1 Ocak'tan itibaren 6 milyon çalışan otomatik katılım uygulaması ile Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) girecek.
Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısına göre kamu ve özel sektör çalışanlarından 45 yaş altı herkese BES zorunlu hale geliyor. Ancak çalışan cayma hakkını da kullanabiliyor. İşte yeni bireysel emeklilik yasasıyla ilgili tüm detaylar...
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edilen ve Resmi Gazete'de yayımlanan Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısıyla yurtiçi tasarruf oranının artırılması ve çalışanların çalışma döneminde sahip oldukları refah seviyesinin emeklilik döneminde de korunması için emekliliğe yönelik olarak tasarruf etmeye özendirilmesi amaçlanıyor. Otomatik BES uygulamasını getiren yürürlük 1 Ocak 2017'de başlayacak.
OTOMATİK KATILIMA "KADEMELİ GEÇİŞ" SAĞLANACAK
Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, kamu ve özel sektör çalışanlarının BES'te otomatik katılımda kademeli geçişi öngören Bakanlar Kurulu kararının imzaya açıldığını belirterek, yeni düzenlemeye ilişkin şu bilgileri aktardı:
1. BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ KİMLERİ KAPSIYOR?
* Türk vatandaşı veya 29/5/2009 tarihli 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28'inci maddesi kapsamında olup, 45 yaşını doldurmamış olanlardan 31 Mayıs 2016 tarihli 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının a ve c bentlerine göre çalışmaya başlayanlar, işverenin bu Kanun hükümlerine göre düzenlediği bir emeklilik sözleşmesiyle emeklilik planına dahil ediliyor.
2. BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ ZORUNLU MU?
* Bireysel emeklilik sistemi cayma hakkı olması sebebiyle tam olarak zorunlu değil.
3. KAMUDA ÇALIŞANLAR YASADAN FAYDALANABİLİYOR MU?
* Kamuda çalışanlar yasadan faydalanabiliyor.
4. ÖZEL SEKTÖR ÇALIŞANLARI DA İÇİN DE SİSTEM GEÇERLİ Mİ?
* Özel sektör çalışanları için de bireysel emeklilik sistemi geçerli.
5. NE KADAR SÜREDE CAYMA HAKKI BULUNUYOR?
* Çalışan emeklilik planına dahil olduğunun kendisine bildirildiği tarihi müteakip iki ay içinde sözleşmeden cayabilir.
6. CAYMA HAKKIYLA ÇALIŞANA PARA İADESİ YAPILIYOR MU?
* Cayma halinde ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte 10 işgünü içinde çalışana iade ediliyor.
7. ÇALIŞAN ARA VERİLMESİNİ TALEP EDEBİLİR Mİ?
* Şirket cayma süresince ödenen katkı paylarının değer kaybetmemesini sağlayacak şekilde fon yönetiminden sorumludur. Cayma hakkını kullanmayan çalışan Müsteşarlıkça belirlenen hallerde katkı payı ödemesine ara verilmesini talep edebilir.
8. ÇALIŞAN İŞYERİ DEĞİŞTİRİRSE NE OLUR?
* Çalışanın işyerinin değişmesi halinde, yeni işyerinde bu madde kapsamında bir emeklilik planı var ise çalışanın birikimi ve sistemde kazandığı emekliliğe esas süresi yeni işyerindeki emeklilik sözleşmesine aktarılır.
9. ÇALIŞAN YENİ İŞYERİNDE EMEKLİLİK PLANI BULUNMUYORSA NE YAPABİLİR?
* Yeni işyerinde emeklilik planının bulunmaması halinde çalışan talep ederse önceki işyerinde düzenlenmiş sözleşme kapsamında katkı payı ödemeye devam edebilir, talep etmezse bu madde kapsamındaki emeklilik sözleşmesi sonlandırılır. Çalışan bu yöndeki talebini işyeri değişikliğini izleyen ayın sonuna kadar şirkete bildirmek zorundadır.
10. TÜM ŞİRKETLER BU SİSTEME GEÇECEK Mİ?
* Bu henüz kesinleşmemiş bir durum.
11. İŞVEREN ÇALIŞANINI NASIL EMEKLİLİK PLANINA DAHİL EDER?
* İşveren, çalışanını ancak otomatik katılım için emeklilik planı düzenleme konusunda Müsteşarlıkça uygun görülen bir şirketin sunacağı emeklilik planına dahil edebilir.
