selim.karahar@aksam.com.tr
Wall Street Stratejisti Tom Lee’nin ‘yeni neslin dijital altını’ olarak nitelendirdiği Bitcoin 2017’de dolar karşısında yüzde 952, Ethereum ise yüzde 5400 yükseldi. Bu kripto paraların altında yatan teknolojinin ‘devrim’ niteliğinde olduğunu herkes kabul ediyor. Ancak 2018’de paraların fiyatlarının uçuşa geçeceğini de yatırımcıların elinde ‘patlayacağını’ da savunan karşıt görüşler bulunuyor.
İlk olarak 2009 yılında Bitcoin’in yaratılmasıyla ortaya çıkan kripto paralar özellikle 2017’de yatırımcılara sağladığı yüksek getiriyle hem Türk basını hem de uluslararası basında giderek daha fazla kendine yer edinmeye başladı. Bu sebeple toplu taşımadan gittiğiniz lokantaya kadar her yerde bu paralar konuşulmaya başlandı. Eğer bu paralarla ilgili haberleri takip ediyorsanız birbiriyle çelişen uzman yorumları dikkatinizi çekmiştir. Örneğin an itibarıyla 10000 dolar civarında bir değere sahip olan Bitcoin’le ilgili aynı gün içinde stratejist Tom Lee “100 bin doları görecek” yorumunda bulunurken, milyarder yatırımcı Carl Icahn kripto paranın fiyatında bir ‘balon’ oluştuğu uyarısında bulunabiliyor.
1318 FARKLI PARA VAR
Fiyatı konusunda tartışmalar devam ederken aslında herkesin üzerinde anlaştığı bir konu var. O da kripto paraların ve altında yatan blok zincirinin(blockchain) devrim niteliğinde teknolojiler olduğu. Kamuoyunun ilgisi en popüler 2 para birimi olan Bitcoin ve Ethereum’a odaklanmış olsa da şu anda alını satılabilen 1318 farklı kripto para bulunuyor. Önemli bir referans platformu sayılan ‘Coinmarketcap’e göre söz konusu kripto paraların toplam piyasa değeri 298.4 milyar dolara ulaşmış durumda. Şu anda piyasa değeri bakımından dünyanın en büyük 5 kripto parası ise Bitcoin, Ethereum, Bitcoin Cash, Ripple ve Dash şeklinde sıralanıyor.
FİZİKİ KARŞILIĞI YOK
Peki nedir bu kripto paralar? Kripto para herhangi bir merkezi otoriteye bağlı olmayan sanal para birimlerini ifade ediyor. Bu paralar matematik temelli şifrelendiği yani kriptoloji bilimini kullandığı için bu adı almıştır. Kripto paralar belirli şifreler kullanılarak yerleştirildiği sanal cüzdanlardan yine şifreler aracılığıyla başka sanal cüzdanlara aktarılabiliyor. Bu paraların fiziki herhangi bir karşılığı yok. Kripto paralar oluşturulduktan sonra kullanıcılar tarafından ‘madencilik’ yapılarak ortaya çıkarılıyor. Örneğin Bitcoin madenciliği yapıyorsanız 16 haneli bir şifreyi çözmeniz gerekiyor. Çıkarılabilecek maksimum Bitcoin sayısı ise 21 milyon adet. Şu an halen çıkarılmamış 4.3 milyon adet Bitcoin var.
BALON UYARILARI DA YAPILIYOR!
Bitcoin’in geleceğine dair umutlu konuşanlar kadar fiyatının aşırı şiştiğini düşünenler de mevcut. Son olarak milyarder yatırımcı Carl Icahn Bitcoin fiyatlarında bir ‘balon’ olduğunu belirterek her an patlayabileceğini belirtti. JP Morgan CEO’su Jamie Dimon da Bitcoin fiyatlarının aşırı şiştiğini hatta kripto paranın bir dolandırıcılık aracı olduğunu belirtti. ASR Wealth analisti Shane Chanel şu anda 10-11 bin dolar aralığındaki Bitcoin’in bir anda 7000 dolara düşebileceği uyarısında bulundu.
BITCOIN CAİZ Mİ, DEĞİL Mİ?
Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre Bitcoin ve Ethereum caiz değil. Verilen cevaba göre; “Para devletçe bastırılan ve ülke içinde mübadele aracı olarak kullanılan, üzerinde rakamsal değeri yazılı, kâğıt ya da metal nesnedir. Sanal para ise arkasında herhangi merkezi bir finansal kurum bulunmaksızın kullanıcılar arasında doğrudan ticari alışverişe imkan tanıyan ve her kullanıcı için özel kriptolanmış/şifrelenmiş para birimidir. Bir para biriminin para hükmünde olabilmesi için ya değerini devlet otoritesinden almalı ya da altın gibi zati bir değere sahip olmalıdır. Sanal paralar her ne kadar bazı kesimler tarafından mübadele aracı olarak kullanılmakta ise de devletin sağladığı itibari değere ve güce sahip olmaması, arkasında merkezi bir finansal kurumun bulunmayışı ve devlet teminatı altında olmaması sebebi ile para olarak değerlendirilemez. Ayrıca değer kazanıp kaybetme hususunda spekülasyona açık olmaları spekülasyona açık olmaları, daha çok kara para aklama amacı gibi meşru olmayan iş ve işlemlerde kolaylıkla kullanılabilmesi ve devletin denetim ve gözetiminden uzak olması gibi sebeplerle sanal paraların alım satımını yapmak şu aşamada dinen uygun değildir.”
