Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce restorasyonu gerçekleştirilen ve Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın katılımıyla açılışı yapılan, Avrupa’nın en büyük sinagogları arasında yer alan Edirne Büyük Sinagogu’nda, bir ilk daha yaşandı. Tarihi sinagogda, Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Edirne Devlet Türk Müziği Topluluğu tarafından ‘Türk Musikisi’nde Yahudi Bestekar Eserleri’ isimli konser verildi. Konsere eserlerine yer verilen Mısırlı İbrahim Efendi’nin torunu İzi Dayan da katıldı.
"EDİRNE BÜYÜK SİNAGOGU’NDAKİ İLK KONSER"
Vakıflar Bölge Müdürü Osman Güneren, bugün iki etkinliği birden gerçekleştirdiklerini belirterek, “‘Kültürlerin Buluştuğu Şehir, Edirne’ isimli bir fotoğraf sergisi ve Edirne Büyük Sinagogu’ndaki konser etkinliği. Bu akşam konser olacağı için sergimizin açılışını müştemilat binamızda yapıyoruz. Yarın itibariyle sinagogun içerisinde gezilebilecek. Bugünün ikinci etkinliği de Edirne Devlet Türk Müziği Topluluğu ile birlikte onların ciddi emekleri ile birlikte hazırlanmış üç tane Yahudi bestekarın on iki tane eserinin seslendirileceği ‘Türk Musikisi’nde Yahudi bestekar eserleri’ isimli bir konser. Böylelikle de Edirne Büyük Sinagogu’ndaki ilk konseri gerçekleştirmiş oluyoruz” dedi.
“TÜRK MUSİKİSİ’NDE YAHUDİ BESTEKAR ESERLERİ”
Türk Musevi Cemaati Üyesi Silvio Ovedya da katılımcıların izleyecekleri serginin Edirne ili ilgili olduğunu hatırlatarak, “Fotoğraf sergimizden sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Edirne Devlet Türk Müziği Topluluğu üyelerinin sunacağı ve 3 Yahudi bestekarın tanıtılacağı, Sultan 3. Selim’in tambur hocası ‘Tambur İshak, Mısırlı İbrahim Efendi ve İshak Varol’un eserlerinden oluşan bir konser sunacaklar bize” ifadelerini kullandı.
‘Türk Musikisi’nde Yahudi Bestekar Eserleri’ isimli konser öncesi açılışı yapılan ‘Kültürlerin Buluştuğu Şehir, Edirne’ isimli fotoğraf sergisinin ardından bazı Türk Musevi Cemaati Üyeleri kentin Kaleiçi Semti’nde çocukluklarının geçtiği sokaklarda dolaştı. Öte yandan Türk Musevi Cemaati üyelerinin İstanbul’dan Edirne’ye etkinlikler için 3 otobüs ile yaklaşık 150 kişilik bir grupla geldikleri öğrenildi.
MAYIS 2016’DA BİR İLK DAHA YAŞANACAK
Ocak 1906’da Osmanlı Hükümeti’nin izni ve II. Abdülhamid’in fermanıyla yaptırılan ve 3 semavi dinin ibadethanelerine ev sahipliği yapan Edirne’nin en önemli inanç merkezlerinden biri olan Büyük Sinagog, Balkanların en büyük, Avrupa’nın ise üçüncü büyük sinagogu olma özelliğine sahip. Türkiye’nin farklı inanç gruplarının dini özgürlük ve toplumsal yaşam taleplerine yönelik hayata geçirdiği reformlar kapsamında 2010 yılında restorasyonuna başlanan Büyük Sinagog, 5 yıllık çalışmanın ardından ibadete açıldı. Edirne’de yaşayan tek Musevi olarak bilinen Rifat Mitrani’nin kızının da gelecek Mayıs ayı içerisinde Edirne Büyük Sinagogu’nda düğün yapacağı bildirildi.
EDİRNE BÜYÜK SİNAGOGU’NUN TARİHÇESİ
Osmanlı’ya sığınan Sefarad Yahudileri ve diğer Yahudi cemaatleri Edirne’ye gelerek kendi mahallelerini oluştururlar. Her cemaat kendi sinagoglarını kurar ve XX. yüzyılın başlarında Edirne’deki sinagog sayısı 13’e ulaşır. Ancak, Edirne’de 1903’teki Harik-i Kebir (Büyük Yangın) şehirde bin 514 evi yakarken, şehirde bulunan sinagogları da tahrip eder. Bu yangınla birlikte 20 bine yakın Yahudi sinagogsuz kaldığı için de yeni bir sinagogun yapılması ihtiyacı doğar. 6 Ocak 1906’da Osmanlı Hükümeti’nin izni ve II. Abdülhamid’in fermanıyla yeni sinagog yapılması süreci başlar. Sultan II. Abdülhamit’in, ’Yeni bir kagir sinagog ve ahşap hahamhane binası inşaatı’na izin veren 10 Zilkade 1323 (6 Ocak 1906) tarihli İradesi’ni takiben, Kaleiçi mevkiinde daha önce Mayor ve Pulya sinagoglarının bulunduğu arsada inşaata başlanır. Viyana’daki Osmanlı Sefarad Sinagogu model alınarak Fransız Mimar France Depré tarafından inşa edilen ve bin 200 altın liraya mal olan sinagog, kitabesinde de yazılı olduğu gibi Nisan 1909’da, Pesah/Hamursuz Bayramı arifesinde ibadete açılır ve ’Kal Kadoş Agadol/ Büyük Sinagog’ olarak adlandırılır. Yaptırılan yeni sinagog, 1907 yılında ibadete açılır. 1983 yılına kadar sinagogu kullanan Yahudi cemaatinin şehri terk etmesi ile cemaatsiz kalan sinagog, vakıf mevzuatı uyarınca 1995 yılında Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce mazbutaya alınır. Edirne Büyük Sinagogu azameti kadar, mimari özellikleriyle de ön plana çıkan bir yapıdır. Bu sinagogun bir benzeri olan Viyana Büyük Sinagogu, 1938’da Kristal Gece’de Nazi Partisi taraftarlarınca yakıldı. Viyana’daki ibadethane ırkçılık ve antisemitizm sebebiyle geri döndürülemez bir şekilde yok edilirken, onun bir benzeri bugün Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Türk Musevi Cemaati’nin çabalarıyla ihya oluyor.
(İHA)