12. YASADA BELİRLENENDEN AZ YA DA FAZLA ÖDEME YAPILABİLİR Mİ?
* Çalışan katkı payı, çalışanın 5510 sayılı Kanunun 80'inci maddesi çerçevesinde belirlenen prime esas kazancının yüzde 3'üne karşılık gelen tutardır. Bu oranı 2 katına kadar artırmaya, yüzde 1'e kadar azaltmaya veya katkı payına maktu limit getirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
13. SÖZ KONUSU TUTAR NE ZAMAN ÖDENİR?
* Tutar en geç çalışanın ücretinin ödeme gününü takip eden işgünü, bu Kanun hükümleri uyarınca işveren tarafından şirkete aktarılır.
14.ÖDEMEDEKİ GECİKME SONUCU NE OLUR?
İşveren bu madde uyarınca katkı payını zamanında şirkete aktarmaz veya geç aktarırsa çalışanın 5'inci maddedeki hesaplama yöntemi uyarınca varsa birikiminde oluşan parasal kaybından sorumludur.
15. OTOMATİK KATILIM SİSTEMİNE DAHİL OLAN BİR KİŞİ NE ZAMAN EMEKLİ OLABİLİR?
* Bireysel emeklilik sistemindeki şartlar otomatik katılım için de geçerli sayılıyor. Sistem içinde 10 yıl boyunca kalan bir kişi 56 yaş koşulu sağlayan emekliliğe hak kazanıyor. Bu durumda hem kendi sistemindeki birikimlerini, getirilerini ve devletin yaptığı katkıları alabiliyor.
16. DEVLET KATKISI NE KADAR SAĞLANACAK?
* Bireysel emeklilik sisteminden farklı olarak her sisteme girişte bir defaya mahsus olmak ve 4632 sayılı Kanunun ek 1'inci maddesi hükmündeki hak kazanma ve ödeme koşullarına tabi olmak kaydıyla 1.000 TL tutarında ve emeklilik halinde en az 10 yıllık, yıllık gelir sigortası sözleşmesi yapılması halinde birikimin yüzde 5'i karşılığında ek Devlet katkısı sağlanması düzenleniyor.
* Bilindiği üzere, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren işverenler tarafından ödenenler hariç olmak üzere katılımcılar tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının yüzde 25'ine karşılık gelen tutarlar Devlet katkısı olarak hesaplanıyor. Söz konusu bu tutarlar katılımcıların bireysel emeklilik hesabına bağlı olarak açılan Devlet katkısı hesaplarına ödeniyor. Söz konusu teşvikin sağlanmasında bütçe verimliliğini teminen 4632 sayılı Kanun kapsamındaki Devlet katkısının, ilgililerin hesaben takip edebilmesini sağlayacak şekilde taahhüt olarak hesaplanmasına ve taahhüt edilen tutarların ödenmesine karar vermeye ve mevcut katılımcıların Devlet katkılarının değerlendirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakanın yetkili olduğu hususu düzenleniyor.
17. SİSTEMDEN ERKEN ÇIKAN BİRİ KENDİ BİRİKİMLERİNİ ALABİLİR Mİ?
* Çalışan maaşlarının kesilen tutarlarını ve bu tutarların getirisini alabilir.
18. YÜKSEK KESİNTİ TALEP EDİLEBİLİR Mİ?
* Çalışan otomatik katılıma ilişkin emeklilik sözleşmesinde belirlenen tutardan daha yüksek bir tutarda kesinti yapılmasını işverenden talep edebilir.
19. DEVLET KATKISININ TAMAMI SİSTEMDEN ÇIKILSA DA ALINACAK MI?
* Sistemden ilk 3 yıl içinde çıkarsanız kesinlikle devlet katkısı olamıyorsunuz.
20. HANGİ ŞARTLARDA DEVLET KATKISI ALINABİLİR?
* 3 ila 6 yıl arasında çıkanlar devlet katkısındaki birikimlerinin yüzde 15’ini, 6 ila 10 yıl arasında çıkanlar yüzde 35’ini, 10 yılı tamamlayanlar yüzde 60’ını alabiliyor.
21. OTOMATİK KATILIM İÇİN İŞVEREN KATKI YAPACAK MI?
* Sistemde işverenin herhangi bir katkısı söz konusu olmayacak.
22. ÇALIŞANLARIN MAAŞLARINDAN NE KADARLIK KESİNTİ YAPILACAK?
* Çalışanların prime esas kazancının yüzde 3'ü, her ay başında çalışanın maaşından kesilerek bireysel emeklilik sistemine aktarılacak.
23. DEVLET SİSTEME GİRENLERE KATKI SAĞLAYACAK MI/ NE KADAR SAĞLAYACAK?
* Devlet tarafından maaşlardan kesilip BES'e ödenecek katkı paylarına devlet yüzde 25 katkıda bulunacak.
24. SİSTEME BİREYSEL DAHİL OLMAK MÜMKÜN MÜ?
Kişiler çalıştıkları işyeri tarafından sisteme dahil edilecek. Yani bireysel olarak böyle bir şeye dahil olmak mümkün değil.
