ozlem.sonmez@aksam.com.tr
İnsanlık yazıyı bulduğu andan itibaren sembollerle özdeşleşti, onları vücuduna kazımaya başladı. Kimi bir amaca hizmet etti, kimi ise inancı için yaptı, yaptırdı… Dövme zamanla medeniyetler arasında bir nevi vücuttaki sözsüz iletişim kaynağı oldu…
Dövme bir sanattır… Geçmişinde kimliği, medeniyetleri yansıtır… Tarihin derinliklerinde soyluluğun, köleliğin, askerliğin, ergenliğin, erdemliliğin, bir kabileye aidiyetin ve kötülüklerden arınmanın ifadesi olmuştur. Dünyanın birçok yerinde olduğu gibi Hunların ve daha sonraki Türk topluluklarının sanatlarında da dövme görülmüş. İskit (Saka) kurgan buluntularında mumyalanmış cesedin bacak ve kollarında dövme motifleri bir hayli dikkat çeker. Özellikle Bozhöyük’te.. Bozhöyük’teki dövmeler resim değildir, resim yazısının düşünceye dönüşmüş şekilleridir. Bazı beden işaretleri runik yazılara benzer, Orhun Yazıtları’ndaki Köktürk işaretlerini anımsatır…
22 Türkmen bölüğünün simgesi
Bozhöyük’teki beden işaretleri, 22 Türkmen bölüğünün hayvanlarına vurdukları işaretlere; özellikle Afşar, Bayat, Çepni, Çuvaldar, Eymür, Karabölük, Uluyundluğ, Tutırka ve Yazğır boylarının damgalarına benzer. 58 ile 80 yaş arasında ömür sürmüş bu insanlardan sonra da bu işaretler unutulmaya yüz tutmuştur. Bozhöyük’teki dövmelerin, arkeolojik kazılardan elde edilen verilere “Güzel görünmek, erkeklerin beğenisini kazanmak, evliliğe hazır olmak, şans ve baht açıklığı, evlenebilmek, kuma gelmemesi, çocuk doğurmak, küçükken nazardan korunmak, hasta olmamak ve uzun ömürlü olmak, bereket ve uğur getirmesi” amacıyla yapılmış.
Anadolu’da M.Ö. 2 bin
Anadolu’da ise tarihi daha eskidir… M.Ö 2 binli yıllara dayanır. Güneşin, ayın, yıldızın kutsallığına inanıldığı yıllarda bunları ifade eden işaretler ellere, alınlara yapılırdı. Bir nevi kimlik olarak kullanılırdı. Kendilerine seçtikleri Şamanizm inanç biçimi Türk toplumunda dövmeyi daha anlamlı kıldı. Dövmelerle kötülüğün ve uğursuzluğun bedenden uzaklaştırıldığına inanılırdı. Mezopotamya, Anadolu ve Arap yarımadasına yapılan akınlar neticesinde Türkler, Müslümanlığı seçti. Bu tarihsel süreçte Arap yarımadasında, bedevi olarak adlandırılan kavimlerde, özellikle kadınlarda benzer nedenlerle dövme bir vücut süsleme aracı olarak kullanılırdı.
Osmanlı’da ulaklara yapılırdı
600 yıl dünyaya hükmeden Osmanlı İmparatorluğu’nda ise dövmenin apayrı bir yeri ve de hikayesi vardır. Rivayete göre; Eflak Boğdan Beyliği’ne yetişmesi gereken özel bir şifre vardır ancak yollar tehlikelerle doludur. Sarayın veziri önce özel ulağın kafasını kazıtır ardından gizli mesajı buraya dövdürür. Ve ulak yollara düşer. Bedestenlerde, kervancılarda soluklanmaz… Günler süren ıssız yollarda ulağın saçları uzar. Mektuptan şüphelenen düşmanlar ulağın yolunu keserler. Ama ne bir mektup bulurlar ne de bir şifre… Sabah ezanı okunurken ulak önce abdest alır ardından kafasını ustura vurur ve padişahın mektubunu teslim eder. Yol boyunca da Bitlis tütününden başka bir arkadaşı yoktur…
Her bir karesi size özel olmalı
Gençler arasında oldukça popüler olan dövme için AKŞAM’a konuşan uzmanlar, asla hijyen konusunda taviz verilmemesi konusunda uyardı. Tattoo Sanatçısı Çağlar Bayrak, dövme yapılmadan önce mutlaka gerek sağlık, gerekse yapan kişiden danışmanlık alınması ve öyle karar verilmesi gerektiğini belirterek şunları söyledi: Yaptırdığınız dövme, sizi hiçbir alanda olumsuz etkilememeli. Son yıllarda moda olan, kaybettiğiniz yakınınızın dövmesini mutlaka göz önünde olmayan bir yere yaptırmalısınız. Sırf trend diye düşündüğünüz birçok sembol, yazıdan ileride sıkılacağınızı unutmayın. Dövme kişiye has, onun karakterini yansıtan, başkasında aynı şekli göremeyeceğiniz bir sanat olmalı… Sizin için özel tasarlanmalı ki ömür boyu büyük bir keyifle vücudunuzda taşıyın.
“Kocam beni sevsin diye dövme yaptım”
Mardinli Arap, Kürt, Ezidi, Süryani kadınların bedenlerinde bulunan farklı motifler meşhurdur… Dövme deyince gözümüzde hemen Mardinli kadınlar canlanır. Özellikle yaşlı kadınların ellerinde, kollarında, yüzünde, ayaklarında dövme motifleri dikkatimizi çeker. Bir belgeselde bu yaşlı kadınlardan birine mikrofon uzatıldığında ve ‘neden dövme yaptırdınız?’ sorusuna verilen cevap ise bir hayli ilginç: Kocam beni sevsin diye yaptım. Kuma da getirdi üstüme, yine de kocam onu sevmiyordu, beni seviyordu…
Sağlık için çığır açan dövme
MIT ve Harvard’dan bilim insanlarının geliştirdikleri dövme, içindeki bio algılayıcılar sayesinde insan vücudunun bazı belli başlı parametrelerini gözetim altına alabiliyor. MIT Media Lab’in imza attığı çalışmaya göre glikoz ve pH seviyelerini takip edebilen dövme mürekkebi, bu seviyelerde değişiklik olması durumunda renk değiştirerek kişiyi uyarıyor.