YELİZ COŞKUN
İzmir'de geçtiğimiz ay beyin kanaması geçiren 29 yaşındaki Damla Soykorkmaz, 47 günlük yaşam savaşını kaybetti. Son dönemde genç yaştaki bireylerde de beyin kanaması vakaları artış gösteriyor. Peki beyin kanaması nedir, riskli grupta kimler var, sebepleri nedir, kan sulandırıcıların etkileri neler? Bağcılar Medipol Mega Üniversite Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi bölümünden Op. Dr. Muhammet Arif Özbek, AKŞAM'a yanıtladı.
Beyin kanaması nedir?
Beyindeki bir damarın çatlaması ya da sızıntıya neden olması sonucu kanın çevresindeki dokulara yayılmasıdır. Bu kanama çevredeki beyin hücrelerinin ölmesine sebep olur.
Neden beyin kanaması geçiririz?
En çok karşılaştıklarımız halk arasında baloncuk olarak bilinen anevrizma kanamalarıdır. Diğerleri ise kafaya alınan travmalar (kazalar, spor yaralanmaları, kafaya alınan darbe vb.), hipertansiyon, damar sertliği, pıhtı, serebral anevrizma, kan sulandırıcıların kullanımı, beyin tümörleri, sigara ve alkol. Günümüzde elde edilen güncel bilgilere göre doğum kontrol hapları da kanamaya neden olan bir diğer faktördür.
KADINLARDA RİSK 3 KAT FAZLA
En çok hangi yaşta görülüyor?
Beyin kanaması riski her yaşta mevcut ancak çalışmalara göre en çok 50-60 yaş aralığındaki vakalara rastlıyoruz. Kadınlarda görülme oranı erkeklere oranla 3 kat fazla.
Beyin kanamasına karşı bir önlem alınabilir mi?
En önemli iki önlemden birincisi, tansiyon kontrol altına alınmalı. İkincisi ise ailede anevrizma, damarsal hastalık öyküsü varsa önlem amaçlı rutin takipler yapılmalı.
Peki hasta hangi şikayetlerle doktora başvuruyor?
En sık görülen belirtiler şunlar: Bilinç bulanıklığı, dikkat bozulmaları. Tepkilerde gecikme. Bulantı, kusma, baş ağrısı. Konuşmada bozulma, anlaşılmada güçlük, dilde sürçme. Denge ve görme kaybı. Hiç şikayeti olmadan da beyin kanaması geçiren hastalara rastlıyoruz.
Beyin kanamalarında son iki yılda ne kadar artış yaşandı?
Literatür çalışması henüz yok. Ama biz kendi klinik pratiğimizde ortalama yüzde 5-10 arasında bir artış gördük.
BİLİNÇSİZ İLAÇ YAPIYOR
Özellikle Kovid pozitifken kan sulandırıcı kullananların arttığını duyduk. Bu ilaçların beyin kanaması/damar tıkanıklığına etkileri neler?
Korona döneminde kan sulandırıcı kullanım oranı yüzde 30 oranında artış gösterdi. Hastaların kulaktan dolma bilgiler doğrultusunda kullandıkları bu ilaçlar beyin kanamasını tetikliyor ve ölümle sonuçlanabiliyor. Kovid nedeniyle uygun olan hastalara clexane ya da aspirin öneriyoruz. Beyin kanamasında gençleri en çok etkileyen faktörler ise aspirin ve doğum kontrol haplarının kullanımı oldu. İkisinin kullanımı genç grupta da arttığı için kanamalara sıklıkla karşılaşıyoruz.
Peki doğum kontrol haplarının yan etkileri neler?
Nörolojik olarak baş ağrısı, bulantı, duygu durum bozukluğu, inme, felç, bacaklardan pıhtı atması gibi durumlar en sık rastladıklarımız.
İçeriğindeki hangi madde damar tıkanıklığına ya da beyin kanamasına sebep oluyor?
İçeriğinde genellikle östrojen ve progesteron var. Özellikle östorojenin damar tıkanıklığına bağlı pıhtılaşmayı artırdığı görülmektedir.
Kimler bu hapları kullanmamalı?
35 yaş üstü olanlar, sigara-alkol kullananlar, damar tıkanıklığı olanlar, inme yaşamış olanlar veya başka bir nörolojik hastalık geçirenlere önerilmiyor.
