim adıyla çıkarılmaya başlanan ve daha sonra yayın hayatına "Sebilürreşad" adını alarak devam eden dergi belirli dönemlerde gerek kağıt yokluğundan gerekse işgalcilerin sansürlerinden dolayı kesintiye uğramış. 1925'den 1948 yılına kadar 22 yıllık bir dönem var, sonra yeniden yayına başlıyor. Ancak bu kez Akif yok. Eşref Edip yolculuğu sürdürüyor 1966'ya kadar. Yaşlılık ve maddi zorluklardan dolayı o yıl dergi kapanıyor. Ancak Eşref Edip beyin vasiyet gibi bir sözü var; "Bir gün Sebilürreşad yeniden yayınlanacak, bu davaya inanan gençler gelecek ve dergiyi çıkartmaya devam edecekler" diyor. İşte o gençler 14 Ağustos 2016 yılında yine Akif Beyin ailesiyle beraber dergiye "Bismillah" diyerek devam kararı aldılar.
Sebilürreşad'ın en büyük özelliklerinden birisi de Safahat'ın tamamına yakınının burada yayımlanmış olmasıdır. İstanbul'da çıkarılan Sebilürreşad, Anadolu'nun birçok bölgesinde de yayımlanmış, ilaveten Rusya, Hindistan ve Arap coğrafyası Müslümanlarının da gündemini belirleyebilmiş. Ebül'ula Mardin ve Eşref Edip'in kurduğu bu haftalık derginin yazarları arasında başta Mehmet Akif olmak üzere Abdülaziz Çaviş, Bereketzade İsmail Hakkı, Babanzade Ahmet Naim, Ferit Kam, Mehmet Fahrettin, İzmirli İsmail Hakkı, Tâhir'ül Mevlevî, Aksekili Ahmet Hamdi, Mehmet Şemsettin Günaltay, Manastırlı İsmail Hakkı, Bursalı Mehmet Tahir, Yusuf Akçura, Ahmet Ağaoğlu var.
Mehmet Akif Ersoy'un ailesiyle 2014 yılında yaptığım görüşmeler neticesinde Sebilürreşad'ın yeniden çıkarılmasına karar verdik. 2015 yılında Akif'in ailesiyle birlikte hazırlıklara başladık. Genel Yayın Yönetmenliği görevini üstlenmemle beraber, Mehmet Poyraz'ın yayın koordinatörlüğünde elli yıl aradan sonra 14 Ağustos 2016 tarihinde Sebilürreşad'ın 1008. sayısını çıkardık. 2016 yılından itibaren 200'ün üzerinde yazarı sayfalarına konuk eden Sebilürreşad yaklaşık 60 ülkeye de gönderiliyor.
İstiklal Marşı yılı için Sebilürreşad özel sayısı dışında ne tür çalışmalarınız ve projeleriniz var?
100. yıldaki ilk etkinliğimiz TBMM himayesinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Sinema Genel Müdürlüğü'nün katkılarıyla gerçekleştirdiğimiz "İstiklal'in Marşı Uluslararası Kısa Film Yarışması". Jüri heyet başkanlığını Hülya Koçyiğit'in yaptığı ve Yavuz Bingöl, Serdar Can, Baran Mayda, İbrahim Demirkan, İdris Şahin, Kemal Uysal gibi yapımcı ve yönetmenlerin jüri üyesi olduğu yarışma büyük ilgi gördü. Şimdi yenisi için kollarımızı sıvadık. Bu yıl ayrıca "Akif'in hatırası olan şehirler" adlı projemizi hayata geçireceğiz. 18 Vilayette Akif konferanslarına hazırlanıyoruz. Milli Eğitim Bakanlığımızla yaptığımız protokol çerçevesinde adı Mehmet Akif Ersoy olan okullarla ortak ve işbirliği halinde Akif programlarını sürdürüyoruz. Bu yıl inşallah Akif'i anlamak adına güzel bir yıl olacak.
Diyanet TV için "Safahat'tan Öyküler" adlı 13 bölümlük didaktik bir dizi çektik. Bununla beraber bir ekiple Mehmet Akif Ersoy bibliyografyası çalışmasını başlatıyoruz.
Aynı şekilde internet ortamında Akif araştırmacılarına ücretsiz hizmet verecek www.mehmetakifersoy.com.tr portalını hizmete açtık. Bu yıl ayrıca Akif'le ilgili çok önemsediğimiz "Belgelerle Akif" kitabı için Devlet Arşivlerinin çalışmasına katkı vermeye çalıştık. Kitap Cumhurbaşkanımızın tanıtımıyla kamuoyuna takdim edildi.