Ülkemizin dış denge açığı bundan önceki yıllarda ortalama 60-70 milyar dolar civarında gerçekleşiyordu. Bilindiği gibi o günlerde petrol fiyatları da varil başına ortalama 100 dolar kadardı. Dış açığımızın çok büyük miktarı da bu nedenle ülkenin enerji ithalatından gelmekte idi. Tabii ki yüksek enerji fiyatının ve de döviz kurunun ülke içi enflasyona da önemli etkisi vardı.
Ancak üç yıl öncesinden başlayarak petrol fiyatları da Dünya krizi nedeni ile düştüğünden gasolin fiyatları da varil başına 30 dolara kadar inmişti. Sonra OPEC ve petrol üreticilerin arz kısma çabasıyla, petrol fiyatları yeniden 55 dolara kadar yükselmişti.
Ancak bu arada yeni bir bela ortaya çıkmıştı. ABD’de Texas’ta kaya petrol üreten şirketler de üretimi arttırmaya başlamıştı, bu da petrol arzını arttırarak fiyatın düşük kalmasını getiriyordu. Özetle üreticiler, mesela Suudi Arabistan, gidişattan, düşük fiyatlar nedeniyle çok dertli, Türkiye gibi tüketiciler ise, düşük fiyattan dolayı memnun idi.
Global piyasada durum ise bu günlerde oldukça karışık. 2015 yılından bu yana Kuzey Amerika’daki kaya petrolü şirketlerinden 123 kadarı iflas etmişti. Exon Mobil ve de Chevron gibi büyük şirketler bile, hisse senetlerinin değerinin aşırı düşmesi nedeni ile sorun yaşamaya başlamış ve de ABD’de 150 bin kadar işçi enerji sektöründeki işlerden çıkarılmak zorunda kalırken, büyük enerji şirketleri bile borç almak zorunda kalmıştı.
Geçtiğimiz günlerde, 2017 yılı Mayıs ayında, Uluslararası Enerji Ajansı global petrol üretiminin hem OPEC üyelerinde hem de OPEC dışı üreticilerde yeniden artmaya başladığını gündeme getirdi. 35 kadar sanayi şirketinin stokları hem geçmiş düzeyleri hem de geçen sene getirilen üretim limitlerini aşmış bulunuyordu. Mayıs ayında global stoklar günde 585 000 bin varili aşmıştı.
Öyle gözüküyor ki ABD’nin kaya petrolü daha da büyük bir sorun olacak. örneğin ABD’de petrol üretimi 2016 yılındaki düzeyi olan günde 8.9 milyon varili aşarak, kısıtlamalar rağmen, 2017 yılında günde 9.3 milyon varili geçecek. Bu kısmen kaya petrolü çıkaran ama kapanmış ABD firmalarının yeniden üretime başlaması nedeni ile oluyor. 2018 yılında, 1970 yılındaki rekor olan, günde 10 milyon varillik üretim de aşılacak. Domestik ham petrol stokları biraz arttı, ama gazolin stokları 2.1 milyon varil artmış oldu.
Çünkü ABD’nin kaya petrolü şirketleri, masraflarını kısarak tekrar üretmeye başlamışlardı. Bu da 70-80 dolarlık petrol fiyatının artan arz nedeniyle bir daha gerçekleşmesini engelliyor. Nijerya ve de Libya’nın OPEC izniyle üretime devam etmesi de durumu artık çok zorlaştırıyor. Petrol fiyatı 50 doların altına doğru yollanacak gibi.
Yani, önümüzdeki dönemde, petrol fiyatının geçmişe nazaran bir yükselip bir alçalarak dalgalanması standart olgu olacak gibi duruyor.