BU PARALAR NEREDEN ALINIR?
Kripto paralar belli bir değere ulaştıktan kendi ‘borsalarında’ alınıp satılmaya başlıyor. Söz konusu platformlarda dijital cüzdan açarak alım-satım yapabiliyorsunuz. Şu anda Türkiye’de öne çıkan iki kripto para platformu: BTCTurk ve Paribu. Cuma itibarıyla işlem hacmi bakımından Paribu dünyanın en büyük 48, BTCTurk ise 77. Bitcoin platformu konumunda. Paribu ve BTCTURK’te günde ortalama 40 milyon dolarlık işlem yapılıyor. Bitfinex gibi yabancı platformlarda ise daha farklı kripto paralar alınabiliyor. Türk sitelerinde açtığınız adijital cüzdanlardan yabancı platformlara Bitcoin yollayabiliyorsunuz.
FİYATLARI NELER ETKİLİYOR?
Bitcoin ve Ethereum gibi kripto paralar işlem hacmi olarak henüz emekleme aşamasında. Küresel foreks işlemlerinde günlük işlem hacmi 5 trilyon dolar civarındayken kripto paralarda bu rakam 20 milyar doların altınd. Dolayısıyla çıkan her haber fiyatlarda önemli değişimlere yol açabiliyor. Mesela Amazon’un yakında Bitcoin kabul edeceğine yönelik dedikoduların yayılması fiyatının hızlı bir şekilde 8 binden 11 bin dolara yükselmesinde etkili oldu. Buna karşın eylül ayında ise Çin, kripto para arzlarını ülke genelinde askıya aldığını açıkladığında Bitcoin’in değeri 3 günde 4900 dolardan 3300 dolar seviyelerine gerilemişti. Haberlerde dikkat edilmesi gereken kripto paraların kullanım alanının artması veya azalması olmalı.
ANARŞİST BİR TEKNOLOJİ
Dijital cüzdanlar arasındaki tüm para kaydının tutulduğu dağınık veri tabanı ise ‘blok zinciri’ oluyor. Blok zinciri arada herhangi bir banka veya kurum olmadan para transferi yapılmasına imkan veriyor. İşlemler için oluşturulan her ‘blok’ bir önceki blokun özetini içeriyor ve birbirine zincir şeklinde bağlanıyor. Bu teknoloji birçok farklı alanda kullanılabilir ancak şu an için devrim kabul edilmesindeki en önemli neden müzik, fotoğraf veya herhangi bir veri gibi para aktarımı yapılmasına imkan vermesi. Bu bakımdan bankacılık sistemini aradan çıkardığı için ‘anarşist’ bir teknoloji olarak da tanımlanıyor.
‘KRİPTO PARALARIN DOLARI’
1318 kripto para birimi olmasına rağmen neredeyse sadece Bitcoin ve Ethereum konuşuluyor. Bunun nedenini Fed eski Araştırma Direktörü Erkin Şahinöz geçtiğimiz günlerde “Bitcoin, kripto dünyanın dolarıdır. Etherium da aynı dünyanın eurosu” sözleriyle açıkladı. 298.4 milyar dolarlık kripto para piyasasının 165.7 milyar dolarını Bitcoin, 41.9 milyar dolarını ise Ethereum oluşturuyor. Bu paralara yatırım yapan sayısı da aynı oranda piyasayı domine ettiği için haliyle çok sık gündeme geliyorlar.
2017’DE YÜZDE 5400 KAZANDIRDI
Geçtiğimiz hafta 11000 dolar seviyesini tarihinde ilk kez geçen Bitcoin cuma itibarıyla 10100 dolardan işlem görüyor. Son düşüşe rağmen Bitcoin 2017 genelinde yatırımcısına dolar karşısında yüzde 952 getiri sağladı. 441 dolardan işlem gören Ethereum’un yıl genelindeki getirisi ise muazzam bir şekilde yüzde 5400’e ulaştı. Sene başında 1 Ethereum’u 8 dolara alabiliyordunuz. Bunun yanında temmuz ayında ortaya çıkan Bitcoin Cash de 1351 dolarlık değer ulaşarak dolar karşısında 4.5 ayda yüzde 143 yükseldi. Sadece 24 cent değerindeki Ripple ise yüzde 3673 kazandırdı.
2018’DE DÖRDE KATLANABİLİR
Bitcoin fiyatlarının ne olacağı merak konusu. Kripto paranın önceden 10000 doları göreceğini tahmin eden Wall Street stratejisti Tom Lee Bitcoin’in bir para biriminden çok ‘yeni neslin dijital altını’ olduğunu düşünüyor. Lee bu sebeple altındaki yatırımların yüzde 10’unun Bitcoin’e yönelmesi durumunda kripto paranın 100000 doları görebileceğini iddia ediyor. ABD’li finans devi Goldman da bu haftaiçi yaptığı açıklamada Tom Lee’ye destekler bir biçimde Bitcoin’in bir EMTİA olduğunu belirtti. Fortress Investment Group’un efsanevi fon yöneticisi Michael Novogratz ise 2018 sonunda Bitcoin’in 40000 dolara ulaşmasını, Ethereum’un ise değerini 3’e katlamasını beklediğini açıkladı.