Doğum kontrol haplarında beyin kanaması görülme riski nedir?
Aslında çok büyük bir rakam değil. On bin kullanımda 3-5 arasında. Giderek kullanımın artması bu sayıyı da artırıyor. Bunların arasında kilolu olanlar, aile öyküsü olanlar bu oranı artırıyor.
DÜNYADA 150 MİLYON KADIN KULLANIYOR
BBC'nin yayınladığı İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetleri (NHS) verileri, bir yıl boyunca doğum kontrol hapı kullanan 10 bin kadında kan pıhtısı oluşma vakasının 5-12 arasında değiştiğini gösterdi. Hap kullanmayan 10 bin kadın arasında da her yıl damarlarında kan pıhtısı tespit edilen vaka sayısı da 2. Geçen yılın verilerine göre dünya genelinde doğum kontrol hapı kullanan kadınların sayısı 150 milyondan fazla. Haplar, Avrupa, Avustralya ve Yeni Zelanda'da en yaygın doğum kontrol yöntemi.
DÜĞÜN GÜNÜNDE TOPRAĞA VERİLMİŞTİ
İzmir'de 22 Şubat'ta evlenen ve bayramı geçirmek için geldiği Kuşadası'nda beyin kanaması geçiren Damla Soykorkmaz, 47 gün sonra düğün günü olan 20 Haziran'da hayatını kaybetmişti.
ASPİRİNİN EN BÜYÜK YAN ETKİSİ KANAMA
İstanbul Florence Nightingale Hastanesi'nden Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Polat Canbolat, son dönemde kullanım sıklığı artan ve bilinçsizce tüketilen kan sulandırıcılara dikkat çekerek şu uyarılarda bulundu: "İnsanlar Kovid aşısı olduktan sonra, koronayı geçirirken veya geçirdikten sonra aspirin kullanmaya başlıyor. Bu durumlarda aspirinin sadece doktor önerisiyle kullanılmasını öneriyoruz. Aspirinin bu denli kontrolsüzce kullanılması ölümcül kanama sıklığında artışa neden olabilir. Sadece kalp krizi veya belirli felç türleri geçiren, stent takılmış veya bypass ameliyatı olan kişilerin bu olayları tekrar yaşamamak adına aspirin kullanması gerekir. Kan sulandırıcı ilaç olan aspirinin en büyük yan etkisi kanamadır."
BAHARDA TIRMANIYOR
Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi'nden Beyin ve Sinir Cerrahisi Klinik Şefi Doç. Dr. Bekir Tuğcu ise beyin kanamalarının dönemsel olarak artış gösterdiğini belirterek şunları söyledi: "Bahar aylarında kanama vakalarında artış tespit edilebiliyor. Cerrahi uygulama yapılan kanamalardan daha fazla sayıda ise nörolojiye başvuran vakalar mevcut. Kovid ile birlikte damar problemlerinde artış olduğu biliniyor. Daha çok damar tıkanmaları görülmekle beraber beyin kanamalarında da artış olduğu bildiriliyor."
UYUŞTURUCU TEHLİKESİ
En sık orta ve ileri yaş grubunda görülen tansiyon yüksekliğine bağlı kanamalara tanık olduklarını belirten Tuğcu, gençlerde de sık görülmeye başlanan kanamalarla ilgili şunları söyledi: "Kendiliğinden olan kanamalar içinde sık görülen bir neden de beyinde damar yumağı ya da damar baloncuğuna bağlı kanamalardır. Doğuştan gelen bir sebep olabilir ama sigara, tansiyon bazen kokain gibi nedenlerle bu baloncuklar daha sık kanayabiliyor."
Yaşlı grupta kan sulandırıcı kullanımına bağlı kanamaların sık olduğunu belirten Tuğcu, "Kan sulandırıcı kullanımı çok yaygın. Kan sulandırıcılarının bir kısmı kontrolsüz kullanıldığında kanı çok sulandırır ve neticesinde kendiliğinden ya da basit bir travmayla birlikte kanamalar oluşmasına neden olur. Kanamaya bağlı ölüm genelde kanama miktarı ve kanama yerine bağlıdır. Yer kritik ise ya da kanama çok fazlaysa, kanı cerrahi ile boşaltmak ya da bazen bir boru sistemi ile beyin kanlı suyunu dışarı almak hayat kurtarıcı olabilir" dedi.