25. BİREYSEL EMEKLİLİK PLANI ÇALIŞAN TARAFINDAN SEÇİLİR Mİ?
İşveren, hangi emeklilik şirketi ile anlaşmışsa ve hangi emeklilik planını seçmişse, çalışan bu plana girebilecek.
26. CAYMA HAKKI SONRASINDA KULLANMAYANLARA KATKI NE KADAR OLACAK?
* Cayma hakkını kullanmayan çalışanlara, bir kereye mahsus olmak üzere devlet, bin lira ilave katkı yapacak.
27. İŞVEREN İFLAS EDER, YA DA ŞİRKET KAPATIRSA NE OLUR?
* Çalışanların birikimleri emeklilik fonlarında ve devlet güvencesi altında. İşverenin çalışanlardan yaptığı kesintiyi kasasında tutma hakkı yok. Ayrıca işveren Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca da denetlenir.
28. MEVCUT BİREYSEL EMEKLİLİĞİ OLANLAR NE YAPACAK?
* Otomatik katılım sistemine katılmak zorunlu ve 45 yaş altı tüm çalışanlar işverenler tarafından otomatik sisteme sokulacak. Ama çalışanlar 2 ay sonra sistemden çıkabilirler, böylece iki BES’leri olmaz. İsteyen otomatik katılımda da kalabilir; böylece, iki BES’i olmuş olur ve devletin otomatik katılım için sunduğu bin liralık haktan yararlanabilir.
29. BES İPTAL ETTİRİLİP, OTOMATİK KATILIMA GEÇİLİR Mİ?
* Böyle bir imkan söz konusu değil.
30. BİRİKİMLER NERELERDE DEĞERLENDİRİLECEK?
* İşveren ile emeklilik şirketlerinin üzerine anlaştığı emeklilik fonlarında değerlendirilecek.
31. TÜM İŞLEMLERDEN KİM SORUMLU OLACAK?
* Tüm işlemler, para tahsil, takip sorumluluğu işverende olacak.
32. HERHANGİ EKSTRA BİR KESİNTİ SÖZ KONUSU OLACAK MI?
* Sunulan emeklilik planları kapsamında şirketlerce fon işletim gideri kesintisi dışında başka bir kesinti yapılmayacak.
33. İŞVEREN İHLALLERİNDE NE OLACAK?
* Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca her bir ihlal için 100 TL idari para cezası uygulanır.
34. KANUN NE ZAMAN YÜRÜRLÜĞE GİRECEK?
* Kanun 1 OCak 2017 tarihinde yürürlükte olacak.
35. E-DEVLET SİSTEMİNDEN BİREYSEL EMEKLİLİK BİLGİLERİ SORGULANABİLİYOR MU?
* Türkiye Sigorta Birliği açıklamasına göre, BES'te katılımcıların bilgilendirilmesi amacıyla e-Devlet'te e-Hizmetler bölümündeki Emeklilik Gözetim Merkezi sekmesinde "Bireysel Emeklilik Sistemi Devlet Katkısı Kullanım ve Limit Bilgileri Sorgulama" servisi başlatıldı. Temmuz 2016 sonunda kullanıma açılan servis aracılığıyla katılımcılar sistemdeki tüm sözleşmelerine ilişkin olarak; temel sözleşme bilgilerini, hesaplanan devlet katkısı tutarını ve ilgili yıl için kalan devlet katkısı limitini e-Devlet üzerinden takip edebiliyor. İlgili servise, "turkiye.gov.tr" adresinde yer alan e-Devlet Kapısı üzerinden; e-Devlet şifresi, mobil imza, elektronik imza, TC kimlik kartı ve internet bankacılığı yöntemlerden herhangi biri kullanılarak erişim sağlanabiliyor.
İŞVEREN MAAŞLARDAN NE KADAR KESİNTİ YAPACAK?
Her bir çalışanın, prime esas kazancının yüzde 3’üne karşılık gelen tutar, her aybaşında kesilip, BES’e aktarılacak. Asgari ücretli çalışan için, bugünkü hesaplamayla, maaştan aylık 50 lira, yıllık da 600 lira kesilecek. Otomatik katılımda en düşük kesilecek aylık tutar, bugün için 50 lira.
Aylık prime esas kazanç, 2.000 liraysa, maaştan aylık 60 lira, yıllık da 720 lira kesilecek.
Aylık kazanç, 5.000 liraysa, maaştan her ay 150 lira kesilecek.
Otomatik katılım için aylık en yüksek kesilecek tutar ise, 321 lira ki, bu da bugün için 10.705 lira aylık alanlar için geçerli.