Türkiye'de toplumun yüzde 50'si en az 1 öğünü dışarıda yerken, gıda harcamalarının yaklaşık yüzde 25'ini ev dışı beslenme oluşturuyor. Kalp, kanser, hipertansiyon gibi hastalıklar da buna bağlı olarak artıyor. Sağlık Bakanlığı, 80 kişilik bir ekiple Ulusal Menü Planlama ve Uygulama Rehberi hazırlıyor. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Toplu Beslenme Sistemleri Anabilim Dalı Başkanı ve Sağlık Bakanlığı Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Dairesi Beslenme Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Saniye Bilici, Ulusal Menü'nün detaylarını Hürriyet gazetesi muhabirine anlattı.
Röportajın öne çıkanları şöyle;
"ÇIKIŞ NOKTASI TOPLU BESLENME YERLERİ"
Bireysel düzeyde belki beslenmenin öneminin daha çok farkındayız ama toplu tüketim yerlerindeki uygulamalardan da mecburi olarak faydalanmak durumunda kalıyoruz. Rehberin çıkış noktası, toplu beslenme hizmetlerindeki kalitenin arttırılması... Örneğin üç-dört kaptan oluşan bir menü planlıyorsunuz. Enerji oranını tutturabilmek için yağ oranını da arttırabilirsiniz, karbonhidrat oranını da... Orada önemli olan bireylerin gereksinimi olan enerjiyi sağlamanın yanı sıra yeterli ve dengeli şekilde besin öğelerinin sağlanabilmesi... Türk toplumuna baktığımızda birçok beslenme yanlışlığımız var. Ne zaman porsiyon miktarlarımız arttı, ne zaman dışanda daha çok tüketmeye başladık, bu bizi yanlış beslenmeye itti. Çalışmalar toplumun yaklaşık yüzde 50'sinin en az 1 öğünü dışarda yediğini, gıda harcamalarına aynlan payın yaklaşık yüzde 25'ini ev dışı beslenmenin oluşturduğunu gösteriyor.
YAĞ VE ŞEKER YÜKSEK POSA ALIMI DÜŞÜK
Bu 80 kişilik ekip tamamen kanıta dayalı, bilimsel veriler çerçevesinde çalıştı. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması gibi bir araştırma var önümüzde. Türkiye'nin genel anlamda yaptığı beslenme yanlışları veya besin tüketimlerimizin değerlendirilmesi noktasında neyle karşı karşıya olduğumuzu biliyoruz. Hazırladığımız rehber de bu verilere göre hazırlandı.Örneğin doymuş yağ ve ilave şeker tüketimimiz yüksek. Posa alımımız düşük. Süt ve ürünleri tüketimimiz düşük. Dolayısıyla bir bireyin yaşına, cinsiyetine ve fiziksel aktivite durumuna göre fizyolojik gereksinimlerini hangi yemeklerle karşılayabiliriz, bunu tartıştık. Okul öncesi, okul çağı çocuklarının enerji gereksinimiyle bir yetişkininki farklı. Bir de hedef kitlelerin kendine özgü durumları var. Örneğin yaşlılar... B12 vitamini, folik asit, kalsiyum gibi bazı besin öğeleri gereksinimleri artıyor.
Türkiye'de 7-8 yaş grubundaki her dört çocuktan biri fazla kilolu veya obez. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması'na göre 18 yaş üstü yetişkinlerde obezite prevalansı yaklaşık yüzde 30. Obezitenin zemin hazırladığı diyabet, hipertansiyon, kalp damar hastalıkları gibi pek çok kronik hastalığın gelişimi de söz konusu. Beslenmeyle ilintili hastalıklar değerlendirildiğinde kalp-damar hastalıklarından ölüm oranı yüzde 46, 15 yaş üzeri hipertansiyon görülme oranı yüzde 24, diyabet oranı yaklaşık yüzde 10.
7 AYRI GRUBA ÖZEL MENÜ
Kreşler ve gündüz bakımevleri, okullar, kamu kurum ve kuruluşları, huzurevleri, işçi yemekhaneleri, hastaneler, cezaevleri olmak üzere yedi gruba özel menü hazırladık. Örneğin huzurevinde yaşayan yaşlılar veya hastanede yatarak tedavi alan hastalarda tüm günlük besin gereksinimlerinin tamamının karşılanması temel alınırken, kreş ve gündüz bakımevlerinde ise kahvaltı ve öğle yemeği dahil en az 2 ana öğün verilecek hizmetin standart içeriklerini belirledik.
DÜĞÜN, NİŞAN GİBİ ÖZEL GÜNLER VE ZİYAFETLER
Düğün, kokteyl gibi organizasyonlarda aslında çok da sağlıklı olmayan menüler sunuyoruz. Buna dikkat çekmek istedik. Tabii ki zorunlu hale getirmek zor ama bir gün dahi olsa sağlıklı beslenme davranışından vazgeçmemek gerektiğini vurgulamaya çalıştık.
PİZZA VE HAMBURGERİN DE SAĞLIKLISI OLUR
Pizzanın sağlıklı hale getirilmiş seçeneğini sunduk. İşlenmiş etle değil, sebze, peynir ağırlıklı ürün haline getirilmesi tavsiyesinde bulunduk. Dışarıda satılan hamburgerin porsiyonu çok farklı. Büyük seçimler de var. Ancak bizim tavsiye ettiğimiz hamburger adı altındaki menü, ekmek arası köfte. İçinde marulu, salatasıyla tabii ki mayonezsiz yanında ayranıyla daha sağlıklı hale getirilmiş bir seçenek. Patates kızartması? Bir kere patates kızartılması sırasında ağırlığının yüzde 20'si oranında yağ çekiyor. Fırında yaptığımız patateslerimiz var. Eğer patates yemek istiyorsa, bunun çocukların da hoşuna gidecek şekilde servisini önerdik.
(Sputnik News)