ÖZGÜL ÖZTÜRK
Zorunlu ihtiyaçlarımızın yanı sıra bazen de sadece kendimizi daha iyi hissetmek için yaptığımız alışverişler, hayatımızın vazgeçilmez bir parçası. Ancak ay sonunda ekstrenizde gördüğünüz rakam ödeme gücünüzü zorlamaya başladıysa harcama alışkanlıklarınızı gözden geçirmenin zamanı gelmiş demektir. Aslında yaptığımız her alışveriş aynı zamanda bizler için bir karar anı. Önemli olan bu anlarda bilinçli davranıp sonradan pişman olmayacağınız kararlar verebilmek. Bankalararası Kart Merkezi’nin yayınladığı ‘Bilinçli Tüketici İçin Alışverişte Doğru Karar Rehberi’ de tüketimde doğru karar vermenize yardımcı olacak önemli ipuçlarını içeriyor.
KOKU VE DEKOR ETKİLİYOR
Alışverişlerde özgür irademizle yaptığımızı sandığımız seçimler, diğer tüm seçimlerimiz gibi, ‘duygularımız ve büyük ölçüde farkında olmadığımız dış koşullar’ tarafından biçimlendiriliyor. Markalar ürünlerini pazarlarken insan beyninin verileri işlemden geçirdiği ‘düşünen beyin’i değil, tembel, heyecanlı ve kısa vadeye dayalı ‘hisseden beyin’i hedef alıyor. Pazarlamacılar, ‘özlem duyulan bir yasam biçimi’ algısı yaratarak ürünlerini satmak için çeşitli yöntemlerden yararlanıyorlar. Örneğin bir mağazanın şık dekoru, girer girmez hoşumuza giden kokusu ve çalan hafif bir müzik, orada satılan ürünleri ‘kaliteli’ bulmak ve bu ürünler için yüksek meblağlar ödemeyi göze almak üzere algımızı hazırlıyor.
50 TL’lik gözlüğe 700 TL ödemeyin
Satın alırken önemli gördüğümüz bir diğer unsur ise, marka olması. Çoğu kez marka olduğu için bir ürüne değerinin çok üzerinde ödeme yapıyoruz. Size bilinçsizce para harcatacak seçimler yapmak yerine, zevkinize ve sezginize önem verin. Aksi takdirde 50 TL’ye mal edilen bir gözlüğe 700 TL ödemek durumunda kalırsınız. Bir ürün veya hizmeti satın alırken satış görevlisinin sizde yarattığı beklentinin ne derece gerçekçi olduğuna da dikkat etmeniz gerekiyor.
Harcamak mutlu etmiyor
Bir ‘şey’e sahip olma yoluyla mutluluğu arayanlar amacına ulaşamazlar çünkü satın alınanın verdiği hazzın en fazla sekiz ay sürdüğü ortaya konmuştur. Diğer taraftan doyurucu bir sohbet, güzel bir tatil, leziz bir yemek hayatı anlamlı kıldığı için çok daha değerlidir.
İNDİRİM Mİ TUZAK MI?
Güler yüzlü görevlinin bize ikram ettiği ürünü, alışveriş listemizde olmadığı halde alma ihtiyacı hissederiz. Çünkü ‘Borçluluk duygusu’, alım kararları üzerinde çok etkilidir. Bu duyguyu pazarlamacılar tüketicilerin alım kararını etkilemek için çok kullanır. Bir ürünün sunuş şekli de satın almada çok etkilidir. İster markette olsun isterse giyim mağazasında alışverişlerimizde bizi en çok yönlendiren uygulamalardan biri de indirimler. Hisseden beynimizin hızla ve sevinçle ‘fırsat’ olarak değerlendirdiği birçok indirim, aslında hiç ihtiyacımız olmayan ürünleri bize aldıran cebimize ya da sağlığımıza zarar veren birer ‘tuzak’tır.
HAYAL SATIN ALMAYIN
Spor salonuna üye olan biri satış temsilcisinin yönlendirmesiyle kendini atletik vücutlu hayal edebilir. Sonuç olarak yüklü rakamlar ödeyerek, 6 aylık ve ya 1 yıllık üyelik yaptırdığınız spor salonlarına ayda yılda 1 uğrayıp pişman olabilirsiniz. Bu nedenle spor salonuna yazılırken vaatlere değil beklentilerinize öncelik verin.
BUNLARI YAPMAYIN
- Sırf kendinizi karşınızdakine borçlu hissettiğiniz için alım kararı vermeyin.
- Seçeneklerin sunuluş şeklinin kararınızı yönlendirmesine izin vermeyin.
- Sadece marka olduğu için değerli bulup satın almayın
- Hayali vaatlere kanmayın
- İndirimler, kampanyalar, tuzaklar olabilir; bunlara düşmeyin.
- Eliniz hemen aşina olduğunuz ürüne gitmesin.
- Denediğiniz ürüne sahip olmak zorundaymışsınız hissine teslim olmayın.
- Beklenmedik yerden gelen paranın, hesapta olmayan yere gitmesini engelleyin.
- Yorgun ve stresliyken alışverişe çıkmayın.
- Kulağınızla almayın, satış temsilcisinin sözleri alım kararınızın temelini oluşturmasın.
- Seçimlerinizi bilincinizle ve özgür iradenizle yaptığınızı düşünmeyin.
BUNLARI YAPIN
- Yapılan jeste teşekkür edip yolunuza devam edin.
- Daha farklı bir sunuşta daha farklı bir karar verip vermeyeceğinizi düşünün.
- Kendi zevkinize ve sezginize güvenin.
- Ürünün beklentinizi karşılayıp karşılamayacağını değerlendirirken gerçekçi olun.
- Alım kararı verirken ihtiyacınızdan yola çıkın, fiyatın inmiş olmasından değil.
- Aşina olmadığınız alternatifleri inceleyin.
- Ürünü denemenin sahiplenme hissini körükleyeceğini bilin.
- Harcama kararınızı, elinizdeki paranın nereden geldiğinden bağımsız olarak verin.
- İradenizin sınırlı olduğunu unutmayın.
- İnceleyin, araştırın, satış temsilcisine sorular sorun.
- Gözünüzle alın, gördüğünüze göre karar verin.